Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-10-02, 01:00 Autor: IAR/K.Sowińska/dok.

Kartka z kalendarza

2 października - Międzynarodowy Dzień bez Przemocy, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 15 czerwca 2006 roku.

2 października - Dzień Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy, ustanowiony przez Sejm w 2015 roku, obchodzony w rocznicę kapitulacji Powstania Warszawskiego 1944 roku.

2 października - Święto Świętych Aniołów Stróżów.
1413 - Król Polski Władysław Jagiełło oraz Wielki Książę Litewski Witold podpisali w Horodle unię polsko-litewską. Unia horodelska potwierdzała wspólną politykę obu państw i wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie wybieranego przez króla Królestwa Polskiego za radą i wiedzą bojarów litewskich oraz panów polskich. Unia zrównała litewską szlachtę katolicką z polskimi rodami oraz wprowadziła wspólne sejmy i zjazdy polsko-litewskie.

1471 - Z Krakowa wyruszył 12-tysięczny oddział wojska eskortujący na Węgry 13-letniego królewicza Kazimierza, syna króla Polski Kazimierza IV Jagiellończyka. Celem nieudanej wyprawy było obalenie króla Macieja Korwina i przejęcie władzy na Węgrzech. Wyprawa zaciężnych wojsk, składających się głównie z Niemców, dotarła przez Koszyce i Eger, jedynie do Nitry. Po tym jak się okazało, że Kazimierz nie cieszy się na Węgrzech popularnością, królewicz z wojskiem powrócił do Polski w styczniu 1472 roku.

1515 - Zmarła Barbara Zapolya, od 1512 roku żona Zygmunta I Starego, polska królowa i wielka księżna litewska. Matka Jadwigi Jagiellonki i Anny Jagiellonki. Małżeństwo Barbary i Zygmunta I miało umocnić związek Jagiellonów z Zápolyami, przywódcami stronnictwa narodowego na Węgrzech i przeciwnikami Habsburgów. Zmarła zaledwie po trzech latach panowania. Według historyka i dyplomaty Decjusza pomnikiem ku czci pamięci królowej Barbary była Kaplica Zygmuntowska na Wawelu. Urodziła się około 1490 roku.

1538 - Urodził się Karol Boromeusz, święty, włoski kardynał, arcybiskup Mediolanu, reformator duszpasterstwa parafialnego, założyciel pierwszego seminarium duchownego. Fundował sierocińce, przytułki dla bezdomnych i schroniska dla dziewcząt i kobiet. W czasie kilkakrotnie wybuchającej w Mediolanie epidemii nakazywał otwierać spichlerze i rozdawać żywność ubogim. Osobiście spowiadał chorych i udzielał im sakramentów. Zmarł 3 listopada 1584 roku.

1794 - W czasie insurekcji kościuszkowskiej polskie oddziały pod dowództwem generała Jana Henryka Dąbrowskiego pokonały Prusaków w bitwie pod Bydgoszczą. Prusacy stracili 100 zabitych, 50 rannych i 413 jeńców, natomiast Polacy 25 zabitych i 30 rannych. W zdobytej Bydgoszczy Polacy zdobyli znaczne ilości broni, żywności i mundurów, zgromadzonych w tutejszych magazynach przez Prusaków. 230. rocznica

1849 - Zmarł Jakub Gay, architekt, reprezentant historyzmu. Twórca między innymi gmachu Banku Polskiego przy placu Bankowym, kamienicy i pałacu przy ulicy Grzybowskiej 19 w Warszawie oraz stacji kolei warszawsko-wiedeńskiej w Żyrardowie. Urodził się 29 listopada 1801 roku. 175. rocznica

1851 - Urodził się Ferdinand Foch, francuski dowódca, teoretyk wojskowy, bohater I wojny światowej, marszałek trzech narodów - Francji, Wielkiej Brytanii i Polski. Jest jedynym Francuzem, który został marszałkiem Polski. Uważa się, że zwycięstwo w bitwie pod Marną w 1914 roku i zatrzymanie ofensywy niemieckiej, uratowanie Paryża i Francji, to w dużej mierze zasługa Focha. Jako naczelny wódz wszystkich sił sprzymierzonych na froncie zachodnim przyjął bezwarunkową kapitulację Niemiec w Compiegne 11 listopada 1918 roku. Zmarł 20 marca 1929 roku.

1852 - Urodził się William Ramsay, brytyjski chemik i fizyk, współodkrywca argonu, kryptonu, ksenonu i neonu. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1904 roku za odkrycie gazów szlachetnych w powietrzu i ustalenie miejsca tych pierwiastków w układzie okresowym. Zmarł 23 lipca 1916 roku.

1869 - Urodził się Mahatma Gandhi, indyjski filozof, pisarz, polityczny, jeden z twórców współczesnej państwowości indyjskiej. Propagator pacyfizmu, jako środka walki politycznej, działacz Indyjskiego Kongresu Narodowego. Został zastrzelony przez hinduskiego fundamentalistę 30 stycznia 1948 roku. 155. rocznica

1876 - Urodził się Gabriel Czechowicz, prawnik i ekonomista, znawca skarbowości. W latach 1926-1929 pełnił funkcję ministra skarbu Rzeczypospolitej Polskiej. Był jedynym polskim politykiem okresu międzywojennego postawionym przed Trybunałem Stanu. Zarzucono mu nieprawidłowe wykorzystanie nadwyżek budżetowych państwa. Zmarł 22 stycznia 1938 roku.

1879 - Urodził się Józef Władysław Bednarz, lekarz psychiatra, w latach 1932-1939 dyrektor Zakładu Psychiatrycznego w Świeciu. Został zamordowany wraz ze swoimi pacjentami przez Niemców. Podczas trwającej od 15 października 1939 roku eksterminacji 1350 chorych wywieziono na teren żwirowni w Mniszku pod Świeciem, gdzie zostali zabici przez SS-manów. Wraz z jednym ze szpitalnych transportów do żwirowni w Mniszku trafił doktor Bednarz i tam został zamordowany. 145. rocznica

1881 - W New Haven w amerykańskim stanie Connecticut założono Zakon Rycerzy Kolumba, największą na świecie katolicką organizację świecką o charakterze charytatywnym. Obecnie zrzesza około miliona 900 tysięcy członków na całym świecie, w tym w Polsce. Członkami Zakonu Rycerzy Kolumba mogą zostać jedynie mężczyźni będący praktykującymi katolikami.

1888 - W piwnicy budowanej siedziby Scotland Yardu w Londynie znaleziono bezgłowy i pozbawiony kończyn tors kobiety. Sprawa nie została rozwiązana, a sprawcy lub sprawców nie udało się złapać. Siedziba Scotland Yardu, jednej z najbardziej znanych policji świata, znajduje się więc paradoksalnie w miejscu odkrycia nierozwiązanej zagadki kryminalnej.

1889 - Urodził się Gustaw Orlicz-Dreszer, generał, żołnierz Legionów Polskich, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, kawalerzysta, uczestnik I wojny światowej oraz walk o niepodległość Polski w wojnie z bolszewikami. Zginął 16 lipca 1936 w katastrofie lotniczej samolotu w Zatoce Gdańskiej. 135. rocznica

1890 - Urodził się Groucho Marx, amerykański aktor komediowy. Jako pierwszy z braci zaczął występować na scenie w 1905 roku. W kolejnych latach dołączyli kolejni bracia. Po raz pierwszy na Broadwayu pojawili się 19 maja 1924 w sztuce pod tytułem "I’ll Say She Is”. Po sukcesie kolejnej sztuki "The Coconauts" podpisali kontrakt z wytwórnią Paramount na realizację jej filmowej wersji. W 1934 podpisali kontrakt z wytwórnią MGM. Groucho grał we wszystkich filmach braci Marx, między innymi w: "Małpim interesie", "Kaczej zupie" i "Dniu na wyścigach". W latach 40. rozpoczął współpracę z rozgłośniami radiowymi. W ABC, później CBS, prowadził quiz komediowy "You Bet Your Life". Program od 1950 roku do 1961 nadawała też telewizja NBC i radio NBC. Zmarł 19 sierpnia 1977 roku.

1895 - Urodził się Bud Abbott, amerykański aktor filmowy, komik, także producent. Z Lou Costello stworzył popularny głównie w latach 40. i na początku lat 50. XX wieku duet komików Abbott i Costello. Z ich udziałem powstał 52-odcinkowy serial telewizyjny "The Abbott and Costello Show", w którym komicy występowali w latach 1952-1954, a także jego animowana wersja, w której aktorzy użyczyli głosu. Zmarł 24 kwietnia 1974 roku.

1902 - Urodził się Jerzy Zawieyski, aktor, dramatopisarz, prozaik, eseista, redaktor "Tygodnika Powszechnego” i "Znaku”, katolicki działacz polityczny, poseł na Sejm PRL, członek Rady Państwa w latach 1957-1968. Podczas wydarzeń marcowych w 1968 Zawieyski wraz z kilkoma posłami Koła 'Znak” wystosował interpelację poselską w obronie studentów brutalnie pobitych przez milicję. Ujął się również za pisarzami, a w szczególności za 'pobitym przez nieznanych sprawców” Stefanem Kisielewskim. Wystąpienie Zawieyskiego wywołało w sejmie polityczną burzę wokół jego osoby. W rezultacie zrzekł się funkcji członka Rady Państwa. Dziesięć dni po partyjnej nagonce dostał wylewu do mózgu. Zmarł 18 czerwca 1969 roku.

1904 - Urodził się Graham Greene, powieściopisarz brytyjski, dramaturg i eseista. Autor między innymi powieści: "Sedno sprawy", "Spokojny Amerykanin", "Moc i chwała", "Tajny agent”, "Pociąg do Stambułu”, "Nasz człowiek w Hawanie”, "Konsul honorowy”. Zmarł 3 kwietnia 1991 roku. 100. rocznica

1912 - Urodziła się Irena Gumowska, dziennikarka i publicystka, autorka licznych poradników kulinarnych oraz audycji telewizyjnych propagujących zdrowe żywienie i zasady savoir-vivre'u. Autorka książek "Dookoła stołu”, "Wenus z patelnią”, "Kuchnia i medycyna”, 'ABC dobrego wychowania”, 'Nie daj się chorobie”. Zmarła 27 września 1991 roku.

1914 - Urodził się Jan Nowak Jeziorański, pisarz i polityk, wieloletni dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. W czasie II wojny światowej był emisariuszem Armii Krajowej i rządu w Londynie. Słynny "Kurier z Warszawy", był ostatnim wysłannikiem z Londynu, który dotarł do stolicy przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Po wojnie przebywał na uchodźstwie. Był redaktorem polskiej sekcji BBC i dyrektorem sekcji polskiej Radia Wolna Europa. Przez wiele lat Jan Nowak-Jeziorański był związany z Polskim Radiem. Pierwszy raz wystąpił w latach 30. XX wieku w audycji harcerskiej, mając 16 lat. Podczas okupacji współpracował z powstańczym radiem "Błyskawica”, przez które przekazywał warszawiakom informacje o najnowszych wydarzeniach z frontu. W 1994 roku rozpoczął cykl felietonów "Polska z oddali”, nadawanych w Programie I Polskiego Radia. Następnie wygłaszał cykliczne komentarze pod tytułem "Polska z bliska”. Autor wspomnień "Kurier z Warszawy", "Wojna w eterze" i "Polska z oddali". Zmarł 20 stycznia 2005 roku. 110. rocznica

1925 - Urodził się Hubert Drapella, reżyser, scenarzysta, autor filmów "Samochodzik i templariusze", "Soból i panna" oraz serialu "Znak orła". Publikował poezję w tygodniku "Kuźnica” i miesięczniku "Odra”. W Powstaniu Warszawskim walczył w szeregach batalionu "Parasol”. Zmarł 5 lutego 2008 roku.

1926 - Utworzono pierwszy rząd Józefa Piłsudskiego, który funkcjonował do 27 czerwca 1928. Józef Piłsudski sam objął stanowisko ministra do spraw wojskowych. Na wicepremiera powołał Kazimierza Bartla, ministrem spraw wewnętrznych był Felicjan Sławoj Składkowski. Józef Piłsudski skupiał się głównie na sprawach wojskowych, ponieważ postrzegał armię, jako gwarancję zdolności do obrony suwerenności.

1927 - Urodził się Bronisław Dembowski, biskup, filozof, uczestnik obrad Okrągłego Stołu. W latach 1981-1992 był wiceprzewodniczącym Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności. Brał udział w Powstaniu Warszawskim. Zmarł 16 listopada 2019 roku.

1928 - Hiszpański duchowny katolicki Josemaría Escrivá de Balaguer założył w Madrycie Opus Dei. Podstawowym celem działalności organizacji jest przekazywanie formacji duchowej wszystkim, którzy tego pragną. Opus Dei działa w 68 krajach, w tym w Polsce. Do organizacji należy ponad 93 tysiące osób, kobiet i mężczyzn.

1934 - 12 osób zginęło, a 60 zostało rannych, w tym siedem ciężko, w wyniku zderzenia pociągów w podkrakowskich Krzeszowicach. Na stojący przy semaforze przed stacją pociąg pospieszny z Gdyni, najechał skład pospieszny z Wiednia. 29 maja 1935 roku sąd w Krakowie skazał winnych katastrofy - dróżnika na półtora roku więzienia z zawieszeniem kary na trzy lata, a dyżurnego ruchu na rok więzienia z zawieszeniem kary na dwa lata. 90. rocznica

1934 - Urodził się Wojciech Pokora, jeden z najpopularniejszych aktorów komediowych, grający w kinie i teatrze. Związany z teatrami warszawskimi: Dramatycznym, Nowym i Kwadratem. Występował w kabaretach "Owca" i "Dudek”, twórca charakterystycznej postaci "szefa” w kabarecie Olgi Lipińskiej, grał również w filmie "Mąż swojej żony”, "Poszukiwany, poszukiwana”, "Brunet wieczorową porą”, "Kariera Nikodema Dyzmy”. Występował też w Polskim Radiu, między innymi w cyklu słuchowisk Marii Czubaszek "Dym z papierosa". Zmarł 4 lutego 2018 roku. 90. rocznica

1936 - Urodził się Stanisław Brejdygant, aktor, reżyser, scenarzysta, pisarz. Jako aktor występował na deskach teatrów warszawskich: Narodowego, Powszechnego, Nowego i Dramatycznego a także Teatru Bałtyckiego w Koszalinie, Teatru Polskiego w Poznaniu i Teatru Nowego w Łodzi. Jako reżyser pracował w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu i Teatrze Nowym Warszawie. Ma w swoim dorobku role szekspirowskie i w adaptacjach Dostojewskiego. Ma w swoim dorobku kilka filmów, słuchowisk radiowych i widowisk plenerowych. Dużą popularność zdobył, jako dubbingujący tytułową postać w brytyjskim serialu "Ja, Klaudiusz".

1938 - 35-tysięczne oddziały Wojska Polskiego pod dowództwem generała Władysława Bortnowskiego wkroczyły na czechosłowackie Zaolzie. Rząd Czechosłowacji zgodził się z żądaniem Polski w sprawie korekty granicy polsko-czechosłowackiej na terenie Zaolzia na zasadzie rozgraniczenia etnicznego. Polska przejęła okupowane w 1919 roku i przejęte bez plebiscytu przez Czechosłowację tereny zorganizowane przez władze praskie w powiat Czeski Cieszyn. Zaolzie miało powierzchnię 906 kilometrów kwadratowych i zamieszkane było przez około 218 tysięcy osób, z tego 200 tysięcy Polaków, 10 tysięcy Czechów i osiem tysięcy Niemców.

1939 - Skapitulowały polskie oddziały broniące Hel od 1 września. Polskie wojsko ostrzeliwane od morza między innymi przez pancerniki "Schleswig-Holstein" i "Schlesien" oraz atakowane od Władysławowa przez niemiecką piechotę, poddały się po wyczerpaniu zapasów wody i amunicji. Dowódcy pożegnali swoje oddziały i po odśpiewaniu hymnu narodowego rozłączyli się z nimi. Ogółem do niewoli na Helu dostało się około 3200 polskich żołnierzy. W obronie Helu zginęło około 200 Polaków. 85. rocznica

1939 - Początek bitwy pod Kockiem, ostatniej walki regularnych oddziałów Wojska Polskiego w wojnie obronnej 1939 roku. Walki toczone przez Samodzielną Grupę Operacyjną "Polesie" generała Franciszka Kleeberga z 13. i 29. Dywizją Zmotoryzowaną Wehrmachtu, trwały do 6 października. Polacy skapitulowali z powodu braku amunicji, choć sama bitwa została przez oddziały polskie wygrana. 85. rocznica

1940 - Niemieckie władze wydały nakaz utworzenia żydowskich dzielnic mieszkaniowych w miastach okupowanej Polsce. Największe getto żydowskie utworzono w Warszawie, które było też największym w całej okupowanej Europie. W kwietniu 1941 w obrębie murów warszawskiej "dzielnicy żydowskiej” znajdowało się około 450 tysięcy osób. Getto zostało zlikwidowane po powstaniu w maju 1943 roku. Łączna liczba ofiar getta warszawskiego szacowana jest na około 400 tysięcy Żydów, z czego ponad 90 tysięcy zginęło lub zmarło w Warszawie a ponad 300 tysięcy w niemieckim obozie zagłady w Treblince.

1941 - Rozpoczęła się bitwa o Moskwę, główne starcie początkowego okresu wojny między Niemcami a ZSRR. Trwała do stycznia 1942 roku i zakończyła się skuteczną obroną stolicy ZSRR przed Niemcami. Była to jedna z najważniejszych bitew i operacji strategicznych II wojny światowej.

1941 - Niemiecki pilot doświadczalny Heini Dittmar, jako pierwszy na świecie przekroczył na myśliwcu z silnikiem rakietowym Messerschmitt Me 163 granicę tysiąca kilometrów na godzinę - dokładnie leciał z prędkością tysiąca trzech i 67 setnych kilometra na godzinę.

1942 - Ukraińscy policjanci dowodzeni przez Niemców zamordowali 582 Żydów na cmentarzu żydowskim we wsi Opalin nad Bugiem. W Opalinie mieszkało wówczas po około 600 Ukraińców i Żydów. Polaków żyło kilkanaście rodzin. Po wojnie miejscowość weszła w struktury administracyjne Związku Radzieckiego. W 1963 roku otrzymała nazwę Wyszniwka.

1943 - Gubernator Hans Frank wydał rozporządzenie "o zwalczaniu zamachów na niemieckie dzieło odbudowy w Generalnym Gubernatorstwie". Zgodnie z nim policja niemiecka mogła zastrzelić każdego Polaka, który wydał się jej podejrzany. Niemieckie sądy doraźne mogły skazywać Polaków na karę śmierci w uproszczonym trybie administracyjnym, bez jakichkolwiek wymogów proceduralnych. Wyrok nie musiał zawierać żadnego uzasadnienia, tylko nazwiska uczestników postępowania, dane o przestępstwie, dzień skazania i wykonania wyroku.

1944 - W 63., ostatnim dniu Powstania Warszawskiego, podczas zawieszenia broni, do godziny 19.00 Warszawę opuściło około 16 tysięcy mieszkańców. W Ożarowie został formalnie podpisany układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie. Sygnatariuszem ze strony niemieckiej byli generał Erich von dem Bach, zaś ze strony polskiej pułkownik Kazimierz Iranek-Osmecki "Heller” i podpułkownik Zygmunt Dobrowolski "Zyndram”. Powstańcy, w tym ci którzy dostali się do niewoli od 1 sierpnia otrzymali uprawnienia wynikające z konwencji genewskiej z 27 sierpnia 1929, dotyczącej postępowania z jeńcami wojennymi. Uzgodniono, że oddziały Armii Krajowej opuszczą miasto dla złożenia broni 4 i 5 października. Niemcy zobowiązali się, że wobec ludności cywilnej, ewakuowanej z Warszawy, nie będą wyciągać żadnych konsekwencji w związku z działalnością we władzach i administracji cywilnej. W czasie walk od 1 sierpnia zginęło około 18 tysięcy powstańców, rannych zostało 25 tysięcy, w tym 6,5 tysiąca ciężko. Według szacunków w czasie Powstania Warszawskiego zginęło od 150 do 180 tysięcy cywilnych mieszkańców stolicy. W walce z powstańcami zginęło 10 tysięcy hitlerowców. 80. rocznica

1946 - Zmarł Ignacy Mościcki, chemik, prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1926-1939. Był naukowcem i wynalazcą, jednym z współtwórców polskiego przemysłu chemicznego. Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 przekroczył wraz z rządem RP granicę polsko-rumuńską. Został internowany przez władze Rumunii. 30 września 1939 zrezygnował z prezydentury, wyznaczając na swego następcę Władysława Raczkiewicza. W grudniu 1939 władze rumuńskie zezwoliły na jego wyjazd do Szwajcarii, gdzie mieszkał do śmierci. Urodził się 1 grudnia 1867 roku.

1947- Otwarto Muzeum Sztuki w Sao Paulo. Placówka cieszy się międzynarodową renomą dzięki swej kolekcji sztuki zachodnioeuropejskiej, uważanej za najpiękniejszą w Ameryce Łacińskiej. Cała kolekcja, zawierająca też zbiór sztuki brazylijskiej, druków, rysunków oraz kolekcje sztuki afrykańskiej, azjatyckiej i rzemiosła artystycznego, została wpisana na listę dziedzictwa narodowego Brazylii. Muzeum jest też powszechnie znane ze swej głównej siedziby, betonowo-szklanego budynku, którego konstrukcja, zawieszona nad ziemią, jest podtrzymywana przez dwa boczne dźwigary. Jest ona uważana za znak rozpoznawczy miasta i główny symbol nowoczesnej architektury w Brazylii.

1949 - Urodziła się Annie Leibovitz, amerykańska fotografka pochodzenia żydowskiego, portrecistka, wielokrotnie nagradzana najbardziej prestiżowymi nagrodami dla fotografów. Wśród fotografowanych przez nią osób znalazły się między innymi takie gwiazdy, jak Demi Moore, Andy Warhol, Meryl Streep. Najsłynniejsze stały się zdjęcia z sesji Johna Lennona i Yoko Ono, tuż przed tragiczną śmiercią artysty. 75. rocznica

1950 - Ukazał się pierwszy odcinek serii komiksowej "Fistaszki" amerykańskiego rysownika Charlesa Schulza, które wkrótce stały się jednym z najpopularniejszych komiksów wszech czasów. Nowe części ukazywały się do 13 lutego 2000 roku w gazetach, później ukazywały się przedruki wcześniejszych wersji i wydania zbiorcze. Głównymi bohaterami komiksu są: pies rasy beagle o imieniu Snoopy i jego właściciel Charlie Brown. "Fistaszki" ukazały się w wydaniach ponad 2 600 gazet, miały 355 milionów czytelników w 75 krajach.

1951 - Urodził się Sting, brytyjski muzyk, multiinstrumentalista, piosenkarz i kompozytor. W latach 70. i 80. był liderem, głównym kompozytorem, wokalistą i gitarzystą basowym zespołu The Police. Odznaczony tytułem komandora Orderu Imperium Brytyjskiego. Aktywnie wspiera organizacje zajmujące się ochroną środowiska i akcjami humanitarnymi.

1952 - Urodził się Janusz Olejniczak, pianista, laureat Konkursu Chopinowskiego w 1970 roku, znany w kraju i zagranicą interpretator muzyki Fryderyka Chopina. Łącznie nagrał kilkadziesiąt płyt. W jego repertuarze znajdują się utwory: Fryderyka Chopina, Ferenca Liszta, Jeana-Philippe’a Rameau, Wolfganga Amadeusa Mozarta, Franza Schuberta, Sergieja Prokofiewa, Wojciecha Kilara oraz Henryka Mikołaja Góreckiego.

1954 - Zmarł Ludwik Konarzewski senior, malarz, rzeźbiarz i pedagog artystyczny związany z Beskidem Śląskim. Poza obrazami, których namalował około 500, był autorem wystroju i polichromii kościołów oraz projektantem i wykonawcą mebli dla schronisk i szkół. Urodził się 18 sierpnia 1885 roku. 70. rocznica

1957 - Decyzją KC PZPR zawieszono wydawanie tygodnika "Po prostu”. Zespół redakcyjny oskarżono między innymi o "jałową negację komunistycznej rzeczywistości, przedstawianie w fałszywym świetle rzeczywistości kraju, zwątpienie w sens rozwoju socjalizmu w Polsce oraz głoszenie burżuazyjnych koncepcji". Pismo ukazywało się, jako "Tygodnik studentów i młodej inteligencji”, angażując się w ruch na rzecz reform ustrojowych i stało się jednym z symboli przemian polskiego października 1956 roku. Po decyzji o likwidacji "Po prostu” w Warszawie rozpoczęły się trwające pięć dni rozruchy studenckie i zamieszki uliczne, stłumione przez funkcjonariuszy ZOMO.

1957 - Minister spraw zagranicznych Polski Adam Rapacki przedstawił na forum Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych plan utworzenia strefy bezatomowej w Europie Środkowej. Plan Rapackiego jest uważany za najbardziej znaną inicjatywę rozbrojeniową polskiej dyplomacji. Mimo że nie został przyjęty, wywarł wpływ na działania podejmowane w czasie zimnej wojny w celu podniesienia poziomu bezpieczeństwa międzynarodowego.

1958 - Urodził się Maciej Dutkiewicz, reżyser, scenarzysta, autor filmu "Nocne graffiti", "Fuks" i "Fuks 2".

1962 - Telewizja Polska wyemitowała pierwszą dobranockę z serii "Jacek i Agatka". Autorką serii, nadawanej do 1973 roku, była Wanda Chotomska. Jacek i Agatka to były dwie pacynki, które zaprojektował Adam Kilian. Głosu obojgu bohaterom użyczyła Zofia Raciborska, która odtwarzała również postać Pani Zosi - sąsiadki Jacka i Agatki.

1962 - Urodził się Tomasz Budzyński, wokalista rockowy, malarz, poeta, wokalista zespołów: Armia, 2Tm2,3, Budzy i Trupia Czaszka i Siekiera.

1964 - Urodził się Dariusz Hajn, znany, jako "Skandal", wokalista punkrockowego zespołu Dezerter w latach 1981-1986. Popularność wśród słuchaczy przyniosła mu charakterystyczna, pełna autentyzmu i bezkompromisowości interpretacja tekstów piosenek Dezertera w czasie koncertów. Zmarł 8 maja 1995 roku. 60. rocznica

1964 - Premiera filmu "Upał" w reżyserii Kazimierza Kutza. W komedii główne role zagrali znani z Kabaretu Starszych Panów: Jeremi Przybora, Jerzy Wasowski, Wiesław Michnikowski, a także Kalina Jędrusik. 60. rocznica

1965 - Zmarł profesor Oskar Lange, ekonomista, jeden z niewielu polskich ekonomistów epoki PRL cenionych na Zachodzie. Autor 140 książek z zakresu ekonomii politycznej, polityki ekonomicznej, socjologii, historii, cybernetyki. Urodził się 27 lipca 1904 roku.

1966 - Zmarł Józef Galewski, scenograf teatralny. Autor scenografii do filmów "Zakazane piosenki" Leonarda Buczkowskiego z 1946 roku i "Pokolenie" Andrzeja Wajdy z 1955 roku. Zdobywał wykształcenie jeszcze za czasów carskich, w dekoratorni Warszawskich Teatrów Rządowych pod kierownictwem Karola Klopfera i wieczorowej szkole rysunku i perspektywy przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa oraz na wieczorowych kursach architektury przy Instytucie Politechnicznym. Pracował w teatrach, ale także tworzył scenografie dla powstających po I wojnie światowej wytwórni filmowych. Po II wojnie światowej mieszkał w Łodzi gdzie współpracował z tamtejszymi największymi artystami polskiej sztuki filmowej. Urodził się 16 marca 1882 roku.

1968 - Ponad 300 osób zginęło po tym, jak wojsko otworzyło ogień do pokojowo protestujących studentów na placu Trzech Kultur w Meksyku. Meksykański rząd tłumaczył, iż powodem takiej reakcji miały być rzekome prowokacje ze strony uzbrojonych w karabiny demonstrantów. Dochodzenie przeprowadzone w 1997 roku przez specjalną komisję powołaną przez Kongres Meksyku dowiodło, że demonstranci byli nieuzbrojeni, co potwierdził przesłuchiwany ówczesny minister spraw wewnętrznych Luis Echeverría, późniejszy prezydent.

1970 - Ruszyła emisja programu drugiego Telewizji Polskiej. Początkowo część programu była wspólna z TVP1. Gdy Jedynka prezentowała wieczorny film to Dwójka nadawała wykłady Nauczycielskiego Uniwersytetu Radiowo-Telewizyjnego lub Telewizyjnego Technikum Rolniczego. Stopniowo oferta Dwójki się poszerzała i program zdominowały pozycje kulturalno-rozrywkowe. W 1974 roku Dwójka zaczęła nadawać największy hit polskiej telewizji - Studio 2, który wkrótce został przeniesiony do TVP1.

1974 - Urodziła się Magdalena Piekorz, reżyserka oraz scenarzystka filmowa i teatralna. Reżyserowała między innymi filmy: "Pręgi" i "Senność". Jej debiut fabularny - "Pręgi", oparte na prozie Wojciecha Kuczoka zdobyły główną nagrodę Złotych Lwów na 29. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, był też polskim kandydatem do Oscara w 2005 roku. 50. rocznica

1979 - Papież Jan Paweł II na 34. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ wygłosił przemówienie dotyczące praw człowieka. Było to podczas jego wizyty w Stanach Zjednoczonych. Papież Polak drugi raz wystąpił w ONZ 5 października 1995 roku, kilka lat po upadku ZSRR i komunizmu, poruszając wówczas kwestię praw narodów. 45. rocznica

1980 - W Warszawie rozpoczął się X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny imienia Fryderyka Chopina. Wzięła w nim udział rekordowa liczba 149 pianistów z 37 krajów, w tym sześciu Polaków. Najliczniejsze grono pianistów reprezentowało Japonię oraz Stany Zjednoczone. Zwyciężył Dang Thai Son z Wietnamu, a Polka Ewa Pobłocka zajęła piąte miejsce. Nagrody Polskiego Radia, za najlepsze wykonanie mazurków, otrzymali Dang Thai Son i Ewa Pobłocka. Uczestnikiem konkursu, który najmocniej utkwił w pamięci słuchaczy i pozostawał podczas konkursu ulubieńcem publiczności był Jugosłowianin Ivo Pogorelić. Nie zdobył on żadnej z głównych nagród, odpadając w trzecim etapie.

1982 - Zmarła Waleria Dobosz-Markowska, śpiewaczka i aktorka. Od 1902 roku występowała w chórze Teatru Lwowskiego, grywała także w operetkach a później w dramatach wystawianych na tej scenie. Zagrała między innymi w filmie "Przed sądem". Urodziła się w 14 kwietnia 1887 roku.

1984 - Zmarła Maria Zientara-Malewska, poetka, nauczycielka i działaczka warmińska. Jej wiersze w latach międzywojennych były drukowane prawie we wszystkich czasopismach polskich w Niemczech, także w dwóch antologiach "Warmia i Mazury" oraz "Nasi poeci". Po 1945 roku ukazało się jej 20 książek. Urodziła się 4 września 1894 roku. 40. rocznica

1988 - W Seulu zakończyły się XXIV Letnie Igrzyska Olimpijskie. Klasyfikację medalową wygrał Związek Radziecki, zdobywając 32 medale, w tym 55 złotych. Polscy reprezentanci zdobyli 16 medali: dwa złote, pięć srebrnych i dziewięć brązowych, zajmując 20 miejsce. Do programu igrzysk powrócił tenis ziemny, a nową dyscypliną olimpijską stał się tenis stołowy.

1992 - Zmarł profesor Bogdan Suchodolski, filozof, historyk nauki i kultury, pedagog. Autor prac naukowych z zakresu pedagogiki, historii nauki polskiej i filozofii. Urodził się 27 grudnia 1903 roku.

1997 - Państwa Unii Europejskiej parafowały Traktat Amsterdamski. Dokument w założeniu miał dostosowywać unijne traktaty do planowanego poszerzenia struktur Unii oraz zbliżyć ją do obywateli. Jednak konferencja międzyrządowa przygotowująca traktat nie zdołała wypracować dostatecznie daleko idących zmian, w związku z czym postanowiono, że właściwa rewizja traktatów pod kątem przygotowania do akcesji państw Europy Środkowo-Wschodniej przyjęta zostanie w późniejszym terminie.

1998 - Zmarł Jerzy Bińczycki, aktor i reżyser, przez wiele lat związany z Teatrem Starym w Krakowie. Milionom Polaków znany z roli Bogumiła Niechcica w filmie "Noce i dnie". Grał również w filmach "Życie rodzinne”, "Sól ziemi czarnej”, "Znachor”, "Piłkarski poker”, 'Pan Tadeusz”. Urodził się 6 września 1937 roku.

2005 - W Warszawie rozpoczął się XV Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny imienia Fryderyka Chopina. Wzięło w nim udział 80 pianistów z 18 krajów, w tym 20 Polaków. Zmieniono reguły konkursu. Wprowadzono dwa, zamiast trzech etapów konkursowych oraz finał. Konkurs wygrał Polak Rafał Blechacz, który zdobył także nagrodę Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków.

2005 - Zmarł August Wilson, amerykański scenarzysta i dramaturg. Jeden z czołowych amerykańskich dramatopisarzy drugiej połowy XX wieku. Zasłynął przede wszystkim, jako autor dziesięciu sztuk teatralnych o życiu i tożsamości Afroamerykanów - każda z nich osadzona była w realiach kolejnej dekady XX stulecia. Za utwory "Płoty" i "Lekcja gry na pianinie" otrzymał Nagrody Pulitzera, w 1987 i 1990 roku. Pięć sztuk z afroamerykańskiego cyklu Wilsona wyróżniono prestiżowymi w świecie teatralnym nagrodami New York Drama Critics' Circle Awards. Urodził się 27 kwietnia 1945 roku.

2006 - Rosja zawiesiła połączenia drogowe, lotnicze, kolejowe, morskie i pocztowe z Gruzją w odwecie za aresztowanie czterech rosyjskich oficerów wywiadu wojskowego GRU pod zarzutem szpiegostwa.

2007 - Zmarł Janusz Rzeszewski, reżyser, twórca filmów musicalowych: "Lata dwudzieste, lata trzydzieste”, "Hallo, Szpicbródka”, "Miłość ci wszystko wybaczy” oraz wojennej komedii science fiction "Misja specjalna”. Urodził się 10 lutego 1930 roku.

2008 - Zmarł Józef Wolski, historyk, profesor uniwersytetów: Jagiellońskiego, Wrocławskiego i Łódzkiego. Zajmował się historią Grecji klasycznej oraz epoką hellenistyczną. Autor prac "Historia powszechna. Starożytność”, "Atlas historyczny świata”, "Rzym i państwo Partów”. Urodził się 19 marca 1910 roku.

2009 - Zmarł Marek Edelman, lekarz, działacz polityczny i społeczny żydowskiego pochodzenia. Jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim w 1943 roku, działacz „Solidarności” od początku lat 80., uczestnik obrad "Okrągłego Stołu”, kawaler Orderu Orła Białego. Urodził się 1 stycznia 1919 roku. 15. rocznica

2010 - W Warszawie rozpoczął się XVI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny imienia Fryderyka Chopina. Do udziału w konkursie głównym zakwalifikowano 81 pianistów z 22 krajów, w tym 24 Polaków. Konkurs wygrała Rosjanka Julianna Awdiejewa. Polak Paweł Wakarecy zajął dziewiąte miejsce. Nagrodę Polskiego Radia, za najlepsze wykonanie mazurków, przyznano Daniłowi Trifonowi z Rosji.

2014 - Zmarł Włodzimierz Chojnacki, w 1939 roku pilot 132. Eskadry Myśliwskiej. Po zakończeniu kampanii wrześniowej przedostał się do Anglii, gdzie został pilotem legendarnego Dywizjonu 303. Po wojnie wyjechał do Australii gdzie zmienił nazwisko na Don Merrill. Urodził się 19 listopada 1914 roku. 10. rocznica

2014 - Zmarł Stefan Augustyn Starczewski, polonista, pedagog, socjolog kultury, doktor socjologii, działacz opozycji demokratycznej w Polsce w czasach PRL, jeden z twórców i działacz Komitetu Helsińskiego w Polsce. Urodził się 27 maja 1935 roku. 10. rocznica

2017 - Zmarł Tom Petty, amerykański muzyk southernrockowy, gitarzysta, wokalista, kompozytor i autor tekstów. Jeden z najpopularniejszych muzyków rockowych lat 80. XX wieku. W swojej twórczości przerzucał pomost pomiędzy rdzennie amerykańskim folk rockiem a wchodzącym na scenę stylem nowa fala. Występował w grupie Tom Petty and the Heartbreakers, supergrupie Traveling Wilburys oraz solo. Urodził się 20 października 1950 roku.

2018 - Zmarł Dżamal Chaszukdżi, saudyjski dziennikarz, komentator polityczny. Z powodu krytyki następcy tronu Muhammada ibn Salmana zmuszony był do opuszczenia rodzinnego kraju i w 2017 roku przeniósł się do Waszyngtonu, gdzie rozpoczął współpracę z "The Washington Post”. Został zamordowany w Konsulacie Generalnym Arabii Saudyjskiej w Stambule. Urodził się 13 października 1958 roku.

2019 - Zmarła Kim Shattuck, amerykańska wokalistka, gitarzystka, kompozytorka, członkini zespołów The Muffs, The Pandoras, The Beards, Pixies i NOFX. Urodziła się 17 lipca 1963 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarła Dorota Kawęcka-Leśniewska aktorka i reżyser dubbingu. Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Aktorka warszawskich teatrów Nowego w latach 1974-1978, a w 1978-1992 Popularnego, przy ulicy Szwedzkiej. Urodziła się w 1951 roku.

2021 - Zmarł Franciszek Surmiński, kolarz szosowy i przełajowy, mistrz Polski, trener kolarstwa. Pasjonował się różnymi sportami, w tym kolarstwem od najmłodszych lat. W pierwszych swoich zawodach startował na pożyczonym rowerze - i wygrał własny rower wyścigowy "Bałtyk". W 1969 został mistrzem Polski, w 1962 i 1966 wicemistrzem w kolarstwie przełajowym. Trenował zawodników w Zarzewiu Prudnik. Trenował między innymi Stanisława Szozdę w młodzieńczych latach jego kariery. Urodził się 5 grudnia 1934 roku.

2022 - Zmarł Béla Szakcsi Lakatos, pianista, kompozytor, ikona węgierskiego jazzu. Był muzykiem grupy Rakfogo, która działała krótko w latach 70., ale miała duży wpływ na węgierską scenę jazzową. Od 1980 należał do zespołu Saturnus i odegrał ważną rolę w rozpowszechnianiu jazz fusion na Węgrzech. Artysta grał w zespołach i solo, komponował własne utwory, występował też z dużymi orkiestrami oraz młodymi jazzowymi talentami. Był laureatem licznych nagród, w tym Nagrody Ferenca Liszta w 1987 roku. Urodził się 8 lipca 1943 roku.

2022 - Zmarła Sacheen Littlefeather, amerykańska aktorka oraz aktywistka na rzecz praw rdzennych Amerykanów. Największą rozpoznawalność zyskała w 1973, gdy pojawiła się w imieniu Marlona Brando na 45. ceremonii wręczenia Oscarów, jako pierwsza przedstawicielka rdzennych Amerykanów w historii. Ubrana w tradycyjną skórzaną sukienkę Apaczów, Littlefeather wygłosiła oświadczenie, w którym wskazała, że aktor odmawia odebrania nagrody za rolę Vito Corleone w "Ojcu Chrzestnym" ze względu na sposób, w jaki przemysł filmowy i państwo amerykańskie traktują rdzenne ludy Ameryki. Urodziła się 14 listopada 1946 roku.

2023 - Zmarł Janusz Grudziński, muzyk rockowy, grający na instrumentach klawiszowych, także na wiolonczeli i gitarze. W 1982 roku dołączył do zespołu Kult, z którym związany był - z przerwami - niemal przez 40 lat. Nagrał z Kultem 16 albumów studyjnych, był współautorem części kompozycji zespołu. Zajmował się także tworzeniem muzyki filmowej, między innymi do serialu "Rodzina zastępcza". Urodził się 17 października 1961 roku. 1. rocznica

Zobacz także

2024-11-14, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 14 listopada - Międzynarodowy Dzień Zwalczania Nielegalnego Handlu Dobrami Kultury. 14 listopada - Światowy Dzień Walki z Cukrzycą, ustanowiony przez… » więcej 2024-11-13, godz. 14:25 Kartka z kalendarza 13 listopada - Międzynarodowy Dzień Niewidomych, obchodzony w dzień urodzin francuskiego pedagoga Valentina Haüya w 1745 roku, założyciela pierwszej szkoły… » więcej 2024-11-12, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 12 listopada - Światowy Dzień Zapalenia Płuc, nazywany też Światowym Dniem Pneumonii lub Światowym Dniem Walki z Pneumonią. Ustanowiony przez Światową… » więcej 2024-11-11, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości, polskie święto narodowe, obchodzone, co roku 11 listopada na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości… » więcej 2024-11-10, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 10 listopada - Światowy Dzień Nauki dla Pokoju i Rozwoju, ustanowiony przez ONZ, w 2001 roku. 10 listopada - Dzień Jeża. » więcej 2024-11-09, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 9 listopada - Międzynarodowy Dzień Walki z Faszyzmem i Antysemityzmem, upamiętniający pogrom Żydów w hitlerowskich Niemczech podczas nocy kryształowej. 9… » więcej 2024-11-08, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 8 listopada - Światowy Dzień Radiologii. 8 listopada - Europejski Dzień Zdrowego Jedzenia i Gotowania. » więcej 2024-11-07, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 7 listopada - Międzynarodowy Dzień Fizyki Medycznej. » więcej 2024-11-06, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 6 listopada - Międzynarodowy Dzień Zapobiegania Eksploatacji Środowiska Naturalnego podczas Wojen i Konfliktów Zbrojnych, ustanowiony w 2001 roku przez ON… » więcej 2024-11-05, godz. 21:13 Kartka z kalendarza 5 listopada - Międzynarodowy Dzień Języka Romskiego. 5 listopada - Międzynarodowy Dzień Postaci z Bajek. » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »