Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-06-27, 06:00 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

27 czerwca - Międzynarodowy Tydzień Wiedzy o Osobach Głuchoniewidomych, trwający od 24 do 30 czerwca.

27 czerwca - Światowy Dzień Rybołówstwa, ustanowiony w 1984 roku przez Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa - FAO.

27 czerwca - Dzień Walki z Cukrzycą.

27 czerwca - Dzień Mikro, Małych i Średnich Przedsiębiorstw.
1315 - Książę Władysław Łokietek zawarł w Krakowie sojusz z władcami Danii, Szwecji, Norwegii, Meklemburgii, książętami z Rugii i Pomorza Zachodniego skierowany przeciw margrabiemu Brandenburgii Waldemarowi Wielkiemu. Margrabia Brandenburgii był sojusznikiem króla Czech Jana Luksemburskiego, wroga Łokietka roszczącego sobie pretensje do korony polskiej. 20 stycznia 1320 roku w katedrze wawelskiej arcybiskup gnieźnieński Janisław koronował Władysława Łokietka na króla Polski. Miejsce koronacji, Kraków zamiast Gniezna, wybrane zostało najprawdopodobniej w wyniku nacisków ze strony kurii papieskiej, pragnącej uniknięcia konfliktu z Janem Luksemburskim, który również rościł sobie prawa do korony. Dokonanie obrzędu koronacji w Krakowie spowodowało jednak kwestionowanie przez Luksemburga jej legalności. W związku z dzierżeniem tytułu króla Polski przez Jana Luksemburskiego, na arenie międzynarodowej Łokietek był uważany za króla Krakowa, nie zaś całego kraju.

1574 - Zmarł Giorgio Vasari, włoski malarz, architekt, rzeźbiarz i historyk sztuki, specjalizował się w malowaniu fresków o tematyce historycznej i alegorycznej. Największym dziełem Vasariego jest monumentalna kilkutomowa praca "Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów". Urodził się 30 lipca 1511 roku. 450 rocznica

1581 - I wojna polsko-rosyjska: 30-tysięczna armia moskiewsko-tatarska spaliła kilkaset domów na przedmieściach Mohylewa, jednak 200 husarzy z roty Marcina Kazanowskiego zaatakowało oblegających i powstrzymywało dalszy atak, a następnie, po przybyciu odsieczy wojsk Temruka Szymkowicza i porucznika Halibeka, wyparto najeźdźców spod miasta. I wojna polsko - rosyjska toczyła się od 1577 do 1582 o Inflanty i ziemię połocką.

1595 - Pierwsza holenderska wyprawa dowodzona przez Cornelisa de Houtmana dotarła do portu Bantam na Jawie, przełamując portugalski monopol na handel z Indiami Wschodnimi. Wyprawa była początkiem holenderskiej kolonizacji Indonezji. W ciągu kolejnych pięciu lat 65 holenderskich statków handlowych udało się na wschód.

1629 - Dowodzone przez hetmana polnego koronnego Stanisława Koniecpolskiego polskie wojsko rozbiło w bitwie pod Trzcianą armię szwedzką dowodzoną przez króla Gustawa Adolfa. Szwedzi stracili w bitwie około 1200 zabitych oraz kilkuset wziętych do niewoli, po stronie polskiej poległo około 300 zbrojnych. Bitwa pod Trzcianą uchodzi za największe polskie zwycięstwo od czasu bitwy pod Kircholmem we wrześniu 1605 roku. 395 rocznica

1688 - Uroczyste przeprowadzenie benedyktynek-sakramentek do nowej siedziby przy Rynku Nowego Miasta w Warszawie. W procesji z Najświętszym Sakramentem wzięli udział król Jan III Sobieski, królowa Maria Kazimiera i cały dwór.

1709 - Pod Połtawą na Ukrainie doszło do decydującej bitwy między wojskami szwedzkimi, dowodzonymi przez Karola XII, i armią rosyjską Piotra I. Był to koniec triumfalnego pochodu szwedzkiego monarchy przez Europę Środkowowschodnią w czasie wojny północnej. 315 rocznica

1715 - 40 tysięcy tureckich żołnierzy wylądowało na należącym do Wenecji Peloponezie. W następnym roku przeciwko Turcji wystąpiła Austria, której zwycięstwa zmusiły 21 czerwca 1718 Turków do zawarcia pokoju w Požarevacu. Na podstawie traktatu pokojowego, w zamian za utracony Peloponez i Kretę, Wenecja otrzymała skrawki Dalmacji i dwa miasta w Epirze. Od 1830 roku Peloponez po wojnie narodowowyzwoleńczej należy do niepodległej Grecji.

1801 - Wyprawa Napoleona do Egiptu: garnizon francuski skapitulował w Kairze przed wojskami turecko-brytyjskimi. Inwazja Napoleona rozpoczęła się 19 maja 1798 roku, kiedy flota Bonapartego wypłynęła z Tulonu, a trwała do października 1801 roku, gdy ostatnie oddziały francuskie opuściły Egipt. Miała na celu odcięcie Anglii od jej kolonii w Afryce i Azji. Do Afryki Napoleon zabrał także 167 naukowców, którzy mieli badać kraj, będący wtedy częścią imperium osmańskiego. 2 lipca 1798 Napoleon zajął Aleksandrię, 21 lipca wygrał bitwę pod piramidami, następnie wkroczył do Kairu i opanował cały kraj. Flota angielska w zwycięskiej bitwie morskiej pod Abukirem zniweczyła jednak nadzieje na trwałe opanowanie Egiptu i odcięcie Zjednoczonego Królestwa od Indii.

1829 - Zmarł James Smithson, angielski chemik i mineralog, który cały swój majątek przekazał Stanom Zjednoczonym, aby "w Waszyngtonie ufundowano instytucję na rzecz podniesienia wiedzy”. Dziś Instytut Smithsona to największy na świecie kompleks muzeów i ośrodków edukacyjno-badawczych, mieszczący się głównie w Waszyngtonie. Finansuje i organizuje badania naukowe, wydawanie książek i czasopism, prowadzi wymianę publikacji z zagranicznymi ośrodkami naukowymi. Urodził się około 1765 roku. 195 rocznica

1831 - Zmarł wielki książę Konstanty Pawłowicz Romanow, w latach 1815-1830 naczelny wódz wojsk Królestwa Polskiego i faktyczny jego wielkorządca. Zasłynął zaprowadzeniem w armii patologicznej dyscypliny, dawał przykłady sadyzmu, będącego przyczyną wielu samobójstw unoszących się honorem polskich oficerów. Zwalczał polskie ruchy wolnościowe, rozbudował siatkę tajnej policji rosyjskiej w Polsce. W nocy 29 listopada 1830 był głównym celem ataku spiskowców. Jednak udało mu się uciec z warszawskiego Belwederu w przebraniu kobiety. Po wybuchu powstania listopadowego na czele korpusu rosyjskiego zbiegł do Rosji, a wkrótce po tym zmarł. Urodził się 8 maja 1779 roku.

1860 - Zmarł Ludwik Józef Bierkowski, lekarz, chirurg, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Podczas powstania listopadowego kierował lazaretem wojskowym w Warszawie. Po powrocie do Krakowa kontynuował praktykę lekarską i prowadził badania naukowe. Pierwszy na świecie zastosował watę, jako środek opatrunkowy. Jest uważany za twórcę polskiej ortopedii. W lutym 1847 roku wykonał pierwszy na ziemiach polskich zabieg w uśpieniu eterowym. Urodził się 16 sierpnia 1801 roku.

1863 - Rosjanie powiesili w Wilnie generała Zygmunta Sierakowskiego, dowódcę Powstania Styczniowego na Żmudzi, naczelnika wojennego województwa kowieńskiego. Zygmunt Sierakowski dostał się do rosyjskiej niewoli po przegranej bitwie 9 maja pod Birżami, gdy ze swoimi oddziałami próbował przebić się do Kurlandii, gdzie miał odebrać z brytyjskiego statku dostawę broni. Klęska i śmierć generała Sierakowskiego przesądziła o szybkim upadku powstania na Litwie. Zygmunt Sierakowski urodził się 19 maja 1827 roku.

1877 - Początek objawień we wsi Gietrzwałd na Warmii. Do 16 września, na przykościelnym klonie, Matka Boża objawiała się dwóm dziewczynkom: 13-letniej Justynie Szafryńskiej i 12-letniej Barbarze Samulowskiej. Objawienia w Gietrzwałdzie są jedynymi zatwierdzonymi przez Kościół objawieniami w Polsce. Obie dziewczynki, które doznały objawienia później wstąpiły do zakonu Szarytek.

1880 - Urodziła się Helen Keller, amerykańska pisarka, pedagog, działaczka społeczna pozbawiona wzroku, słuchu i częściowo mowy. Poświęciła życie innym osobom upośledzonym. Była pierwszą osobą głuchoniewidomą, która uzyskała tytuł "Bachelor of Arts". Jest autorką między innymi książki "The Story of My Life", wydanej po polsku w 1904 roku, pod tytułem "Historia mego życia". Zmarła 1 czerwca 1968 roku.

1882 - Urodził się Eduard Spranger, niemiecki filozof, psycholog, pedagog. Przyczynił się do ugruntowania pedagogiki, jako dyscypliny akademickiej. Zajmował się psychologią wieku dorastania, pedagogiką kultury, propagował kierunek zwany psychologią rozumiejącą. Zmarł 17 września 1963.

1891 - Urodził się Jan Chylewski, podpułkownik artylerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej. W czasie I wojny światowej, w latach 1914-1918 służył w armii niemieckiej. Jako dowódca 1. baterii 1. dywizjonu artylerii ciężkiej wielkopolskiej wziął udział w powstaniu wielkopolskim. Po zakończeniu wojny, w 1919, został przyjęty do Wojska Polskiego. W 1939 został skierowana do Włodzimierza Wołyńskiego, gdzie dostał się do niewoli sowieckiej. W kwietniu 1940 roku został zamordowany przez NKWD w Charkowie i pogrzebany w Piatichatkach. Od 17 czerwca 2000 roku spoczywa na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie. W 2007 roku Minister Obrony Narodowej awansował go pośmiertnie do stopnia pułkownika.

1895 - Zmarła Sophie Adlersparre, szwedzka feministka, wydawczyni, redaktorka, pisarka. Jest uznawana za jedną z założycielek ruchu na rzecz praw kobiet w Szwecji. Urodziła się 6 lipca 1823 roku.

1898 - Kanadyjczyk Joshua Slocum zakończył w Newport w stanie Rhode Island pierwszy samotny rejs dookoła świata. 24 kwietnia 1895 wyruszył z Bostonu na 11-metrowej rybackiej łodzi typu jol o nazwie "Spray". Wrócił ponad trzy lata później, pokonując odległość 74 tysięcy kilometrów. Rejs opisał w książce "Sam jeden żaglowcem naokoło świata”. W listopadzie 1909 wyruszył w rejs rzeką Orinoko w kierunku Morza Karaibskiego, podczas którego zaginął. Przyczyny jego śmierci nie zostały odkryte.

1898 - Urodził się Władysław Szepieniec, porucznik piechoty rezerwy Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari. Walczył podczas wojny polsko-bolszewickiej i polsko-ukraińskiej. Po wybuchu II wojny światowej walczył w kampanii wrześniowej, uczestniczył w obronie Lwowa. Po agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez Sowietów. Był przetrzymywany w obozie starobielskim. W 1940 wraz z jeńcami osadzonymi w Starobielsku został przewieziony do Charkowa i rozstrzelany przez funkcjonariuszy NKWD.

1905 - Rozpoczął się bunt marynarzy na rosyjskim pancerniku Floty Czarnomorskiej "Potiomkin", jednym z symboli rewolucji 1905 roku. Bezpośrednim powodem wybuchu była odmowa załogi jedzenia barszczu ugotowanego na nieświeżym mięsie i groźba rozstrzelania opornych marynarzy. Dowódca okrętu, kapitan Jewgienij Golikow i pięciu oficerów zostali zabici, a pozostałych oficerów aresztowano. Nazajutrz "Potiomkin” oraz torpedowiec numer 267, z czerwonymi rewolucyjnymi flagami, wpłynęły do ogarniętej strajkiem Odessy, gdzie następnie ich załogi wspierały rozruchy rewolucyjne.

1908 - W Dyneburgu urodził się Władysław Raginis, kapitan Korpusu Ochrony Pogranicza, w czasie kampanii 1939 roku bohaterski dowódca odcinka Wizna, na którym żołnierze Wojska Polskiego stawiali opór wielokrotnie silniejszym jednostkom niemieckim. Kapitan Raginis poległ 10 września 1939 na Górze Strękowej koło Wizny. Obrona Wizny zwana jest "polskimi Termopilami”.

1910 - Zmarł Cyrus Thomas, amerykański entomolog i archeolog. Od 1882 roku kierował badaniami ponad dwóch tysięcy kurhanów na wschodnim obszarze Stanów Zjednoczonych. Udowodnił, iż kurhany były dziełem północnoamerykańskich Indian, co położyło kres dominującym w XIX wieku pseudohistorycznym spekulacjom, przypisującym ich wzniesienie starożytnym przybyszom ze Starego Świata. Urodził się 27 lipca 1825 roku.

1917 - Pierwsze amerykańskie oddziały wojskowe przybyły do Francji by wziąć udział w I wojnie światowej. Po raz pierwszy na większą skalę armia USA wzięła udział w wojnie dopiero w maju 1918 roku.

1920 - W Warszawie utworzono Polski Związek Towarzystw Kolarskich, którego nazwę w 1938 roku zmieniono na Polski Związek Kolarski. Pierwszym prezesem organizacji został Stanisław Blikle.

1920 - Urodził się I.A.L. Diamond, amerykański producent filmowy i scenarzysta pochodzenia rumuńskiego. W 1960 roku wraz z Billy Wilderem otrzymał Oscara za scenariusz filmu "Garsoniera”. Obaj napisali też scenariusze między innymi filmów: "Pół żartem, pół serio”, "Słodka Irma” i "Szczęście Harry’ego”. Zmarł 21 kwietnia 1988 roku.

1922 - Urodził się Władysław Orłowski, prozaik, dramatopisarz i publicysta, uczestnik Powstania Warszawskiego. Po wojnie ukończył polonistykę, był redaktorem naczelnym Wytwórni Filmów Oświatowych. Autor debiutanckiej sztuki "Sprawiedliwość w Kioto" a także: "Z książki na ekran", "Cudza miłość, cudze cierpienie", "Wołanie z pustej przestrzeni". Zmarł 5 stycznia 1989 roku.

1923 - W USA przeprowadzono pierwsze w historii tankowanie w powietrzu z użyciem gumowego węża pomiędzy dwoma specjalnie zmodyfikowanymi bombowcami Airco DH.4.

1928 - Z powodu złego stanu zdrowia Józef Piłsudski ustąpił ze stanowiska premiera. W miejsce jego gabinetu powołano rząd Kazimierza Bartla. W kwietniu 1928 roku Marszałek przebył udar mózgu i od tego czasu miał kłopoty z operowaniem prawą ręką. Fakt ten został objęty ścisłą tajemnicą państwową.

1930 - Utworzono Warszawskie Koło Intelektualistów, którego kierownictwo objął Tadeusz Kotarbiński. Według statutu, celem Koła Intelektualistów było "pogłębienie teoretyczne zasad myśli wolnej i stworzenie ośrodka, dokoła którego zgrupowaliby się intelektualiści-wolnomyśliciele z całego kraju”.

1930 - Urodziła się Alina Afanasjew, scenografka teatralna i telewizyjna, autorka bajek, scenariuszy. Jest autorką między innymi opowiadań i bajek dla dzieci: "Czarodziejski młyn”, "Księżycowe sny”, "Babcia i słoń” oraz słuchowiska "Czerwony kaczorek”. Zmarła 17 czerwca 2018 roku.

1930 - Urodził się Ryszard Ronczewski, aktor i reżyser, od 1984 roku był związany z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku. Grał między innymi w filmach: "O dwóch takich, co ukradli księżyc", "Podróż za jeden uśmiech” i "Ostatnie takie trio". Zmarł 17 października 2020 roku.

1930 - Zmarł Kaichosro Czolokaszwili, powszechnie znany jako Kakuca, gruziński szlachcic oraz dowódca wojskowy, uważany za bohatera narodowego Gruzji. Był pułkownikiem w armii Imperium Rosyjskiego oraz armii Demokratycznej Republiki Gruzji. Na początku lat 20. XX wieku prowadził partyzancką walkę przeciw rządom bolszewików, ustanowionym w roku 1921 przez Armię Czerwoną Rosji Sowieckiej. Po nieudanym powstaniu sierpniowym przeciw Związkowi Radzieckiemu w 1924 roku, Czolokaszwili wyemigrował do Francji. Urodził się 14 lipca 1888 roku.

1932 - Urodziła się Anna Moffo, amerykańska śpiewaczka - sopranistka i aktorka. Zagrała w filmach muzycznych: "Rozwód", "Madame Butterfly", "Księżniczka czardasza", "Traviata". Zmarła 9 marca 2006 roku.

1940 - Niemcy zamordowali w lesie koło wsi Lubzina pod Ropczycami, według różnych źródeł, 83 lub 104 osoby. Byli to więźniowie polityczni przywiezieni z więzienia na zamku w Rzeszowie. Wśród ofiar było między innymi 42 członków podziemnych organizacji młodzieżowych. Egzekucja była przeprowadzona w ramach niemieckiej Akcji AB - Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej zorganizowanej między majem a lipcem 1940 roku na terytorium Generalnego Gubernatorstwa. W ramach Akcji AB Niemcy zamordowali ponad 6,5 tysiąca Polaków.

1940 - Niemcy zamordowali w Lubzinie koło Ropczyc Władysława Bartosika, pseudonim "Broda”, majora Wojska Polskiego, organizatora i pierwszego inspektora Inspektoratu Związku Walki Zbrojnej Rzeszów. Władysław Bartosik urodził się 15 września 1890 roku.

1941 - Urodził się Krzysztof Kieślowski, reżyser i scenarzysta filmowy. Karierę rozpoczął, jako reżyser specjalizujący się w filmach dokumentalnych, jednak w miarę upływu czasu zaangażował się w realizację filmów fabularnych. Sporadycznie podejmował też działalność teatralną. Jego wczesna twórczość fabularna, utożsamiana z kinem moralnego niepokoju, stanowiła paradokumentalne filmy ukazujące rzeczywistość ówczesnej Polski - "Personel", "Blizna", "Amator", "Przypadek". Następnie zwrócił się ku motywom metafizycznym, tworząc filmy psychologiczne podejmujące tematy moralne i egzystencjalne - telewizyjny cykl filmowy "Dekalog", "Podwójne życie Weroniki", trylogia "Trzy kolory". Uważany jest za jednego z najważniejszych twórców w historii kina światowego drugiej połowy XX wieku. Reżyser był wielokrotnie nagradzany za swoją twórczość, między innymi Europejską Nagrodą Filmową "Felix” oraz Złotym Lwem w Wenecji. Zmarł 13 marca 1996 roku.

1941 - Niemcy spalili żywcem około dwóch tysięcy Żydów uwięzionych w Wielkiej Synagodze w Białymstoku. Niemcy wcześniej przeszukali dzielnicę żydowską i zatrzymali wszystkich mężczyzn i chłopców, których wprowadzili do synagogi. Nielicznym z uwięzionych Żydów udało się uciec przy pomocy prawdopodobnie polskiego dozorcy. Do próbujących ratować się ucieczką strzelano z broni maszynowej, a ogień z płonącej synagogi przeniósł się również na sąsiednie budynki. Na miejscu spalonej synagogi znajduje się pomnik - zniszczona kopuła synagogi i tablica pamiątkowa o treści: "Święty nasz wspaniały przybytek stał się pastwą ognia, 27 czerwca 1941 r. 2 000 Żydów niemieccy mordercy spalili w nim żywcem".

1941 - Około 15 tysięcy Żydów zostało zamordowanych przez rumuńskich żołnierzy i policjantów w mieście Jassy. W mieście krążyły plotki, podtrzymywane przez państwową prasę, że koło Jass wylądowali radzieccy spadochroniarze, a miejscowi Żydzi im pomagają. Oprócz funkcjonariuszy w trzydniowym pogromie uczestniczyli mieszkańcy Jass. Po wojnie przed rumuńskim sądem stanęło 57 oskarżonych, z których 23 z nich zostało skazanych na dożywotnie więzienie i 100 milionów lejów grzywny. Kilku zostało uniewinnionych.

1941 - Zmarł Kazimierz Wojciechowski, Sługa Boży Kościoła katolickiego, duchowny rzymskokatolicki, salezjanin. Aresztowany przez gestapo, uwięziony w niemieckim obozie zagłady Auschwitz, gdzie został zakatowany przez więźnia funkcyjnego kapo. Urodził się 16 sierpnia 1904 roku.

1942 - W niemieckim obozie koncentracyjnym w Dachau został zamordowany Józef Prądzyński, duchowny katolicki, polityk, senator I kadencji w II Rzeczypospolitej Polskiej, organizator życia społeczno-gospodarczego i katolickiego w Wielkopolsce, współzałożyciel w 1939 roku konspiracyjnej organizacji "Ojczyzna". Urodził się 2 marca 1877 roku.

1950 - Sejm Ustawodawczy uchwalił Kodeks rodzinny, w którym obniżono wiek pełnoletniości z 21 do 18 lat. W kodeksie zapisano pełne równouprawnienie kobiety i mężczyzny oraz uznano, że dziecko, którego rodzice nie są małżonkami, ma te same prawa, co dziecko zrodzone w małżeństwie.

1950 - Urodził się Maciej Świeszewski, malarz, rysownik, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Jego obraz "Ostatnia Wieczerza" można oglądać na jednej ze ścian terminalu pasażerskiego lotniska w Gdańsku. Malarstwo Świeszewskiego jest surrealistyczne, niekiedy mroczne. Sam artysta swoją twórczość określa, jako "paranoję współczesności”. W 2019 roku za całokształt twórczości artystycznej została mu przyznana Wielka Pomorska Nagroda Artystyczna

1950 - W Pradze został wykonany wyrok śmierci na działaczce czechosłowackiej opozycji antykomunistycznej Miladzie Horákovej, członkini ruchu oporu w czasie II wojny światowej. Komunistyczny sąd po pokazowym procesie skazał ją pod sfingowanymi zarzutami spisku i szpiegostwa. O łaskę do prezydenta Czechosłowacji Klementa Gottwalda apelowali między innymi: Albert Einstein, Winston Churchill i Eleanor Roosevelt. Była jedyną kobietą, która padła ofiarą mordu sądowego w okresie stalinizmu w Czechosłowacji. Milada Horáková urodziła się 25 grudnia 1901 roku.

1952 - Urodził się Bogusław Linda, aktor, reżyser filmowy. Grał w obrazach: "Danton", "Pan Tadeusz", "Matka Królów", "Kroll", "Psy", "Quo Vadis". Reżyserował: "Seszele", "Sezon na leszcza", "Jasne, błękitne okna".

1953 - Zmarła Mary Anderson, amerykańska bizneswoman, wynalazczyni, twórczyni wycieraczek samochodowych. W 1903 roku opatentowała swój wynalazek. Początkowo wycieraczki nie zdobyły dużej popularności, gdyż obawiano się, że będą rozpraszać kierowców. Ich popularność wzrosła na początku lat 20., po wynalezieniu wycieraczek elektrycznych. Mary Anderson urodziła się 19 lutego 1866 roku.

1955 - Urodziła się Isabelle Adjani, francuska aktorka. Grała główne role w filmach: "Miłość Adeli H.", "Camille Claudel", "Królowa Margot", "Nosferatu wampir”, "Opętanie” oraz "Pan Ibrahim i kwiaty Koranu”. Isabelle Adjani, podobnie jak Catherine Deneuve, stała się ikoną lat 80. Występowała w reklamach i w wideoklipach. Filmy z jej udziałem odnosiły sukces kasowy we Francji.

1959 - Urodził się Janusz Kamiński, operator filmowy i reżyser, autor zdjęć do obrazów: "Motyl i skafander”, "Raport mniejszości”, "Wojna światów”. Dwukrotnie otrzymał Oscara - w 1994 roku za film "Lista Schindlera”, a w 1999 roku za "Szeregowca Ryana". W 2000 roku wyreżyserował swój pierwszy film "Stracone dusze". 65 rocznica

1960 - Zmarł Kazimierz Bassalik, botanik, mikrobiolog, profesor fizjologii roślin Uniwersytetu Warszawskiego, jeden z twórców polskiej mikrobiologii. W 2003 roku Polska Akademia Nauk ustanowiła nagrodę imienia Kazimierza Basalika przyznawaną za najlepsze prace z zakresu mikrobiologii wykonane w polskich laboratoriach. Urodził się 12 czerwca 1879 roku.

1962 - Zmarł Zygmunt Okołów (Zygmunt Okołów-Podhorski), w czasie II wojny światowej żołnierz Armii Krajowej i nauczyciel, Jeszcze przed wojną ukończył studia na Politechnice Warszawskiej, był inżynierem, konstruktorem pojazdów i silników spalinowych, między innymi kierował pracami nad motocyklem Sokół 1000., Po wojnie był współtwórcą samochodu Star 20. Pod jego kierownictwem skonstruowano także serię dwusuwowych wysokoprężnych silników okrętowych D55, produkowanych przez Zakłady H. Cegielskiego w Poznaniu. Był to pierwszy okrętowy silnik spalinowy zaprojektowany i wykonany w całości w Polsce. Urodził się 10 maja 1902 roku.

1967 - W oddziale Barclays Bank w Londynie uruchomiono drugi na świecie bankomat, wynaleziony przez Johna Shepherda-Barrona. Ponieważ nie istniały jeszcze karty bankomatowe wypłata dokonywana była na podstawie wprowadzenia papierowego czeku pokrytego radioaktywnym węglem-14, który był rozpoznawany przez maszynę.

1972 - Założono amerykańskie przedsiębiorstwo branży informatycznej Atari. Dwóch przyjaciół Nolan Bushnell i Ted Dabney rozpoczęło od prostej gry Pong, którą przetestowali w małym barze w Sunnyvale. Do końca 1974 roku Atari sprzedało osiem tysięcy automatów. W 1976 roku przedsiębiorstwo sprzedano kompanii rozrywkowej Warner Inc. za 28 milionów dolarów.

1973 - W Warszawie zmarł Stanisław Jasiukiewicz, aktor, żołnierz Armii Krajowej. Wystąpił w filmach: "Wolne miasto", "Lunatycy", "Krzyżacy", "Matka Joanna od Aniołów", "Hrabina Cosel", "W pustyni i w puszczy", "Potop", a także w serialu "Czterej pancerni i pies". Urodził się 14 maja 1921 roku.

1973 - Premiera brytyjskiego filmu sensacyjnego "Żyj i pozwól umrzeć" w reżyserii Guya Hamiltona. To ósmy oficjalny obraz o przygodach Jamesa Bonda, na podstawie powieści Iana Fleminga. W postać brytyjskiego agenta wcielił się po raz pierwszy Roger Moore.

1974 - Zmarl Kazimierz Podlasiecki, artysta grafik, projektant w sztuki użytkowej. Zaprojektował między innymi okolicznościowe znaczki pocztowe z okazji Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w 1955 oraz serię znaczków z Pałacem Kultury i Nauki w Warszawie. Urodził się 2 listopada 1923 roku. 50 rocznica

1975 - Zmarł Robert Stolz, austriacki kompozytor i dyrygent, nazywany ostatnim z "królów wiedeńskiego walca”. Skomponował muzykę do musicali filmowych, między innymi: "Dla ciebie śpiewam”, "Kocham wszystkie kobiety”, "Czar cyganerii”. Jest między innymi twórcą operetek: "Der Favorit”, "Ballade vom lieben Augustin”, "Wiener Café” oraz blisko 2000 pieśni, wykonywanych przez Marlenę Dietrich, Maurice Chevaliera, Freda Astaire’a, Márthę Eggerth i Jana Kiepurę. Nasz słynny śpiewak wykonywał jego pieśń "Brunetki, blondynki”. Robert Stolz urodził się 25 sierpnia 1880 roku.

1976 - Dwóch terrorystów z Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny oraz dwoje przywódców zachodnioniemieckiej organizacji terrorystycznej Komórki Rewolucyjne porwało lecący z Tel Awiwu przez Ateny do Paryża samolot Airbus A300 linii Air France z 258 osobami na pokładzie i skierowało go do libijskiego Bengazi, a następnie, po zatankowaniu paliwa, do Entebbe w Ugandzie. Pasażerów porwanego samolotu uwolnili w ramach operacji Entebbe, izraelscy komandosi w nocy z 3 na 4 lipca 1976 roku. 1978 - Z Kosmodromu Bajkonur został wystrzelony statek kosmiczny Sojuz 30 z pierwszym polskim kosmonautą - majorem Mirosławem Hermaszewskim. Start nastąpił o godzinie 17.27 czasu warszawskiego. Lotem dowodził Piotr Klimuk, a Mirosław Hermaszewski poleciał, jako kosmonauta badacz. Klimuk i Hermaszewski wrócili na Ziemię 5 lipca.

1979 - Zmarł Antoni Gołubiew, pisarz i publicysta, historyk. Publikował w wydawnictwach katolickich, pod pseudonimami Goa, Jan Karol Wayda i Jerzy Cichocki. Wśród jego książek znalazły się: "Listy do przyjaciela", "Mędrcy na arenie", "Bolesław Chrobry", "Świadkowie przemian", "Szaja Ajzensztok. Trzy świeczniki siedmioramienne" i inne. Urodził się 25 lutego 1907 roku. 45 rocznica

1980 - Zmarł Juliusz Willaume, historyk XIX wieku, profesor, badacz historii historiografii i działacz polityczny związany z Poznaniem, Łodzią i Lublinem. Od 1953 roku pracował na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, gdzie był kierownikiem Katedry Historii Powszechnej Nowożytnej. Urodził się 15 lutego 1904 roku.

1981 - Reprezentacja Polski w piłce nożnej kobiet w swoim pierwszym meczu przegrała w Katanii z Włoszkami 0:3. 12 lipca 1984 roku Biało-czerwone - przegranym 1:4 meczem przeciw Czechosłowacji w Piotrkowie Trybunalskim - zadebiutowały przed własną publicznością, zdobywając jednocześnie swego pierwszego gola. Reprezentacja w rankingu FIFA najwyżej była sklasyfikowana na 27. miejscu.

1982 - Rozpoczęła się misja STS-4 wahadłowca Columbia, z pilotami Henrym W. Hartsfieldem i Thomasem Mattingly, jako dowódcą. Misja trwała siedem dni, godzinę, dziewięć minut, 31 sekund. Wahadłowiec przebył odległość czterech milionów 700 tysięcy kilometrów 113 razy okrążając Ziemię.

1985 - Zamknięto historyczną Route 66, łączącą Chicago z Los Angeles. Droga była inspiracją dla wielu twórców. W 1946 roku Bobby Troupe napisał piosenkę "Get Your Kicks on Route Sixty Six" po swojej podróży tą trasą. Swoje wersje tego standardu nagrały zespoły - The Rolling Stones i Depeche Mode. Do legendy Route 66 nawiązuje też między innymi animowany film "Auta" z 2006 roku. Obecnie odcinek drogi liczący ponad dwa tysiące kilometrów nosi nazwę "Historic Route 66" i jest popularną atrakcją turystyczną.

1985 - Zmarła Joanna Poraska, aktorka i reżyser. W 1934 roku wygrała konkurs na spikera radiowego. Pracowała w Polskim Radiu w Warszawie i okresowo też w rozgłośni poznańskiej. Od 1936 roku prowadziła audycję "Podwieczorek przy mikrofonie”. Brała udział w wojnie obronnej 1939, za co została odznaczona Krzyżem Walecznych. W latach 1944-45 kontynuowała pracę radiową w Lublinie, później wróciła do pracy aktorskiej. Wystąpiła między innymi w filmach i serialach: "Szkice węglem”, "Chłopcy”, "Lalka”, "Polskie drogi”, "Ojciec królowej”, "Sherlock Holmes and Doctor Watson”. Urodziła się 28 lutego 1902 roku.

1986 - Polska została członkiem Banku Światowego. Ta instytucja finansowa rozpoczęła działalność, jako efekt postanowień konferencji w Bretton Woods z lipca 1944, podobnie jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Główną przesłanką dla jego stworzenia była chęć odbudowy zniszczonych II wojną światową krajów Europy i Japonii. Istotnym celem statutowym było wsparcie dla rozwijających się krajów Azji, Ameryki Łacińskiej i Afryki. Instytucja zrzesza 189 krajów członkowskich a jej siedzibą jest Waszyngton.

1991 - Jugosłowiańska armia federalna wkroczyła na terytorium Słowenii, po tym jak 25 czerwca Zgromadzenie Narodowe ogłosiło deklarację niepodległości Słowenii od Jugosławii. 7 lipca na Wyspach Briońskich podpisano tak zwaną "deklarację Brioni”, która zakończyła dziesięciodniową wojnę. Był to pierwszy konflikt zbrojny w Europie od czasu II wojny światowej. Przeszedł do historii, jako jedna z najkrótszych i jednocześnie najmniej krwawych wojen w dziejach kontynentu. Podczas walk zginęło 44 żołnierzy jugosłowiańskich oraz 19 słoweńskich policjantów i ochotników Obrony Terytorialnej.

1996 - Polska i Litwa podpisały w Warszawie umowę o wolnym handlu.

1996 - Zmarł Albert Romolo Broccoli, włosko-amerykański producent filmowy. Wyprodukował ponad 40 filmów, jednak największą sławę przyniosła mu seria o Jamesie Bondzie. W 1982 roku Albert Broccoli został uhonorowany nagrodą imienia Irvinga G. Thalberga. Ma również swoją gwiazdę w alei gwiazd w Hollywood. Urodził się 5 kwietnia 1909 roku.

1997 - Sejm przyjął ustawę o partiach politycznych regulującą ich funkcjonowanie. Kontrolę nad działalnością partii politycznych sprawuje Trybunał Konstytucyjny.

1998 - W Piatichatkach pod Charkowem - z udziałem prezydentów Polski i Ukrainy - odbyła się uroczystość poświęcenia i wmurowania kamienia węgielnego pod polsko-ukraiński Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu. Nekropolia powstała w latach 1999-2000 z inicjatywy Federacji Rodzin Katyńskich. Na cmentarzu w Piatichatkach pochowanych jest cztery tysiące 302 oficerów Wojska Polskiego i polskich cywili zamordowanych w 1940 roku przez NKWD, a także około dwóch tysięcy radzieckich Ukraińców, Rosjan i Żydów zamordowanych przez NKWD w latach 1937-1938.

2000 - Zmarł Andrzej Zuberbier, duchowny katolicki diecezji kieleckiej, profesor nauk teologicznych, wykładowca w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie oraz w Wyższym Seminarium Duchownym w Kielcach. Był członkiem Komisji Episkopatu Polski do spraw Dialogu z Judaizmem. Urodził się 16 kwietnia 1922 roku.

2001 - Powstał Ruch Autonomii Śląska. Głównym celem organizacji jest utworzenie autonomicznego regionu w historycznych granicach Górnego Śląska. Ruch Autonomii Śląska powołuje się na posiadanie autonomii w okresie II Rzeczypospolitej przez województwo śląskie, które działało w ramach Statutu Organicznego, nadanego przez Sejm Ustawodawczy.

2001 - Zmarła Tove Marika Jansson, fińska pisarka, malarka, ilustratorka i rysowniczka komiksowa pochodzenia szwedzkiego. Znana jest najbardziej, jako autorka ilustrowanych przez siebie książek dla dzieci o Muminkach, które przetłumaczono na ponad 30 języków. Była także autorką książek dla dorosłych, twórczynią dzieł plastycznych i ilustratorką książek innych autorów. Pisała po szwedzku. Urodziła się 9 sierpnia 1914 roku.

2001 - Zmarł Jack Lemmon, amerykański aktor i muzyk, znany zarówno z ról dramatycznych, jak i komediowych. W czasie II wojny światowej służył w United States Navy. W 1954 zadebiutował w filmie. Przez prawie 50 lat kariery wystąpił w około 80 filmach. Dwukrotnie nagrodzony Oscarem: za drugoplanową rolę w filmie "Mister Roberts" w 1955 i pierwszoplanową w filmie "Ocalić tygrysa" w 1973, a także dwukrotny laureat nagrody na festiwalu w Cannes. Był ulubionym aktorem reżysera Billy’ego Wildera. Lemmon zagrał w siedmiu jego filmach: "Pół żartem, pół serio", "Garsoniera", "Słodka Irma", "Szczęście Harry’ego", "Avanti!", "Strona tytułowa" i "Najlepszy kumpel". Urodził się 8 lutego 1925 roku.

2005 - Zmarł Ray Holmes, brytyjski pilot wojskowy, który w czasie II wojny światowej uratował Pałac Buckingham przed zbombardowaniem przez niemiecką Luftwaffe. 15 września 1940 roku Holmes zaatakował trzy niemieckie bombowce nad Londynem. Po strąceniu dwóch, z powodu awarii swoich karabinów, trzeci z niemieckich bombowców Holmes staranował swoim myśliwcem w pobliżu Pałacu Buckingham. Sam uratował się, skacząc na spadochronie. Ray Holmes urodził się 20 sierpnia 1914 roku.

2007 - Obradujący w Nowej Zelandii Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO podjął decyzję o zmianie nazwy byłego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau na swej Liście Światowego Dziedzictwa. Nowa nazwa to: "Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945)".

2009 - Zakończył działalność Teatr Mały w Warszawie. Został otwarty 11 stycznia 1973, jako scena kameralna Teatru Narodowego. Powstał w czasie, gdy dyrektorem Teatru Narodowego był Adam Hanuszkiewicz. 15 rocznica

2011 - Zmarł Maciej Zembaty, poeta, satyryk, reżyser radiowy, muzyk, tłumacz poezji Leonarda Cohena, przez wiele lat związany z Programem III Polskiego Radia, gdzie prowadził między innymi autorską audycję "Zgryz”, był też jednym z prezenterów "Zapraszamy do Trójki”. We współpracy z Jackiem Janczarskim stworzył radiowe słuchowisko "Rodzina Poszepszyńskich”. W pierwszą rocznicę Sierpnia 1980 współtworzył Pierwszy Przegląd Piosenki Prawdziwej "Zakazane Piosenki” - imprezę będącą "antyfestiwalem sopockim” prezentującą twórców i twórczość poza peerelowską cenzurą. Urodził się 16 maja 1944 roku.

2015 - Zmarł Chris Squire, brytyjski basista rockowy, współzałożyciel zespołu Yes. Znany był z unikatowej riffowej i bardzo melodyjnej gry na gitarze basowej. Urodził się 4 marca 1948 roku.

2016 - Wojna domowa w Jemenie: 51 osób zginęło, w tym ośmiu terrorystów, a 37 zostało rannych w serii zamachów samobójczych na posterunki wojskowe w mieście Al-Mukalla, do kwietnia tego roku bastionie Al-Kaidy na południu kraju.

2017 - Zmarł Thomas Bond, brytyjski pisarz, autor serii książek dla dzieci o przygodach misia Paddingtona. Urodził się 13 stycznia 1926 roku.

2017 - Nieznany wirus komputerowy zaatakował system bankowy i telekomunikacyjny Ukrainy, poważnie utrudniając pracę największego lotniska w kraju, metra w Kijowie oraz zakładów energetycznych i ciepłowniczych. Według ukraińskich władz za atakiem stały rosyjskie służby specjalne.

2018 - Zmarł Harlan Jay Ellison, amerykański pisarz, krytyk, wydawca i edytor antologii fantastycznych, z których najbardziej znaną są "Niebezpieczne wizje". Był również autorem scenariuszy do seriali "Star Trek" i "Po tamtej stronie". Urodził się 27 maja 1934 roku.

2019 - Dwie osoby zginęły, a 22 zostały ranne w czasie awaryjnego lądowania samolotu pasażerskiego w pobliżu Niżnieangarska w rosyjskiej republice Buriacji. Tuż po starcie samolotu pasażerskiego An-24 należącego do linii Angara, nastąpiła awaria jednego z silników. Podczas awaryjnego lądowania samolot nie zmieścił się na pasie startowym i uderzył w stojący nieopodal budynek. 5 rocznica

2020 - Zmarła Linda Cristal, amerykańska aktorka filmowa i telewizyjna pochodzenia argentyńskiego. Laureatka dwóch Złotych Globów: w 1959 w kategorii "Najbardziej obiecująca nowa aktorka", za rolę w filmie "Wymarzony urlop" oraz w 1970 w kategorii "Najlepsza aktorka w serialu dramatycznym" za rolę w "The High Chaparral". Urodziła się 23 lutego 1931 roku.

2021 - Zmarł Czesław Jarmusz, artysta fotograf. Członek rzeczywisty i Artysta Fotoklubu Rzeczypospolitej Polskiej. Prowadził własny zakład fotograficzny w Toruniu, a także współpracował, jako fotoreporter z lokalnymi gazetami. Urodził się w 1929 roku.

2022 - Zmarł Joe Turkel, amerykański aktor filmowy i telewizyjny. Występował w charakterystycznych rolach drugoplanowych, między innymi w takich filmach jak: "Ścieżki chwały", "Lśnienie" oraz "Łowca androidów", a także w serialach: "Bonanza", "Kojak" i "Policjanci z Miami". Urodził się 15 lipca 1927 roku.

2023 - Zmarł Mieczysław Krauze, lekarz, profesor nauk medycznych, pediatra i neurolog dziecięcy, wykładowca Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. W latach 1969-1972 był dziekanem Wydziału Lekarskiego ówczesnej Śląskiej Akademii Medycznej. Urodził się 2 grudnia 1924 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-09-15, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 15 września - Międzynarodowy Dzień Demokracji, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2007 roku. 15 września - Europejski Dzień Prostaty, ustanowiony… » więcej 2024-09-14, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 14 września - Kościół obchodzi święto Podwyższenia Krzyża Świętego, związane z tradycją odnalezienia relikwii krzyża, na którym umarł Jezus Chrystus. 14… » więcej 2024-09-13, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 13 września - Dzień Programisty. » więcej 2024-09-12, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 12 września - Dzień Narodów Zjednoczonych dla Współpracy Południe-Południe. 12 września - Święto Wojsk Lądowych, obchodzone w rocznicę zwycięstwa… » więcej 2024-09-11, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 11 września - Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny upamiętnia ścięcie Jana Chrzciciela. 11 września - Katalonia obchodzi święto La Diada. Ustanowiono… » więcej 2024-09-10, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 10 września - Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom, ogłoszony przez WHO. 10 września - Światowy Dzień Pierwszej Pomocy. 10 września - Dzień… » więcej 2024-09-09, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 9 września - Światowy Dzień FAS, czyli alkoholowego zespołu płodowego, mający na celu uświadomienie przyszłym matkom skutków picia alkoholu w czasie ciąży… » więcej 2024-09-08, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 8 września - Światowy Dzień Walki z Analfabetyzmem, ustanowiony przez UNESCO w 1965 roku. 8 września - Światowy Dzień Fizjoterapii. 8 września - Święto… » więcej 2024-09-07, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 7 września - Międzynarodowy Dzień Czystego Powietrza dla Błękitnego Nieba. 7 września - Światowy Dzień Świadomości Dystrofii Duchenne'a. » więcej 2024-09-06, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 6 września - Dzień Walki z Prokrastynacją. 6 września - Dzień Czytania Książek. » więcej
45678
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »