Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-05-27, 07:00 Autor: IAR/K.Sowińska/dok.

Kartka z kalendarza

27 maja - Dzień Samorządu Terytorialnego, upamiętniający pierwsze wybory samorządowe z 27 maja 1990 roku. Dzień został uchwalony przez Sejm w 2000 roku.

27 maja - Dzień Diagnosty Laboratoryjnego, na pamiątkę odkrycia w 1961 roku kodu genetycznego przez Heinricha J. Matthaeia i Marshalla Warrena Nirenberga.

27 maja - Tydzień Solidarności z Ludami Zamieszkującymi Niesamorządne Terytoria, trwający od 25 do 31 maja.
1462 - Podczas zjazdu w Głogowie król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk i król Czech Jerzy z Podiebradów podpisali sojusz skierowany oficjalnie przeciw Imperium Osmańskiemu, a faktycznie przeciw atakom papieża Piusa II na Polskę i Czechy, których monarcha uważany był za króla husyckiego.

1564 - Zmarł Jan Kalwin, prawnik, humanista i reformator religijny, współtwórca kościoła ewangelicko-reformowanego. W 1536 roku opublikował zasady zreformowanej doktryny chrześcijańskiej, zwanej kalwinizmem. Był nazywany Arystotelesem Reformacji. Proponował powrót do Biblii i do religii, której głównym ośrodkiem jest nauka moralna Chrystusa i cześć oddawana Bogu. W sferze moralnej głosił surowość obyczajów. W sprawach kultu odrzucał luterański dogmat o rzeczywistej obecności ciała i krwi Chrystusa w eucharystii. Był przeciwnikiem zakonów i celibatu, głosił powszechne kapłaństwo wszystkich wiernych. Nie uznawał autorytetu papieża ani struktury hierarchicznej Kościoła. Urodził się 10 lipca 1509 roku. 460. rocznica

1638 - W Łowiczu zmarł Jan Wężyk, arcybiskup gnieźnieński, prymas Polski w latach 1627-1638. Urodził się w 1575 roku.

1643 - Wojewoda malborski Jakub Wejher założył Wejherowo. Prawa miejskie uzyskało w 1650 roku. Początkowo nazywane też było Wejherowską Wolą i Nowym Miastem. Po 1676 przeszło na własność lokalnych rodzin magnackich, należało między innymi do Sobieskich. Obecnie leży na terenie województwa pomorskiego. Liczy prawie 47 tysięcy mieszkańców.

1657 - W Wiedniu został zawarty traktat między królem Polski Janem II Kazimierzem a cesarzem Leopoldem I Habsburgiem. W zamian za dochody z żup wielickich i obsadzenie garnizonów w Krakowie i Poznaniu, cesarz zobowiązał się do pomocy militarnej Polsce. Uzgodniono również, że po śmierci Jana Kazimierza wstąpi on na tron polski.

1727 - Król August II udostępnił wszystkim mieszkańcom Ogród Saski w Warszawie. Był pierwszym publicznym ogrodem miejskim w Polsce. Powstał na przełomie XVII-XVIII wieku z inicjatywy króla Augusta II Sasa, jako ogród przypałacowy. Kompozycja zieleni odpowiadała stylowi francuskiemu. Dawniej do Ogrodu przynależał Pałac Saski, dziś jego pozostałości to Grób Nieznanego Żołnierza. W parku zachowała się między innymi Świątynia Westy, którą wybudowano na pagórku przy stawie otoczonym wierzbami płaczącymi.

1794 - Urodził się Cornelius Vanderbilt, amerykański finansista, założyciel linii okrętowych i kolejowych. W połowie XIX wieku był uważany za największego pracodawcę w Stanach Zjednoczonych. Miał jednak opinię bezwzględnego skąpca. W chwili śmierci fortunę Vanderbiltów oceniano na 100 milionów dolarów amerykańskich. Cornelius Vanderbilt w testamencie wydziedziczył wszystkich swoich synów oprócz jednego - Williama, który był tak samo bezwzględny jak ojciec, i miał za zadanie utrzymać finansowe imperium. Zmarł 4 stycznia 1877 roku. 230. rocznica

1829 - Po raz pierwszy rozegrano słynny wyścig wioślarski na Tamizie między drużynami uniwersytetów Oxford i Cambridge. Co roku zawody odbywają się od 1856 z przerwami spowodowanymi I i II wojną światową. Długość toru biegnącego w górę rzeki to 4.2 mili, czyli 6 kilometrów i 800 metrów między Putney a Mortlake w zachodnim Londynie. Wyścig startuje, gdy do Putney dociera morski przypływ. Taktyka polega na znalezieniu najszybszego strumienia niosącego łódź w górę rzeki. Ośmio-osobowe osady ze sternikiem muszą się jednak wystrzegać zalania w miejscu, gdzie zza jednego z zakrętów w długą, niską łódź uderza wysoka fala. W historii wyścigu sześciokrotnie zatopiła łodzie. W zawodach uczestniczyło dwóch Polaków. W latach 2007 i 2009 w osadzie Oksfordu startował Michał Płotkowiak - za drugim razem wygrywając. W roku 2019 wyścig wygrał Natan Węgrzycki-Szymczyk, startując na ósemce Cambridge. 195. rocznica

1832 - Na zamku w Hambach an der Weinstraße w Nadrenii-Palatynacie rozpoczęła się czterodniowa, 30-tysięczna demonstracja - "Hambacher Fest" na rzecz zjednoczonych i wolnych Niemiec oraz na znak solidarności z polskimi emigrantami po Powstaniu Listopadowym. Obecnie jest ona symbolem demokracji niemieckiej. W 2001 roku na zamku odbył się zjazd przywódców krajów członkowskich Trójkąta Weimarskiego z udziałem Gerharda Schroedera, Jacques’a Chiraca i Aleksandra Kwaśniewskiego.

1839 - Urodził się Lucjan Malinowski, językoznawca, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Akademii Umiejętności, badacz dialektów śląskich, pierwszy badacz dialektu górnośląskiego, a także zbieracz i dokumentalista polskiego folkloru oraz autor licznych prac naukowych, w tym: „Zarys życia ludowego na Śląsku”, „Powieści spiskie”. Historycy nauki nazywają go „ojcem polskiej dialektologii”. Zmarł 15 stycznia 1898 roku. 185. rocznica

1840 - Zmarł Niccolo Paganini, włoski skrzypek, altowiolista, gitarzysta i kompozytor, uważany za najwybitniejszego wirtuoza skrzypiec wszech czasów. Twórca koncertów i wariacji skrzypcowych, autor "24 Kaprysów" na skrzypce solo, które do dziś stanowią rodzaj kompendium nowoczesnej techniki skrzypcowej. Komponował już w wieku ośmiu lat. W czasie zagranicznych koncertów w 1829 roku wystąpił Poznaniu i Warszawie, gdzie podziwiał go młody Fryderyk Chopin. Urodził się 27 października 1782 roku.

1848 - Urodził się Władysław Olechnowicz, lekarz psychiatra, antropolog, etnograf, archeolog, badacz i autor wielu publikacji w dziedzinie archeologii. Założył w Lublinie pierwszą prywatną lecznicę dla chorych psychicznie. W 1900 roku przeniósł placówkę pod Warszawę, do wsi Pustelnik. Kierował nią do 1915 roku. Zmarł 3 września 1918.

1862 - Urodziła się Maria Franciszka Kozłowska, założycielka i duchowa opiekunka mariawityzmu, początkowo wewnątrzkościelnego ruchu reformatorskiego, a od 1906 roku niezależnego od Rzymu Kościoła. Jego źródłem wiary, obok Biblii, jest zbiór objawień założycielki zebranych w tom "Dzieło Wielkiego Miłosierdzia”. W grudniu 1906 roku ekskomunikowana imiennie, jako pierwsza kobieta w historii chrześcijaństwa. Zmarła 23 sierpnia 1921 roku.

1871 - Urodził się Oskar Picht, niemiecki wynalazca, konstruktor różnych typów maszyn do pisania dla osób niewidomych. W 1899 roku stworzył pierwszą maszynę piszącą alfabetem Braille'a. W 1901 roku opatentował swój wynalazek. W kolejnych 30 latach wypracował kolejne wzory maszyn, i do 1932 opatentował w sumie 10 maszyn piszących, przystosowanych dla osób niewidomych. Zmarł 15 sierpnia 1945 roku.

1878 - Urodził się Ferdynand Ossendowski, podróżnik, dziennikarz, pisarz, antykomunista. Brał udział w wyprawach naukowych na Kaukaz, do Chin, Japonii, na Sumatrę i do Indii. Był doradcą admirała Aleksandra Kołczaka, przywódcy Białych w rosyjskiej wojnie domowej. Przekazał Amerykanom tak zwane dokumenty Sissona, świadczące o powiązaniach bolszewików z niemieckim wywiadem. Po skazaniu na śmierć przez bolszewików, uciekł do Nowego Jorku. Światową sławę przyniosła mu książka "Zwierzęta, ludzie, bogowie”, opisująca ucieczkę z ogarniętej rewolucją Rosji. Przez pewien czas należał do piątki najbardziej poczytnych pisarzy na świecie. Jako antykomunista i wróg Lenina, po wojnie został objęty cenzurą. Zmarł 3 stycznia 1945 roku.

1885 - Urodził się Zbigniew Pronaszko, malarz, rzeźbiarz, scenograf, współtwórca teatru Cricot. Czołowy reprezentant formistycznej awangardy w latach 1917-1922 oraz nurtu kolorystycznego w latach 30. i 40. XX wieku. Brał udział we wszystkich oficjalnych zagranicznych wystawach polskiej sztuki. Od roku 1945 profesor krakowskiego ASP. Zmarł 8 lutego 1958 roku.

1894 - Urodził się Dashiell Hammett, autor powieści kryminalnych i opowiadań detektywistycznych, scenarzysta filmowy. Uchodzi za twórcę gatunku literackiego zwanego czarnym kryminałem. Jego najgłośniejsza powieść to "Sokół Maltański", trzykrotnie filmowany w 1931, 1936 i 1941 roku. Ostatnia ekranizacja, obraz Johna Hustona z Humphreyem Bogartem w roli głównej, uchodzi za klasyczną pozycję filmu noir. Zmarł 10 stycznia 1961 roku. 130. rocznica

1895 - Urodził się Jan Karol Ziemski, pseudonim "Wachnowski”, generał brygady Wojska Polskiego. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku i wojnie obronnej 1939 roku. W 1940 wstąpił do konspiracji. Był oficerem Komendy Głównej AK, zastępcą dowódcy Okręgu Warszawskiego AK. W Powstaniu Warszawskim dowodził Grupą "Północ” broniącą Starego Miasta. Po wojnie na emigracji, współorganizował Stowarzyszenie Polskich Kombatantów w Londynie. Zmarł 17 stycznia 1974 roku.

1897 - Urodził się sir John Douglas Cockcroft, brytyjski fizyk. Wspólnie z Ernestem Waltonem otrzymał nagrodę Nobla za pionierskie prace związane z przekształcaniem jąder atomowych za pomocą sztucznie przyspieszanych cząstek. W czasie II wojny brał udział w pracach nad radarem, po wojnie pracował w kanadyjskiej komisji do spraw energii atomowej. Od 1946 roku był dyrektorem brytyjskiej agencji AERE zajmującej się rozwojem programu związanego z energią jądrową. W 1948 roku otrzymał tytuł szlachecki. Zmarł 18 września 1967 roku.

1910 - Zmarł Robert Koch, niemiecki lekarz, współtwórca nowoczesnej bakteriologii i nauki o chorobach zakaźnych. Odkrył między innymi laseczki wąglika, zarazek gruźlicy i przecinkowca cholery. Laureat nagrody Nobla w 1905 roku za prace nad gruźlicą. Po śmierci Roberta Kocha ustanowiono nagrodę jego imienia, która jest przyznawana za wybitne osiągnięcia w dziedzinie mikrobiologii lub za niezwykły wkład w ochronę zdrowia na świecie. Urodził się 11 grudnia 1843 roku.

1914 - Urodził się Bohdan Arct, pilot myśliwski; w czasie II wojny światowej w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii, między innymi dowódca eskadry "B" w Dywizjonie 303, autor wielu publikacji historycznych i wspomnień. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych, Odznaką za Rany i Kontuzje, Polowym Znakiem Pilota. Zmarł 11 maja 1973 roku. 110. rocznica

1922 - Urodził się Christopher Lee, brytyjski aktor. Grał między innymi w filmach: "Trzej muszkieterowie”, "Córka diabła”, "Dalekie Pawilony”, "Jeździec bez głowy". Ostatnie jego najbardziej znane role to Saruman z filmowych trylogii "Władca Pierścieni" i "Hobbit" oraz Hrabia Dooku z "Gwiezdnych wojen". Był poliglotą, biegle władał językami włoskim, francuskim, niemieckim i hiszpańskim, potrafił także porozumieć się w językach greckim, rosyjskim i szwedzkim. Zapisał się w księdze Guinnesa, jako aktor, który zagrał w największej liczbie produkcji kinowych i telewizyjnych. Jego dorobek to niemal 300 ról. Zmarł 7 czerwca 2015 roku.

1923 - Urodził się Henry Kissinger, amerykański polityk i dyplomata pochodzenia niemieckiego. W latach 1969-1975 pełnił funkcję doradcy do spraw bezpieczeństwa narodowego, a w latach 1973-1977 sekretarza stanu - w administracji prezydentów: Richarda Nixona i Geralda Forda. Jest uważany za jednego z głównych architektów światowej polityki odprężenia, dzięki której w dużej mierze zakończono "zimną wojnę”. Jest też współodpowiedzialny za obalenie demokratycznie wybranego prezydenta Chile Salvadora Allendego i dojście do władzy junty generała Augusto Pinocheta. Przyczynił się do rozpoczęcia tajnego - i w świetle prawa międzynarodowego - nielegalnego bombardowania Kambodży podczas wojny w Wietnamie. W 1973 zawarł w Paryżu układ w sprawie zakończenia wojny w Wietnamie, za to - razem z przedstawicielem Wietnamu Północnego Le Duc Tho - otrzymał pokojową Nagrodę Nobla. Była to jedna z kontrowersyjnych decyzji Komitetu Noblowskiego. Zmarł 29 listopada 2023 roku.

1927 - Urodziła się Zofia Bartoszewska, redaktorka, filolog języka polskiego, członkini Szarych Szeregów, uczestniczka Powstania Warszawskiego i działaczka demokratycznej opozycji w czasach PRL, żona Władysława Bartoszewskiego. Podpisała w 1980 roku apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. Podczas stanu wojennego, w 1982 roku, została zwolniona ze stanowiska zastępcy redaktora naczelnego Państwowego instytutu Wydawniczego z wilczym biletem. Współpracowała z Prymasowskim Komitetem Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Zmarła 19 października 2017 roku.

1931 - Pierwszy człowiek dotarł do stratosfery - szwajcarski fizyk Auguste Piccard i jego asystent Charles Kipfer wznieśli się balonem na wysokość 15 tysięcy 781 metrów. W czasie lotu dokonali wiele pomiarów dotyczących atmosfery i promieniowania kosmicznego.

1937 - W San Francisco oddano do użytku Golden Gate Bridge, do 1965 roku najdłuższy wiszący most na świecie. Konstrukcja łącząca San Francisco z hrabstwem Marin ma dwa kilometry i 700 metrów. Jest ważnym węzłem komunikacyjnym i celem wycieczek. Każda z lin, na których wisi most, ma 93 centymetry średnicy i składa się z 27 tysięcy 572 drutów stalowych. Każda wieża wytrzymuje obciążenie 95 tysięcy ton. Budowa kosztowała 27 milionów dolarów. Koszty zwróciły się do 1971 roku, chociaż pobierano opłaty tylko od kierowców jadących w kierunku południowym, do San Francisco. Golden Gate został też bohaterem scen filmowych, pojawił się między innymi w obrazach "Star Trek", "Superman", "Wywiad z wampirem", "Brudny Harry".

1940 - Zmarł Bolesław Roja, oficer Legionów Polskich, dowódca III Brygady Legionów, uczestnik obrony Lwowa i wojny polsko-bolszewickiej. Został zamordowany w niemieckim obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. Urodził się 4 kwietnia 1876 roku.

1941 - Angielskie krążowniki zatopiły niemiecki pancernik "Bismarck" w czasie jego pierwszego rejsu bojowego. Z liczącej ponad dwa tysiące osób załogi uratowało się 115 marynarzy. W akcji wziął udział polski niszczyciel ORP "Piorun".

1942 - W nocy z 27 na 28 maja, w Lesie Sękocińskim w pobliżu Magdalenki funkcjonariusze SS rozstrzelali 223 więźniów Pawiaka, w tym 22 kobiety. Wśród zamordowanych byli więzienia na Pawiaku polscy działacze społeczni, prawnicy, lekarze, inżynierowie, ekonomiści, bankowcy i inni przedstawiciele inteligencji, znalazło się także około 10 osób z polskiej załogi Pawiaka, oskarżonych o współpracę z ruchem oporu. Choć Niemcy zrobili wiele, aby ukryć zbrodnię - wiedza o tym dotarła do miejscowej ludności a także do organizacji niepodległościowych, już w czerwcu publikowano listy ofiar kaźni w Lesie Sękocińskim.

1942 - Zamach w Pradze na generała SS i policji Reinharda Heydricha - szefa Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy i zastępcę protektora Czech i Moraw. Aktu dokonała grupa wyszkolonych w Anglii czeskich spadochroniarzy. Heydrich zmarł na skutek ran odniesionych w czasie ataku. W ramach odwetu za jego śmierć czeskie wsie Lidice i Leżaki zostały zrównane z ziemią, a ich ludność wymordowana bądź wywieziona do obozów koncentracyjnych.

1942 - W niemieckim obozie zagłady Auschwitz rozstrzelany został Ludwik Puget, rzeźbiarz, malarz, historyk sztuki. Urodził się 21 czerwca 1877 roku.

1942 - W Sieniawie urodził się Andrzej Zoll, prawnik, sędzia, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; prezes Trybunału Konstytucyjnego od 1993 do 1997, w latach 2000-2006 Rzecznik Praw Obywatelskich. Jest autorem około 200 prac naukowych, głównie z zakresu prawa karnego, prawa konstytucyjnego i filozofii prawa, w tym artykułów naukowych publikowanych w czasopismach polskich i zagranicznych. W 1989 brał udział w rozmowach Okrągłego Stołu, jako ekspert prawny "Solidarności”.

1943 - Zbrodnia wołyńska: we wsi Niemilia (Komarnia-Jackowicze) ukraińscy nacjonaliści zamordowali 126 Polaków, a wiele osób zostało rannych. Była to jedna z wielu, trwających od wiosny 1943 roku, akcji UPA przeciwko ludności polskiej. Według szacunków historyków, łącznie w rzezi wołyńskiej ukraińscy nacjonaliści wymordowali od 50 do 60 tysięcy osób.

1947 - Na dworcu w Lesznie doszło do strzelaniny między żołnierzami polskimi i radzieckimi, w której zginęło trzech Rosjan. Przyczyną potyczki była próba uwolnienia kobiety, rzekomo porwanej przez żołnierzy radzieckich. Podczas rozprawy sądowej, przeprowadzonej z pogwałceniem zasad uczciwego procesu, trzech polskich żołnierzy, którzy wzięli udział w starciu, rozstrzelano, a sześć innych osób skazano na kary więzienia.

1948 - Urodził się Gábor Presser, węgierski muzyk rockowy i kompozytor. Członek zespołu Omega i założyciel kapeli Locomotiv GT. Kompozytor rock-baletu "Próba", do libretta Antala Fodora, wystawianego z wielkim powodzeniem w latach 80. na deskach Teatru Wielkiego w Łodzi, a także w Teatrze Wielkim w Poznaniu. Skomponował muzykę do ponad 30 filmów. Od 2003 roku jest ambasadorem dobrej woli UNICEF na Węgrzech.

1952 - W więzieniu UB na Rakowieckiej w Warszawie zmarł Feliks Gwiżdż, legionista, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kapitan rezerwy, a także dziennikarz, pisarz i tłumacz, autorem tekstu piosenki "Przybyli ułani pod okienko". Był posłem na Sejm i senatorem II Rzeczpospolitej. Rzecznik regionalizmu podhalańskiego, prezes Związku Podhalan i Związku Drużyn Podhalańskich. Podczas okupacji walczył w Armii Krajowej, brał udział w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie działał w antykomunistycznym podziemiu, prowadził audycje w gwarze góralskiej w Polskim Radiu Kraków. Urodził się 12 stycznia 1885 roku.

1957 - W Kirtland w amerykańskim stanie Ohio bombowiec B-36 Peacemaker zgubił nieuzbrojoną bombę atomową. Samolot przewoził bombę z bazy w Biggs w Teksasie do bazy Kirtland w stanie Nowy Meksyk. Podczas podejścia do lotniska, na wysokości około 500 metrów z samolotu wypadła bomba. Spadochrony wprawdzie zadziałały automatycznie, ale ze względu na małą wysokość w chwili opuszczenia samolotu - nie otworzyły się do końca. Szczątki bomby rozrzucone zostały w promieniu półtora kilometra od miejsca upadku bomby. Według źródeł wojskowych nie nastąpiło skażenie terenu wokół miejsca katastrofy, ponieważ ze względów bezpieczeństwa na czas transportu ładunek nuklearny nie znajdował się w zgubionej bombie, tylko bezpiecznie wylądował wraz z samolotem.

1957 - Urodziła się Siouxsie Sioux, właściwie Susan Janet Ballion, wokalistka zespołów Siouxsie and the Banshees oraz The Creatures.

1963 - Ukazał się drugi album Boba Dylana "The Freewheelin’ Bob Dylan". Na wydawnictwie znalazły się jedne z najsłynniejszych utworów tego artysty - "Blowin’ in the Wind”, "A Hard Rain’s a-Gonna Fall” i "Masters of War”. Była to pierwsza dojrzała i autorska płyta Boba Dylana, zawierająca poetyckie teksty krytykujące przywary społeczeństwa USA tamtych lat.

1964 - Zmarł Jawaharlal Nehru, indyjski polityk, przywódca socjalistycznego skrzydła Indyjskiego Kongresu Narodowego w okresie walki o niepodległość przeciwko dominacji brytyjskiej. Był pierwszym premierem niepodległych Indii w latach 1947-1964. Współtwórca ruchu niezaangażowania. W późniejszych latach jego córka - Indira Ghandi, a następnie wnuk Radżiw Ghandi sprawowali urząd premiera. Urodził się 14 listopada 1889 roku. 60. rocznica

1967 - W mieście Salto w Urugwaju reprezentacja Polski w koszykówce mężczyzn w pierwszym w swej historii meczu na Mistrzostwach Świata pokonała Portoryko 76:64. W sumie Polacy zajęli piąte miejsce, a tytuły króla i wicekróla strzelców zdobyli Mieczysław Łopatka i Bohdan Liksz.

1971 - Urodził się Paul Bettany, angielski aktor. Grał między innymi w filmach: "Piękny umysł”, "Kod da Vinci”, "Wimbledon", "Pan i władca: Na krańcu świata".

1981 - Zmarł Jan Styczyński, artysta fotografik, członek ZPAF, autor wielu albumów i wystaw fotograficznych, w okresie II wojny światowej żołnierz Armii Krajowej. Działał, jako kurier w Wydziale Wywiadu Ofensywnego, w Referacie Wschód "WW-72”, później, jako szef komórki kurierskiej. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim, za co dwukrotnie był odznaczony Krzyżem Walecznych. Od 1950 roku poświęcił się fotografii, specjalizował się w fotografowaniu zwierząt, opublikował między innymi: "Zwierzęta przed obiektywem", "Idzie kot", "Zwierzęta bliskie i dalekie" Urodził się 16 lipca 1917 roku.

1983 - "Dar Pomorza" został przekształcony w statek-muzeum. Trzymasztowy żaglowiec szkolny został zakupiony przez społeczeństwo Pomorza w 1929 dla Szkoły Morskiej w Gdyni. W ciągu 51 lat służby dla Polskiej Marynarki Handlowej "Dar Pomorza" odbył 102 rejsy szkolne, przebywając pół miliona mil morskich. Na jego pokładzie przeszkolono ponad 13 tysięcy słuchaczy Szkoły Morskiej.

1983 - W Santa Monica zmarł Józef Lejtes, polski reżyser i scenarzysta filmowy pochodzenia żydowskiego. Jeden z najbardziej wpływowych twórców polskiego kina przedwojennego, znany z takich filmów, jak "Młody las", "Dziewczęta z Nowolipek" i "Granica". Po II wojnie światowej pracował głównie w Stanach Zjednoczonych, między innymi przy serialu "Bonanza”. Urodził się 22 listopada 1901 roku w Warszawie.

1987 - Przed kościołem Wizytek w Warszawie stanął pomnik kardynała Stefana Wyszyńskiego. Postać "Prymasa Tysiąclecia” została zaprojektowana przez Andrzeja Renesa. Jego postać została odlana z brązu i umieszczona na prostym, granitowym cokole. W czasie stanu wojennego mieszkańcy Warszawy układali przed monumentem symboliczny krzyż z kwiatów i zniczy, który komunistyczna milicja i Służba Bezpieczeństwa regularnie niszczyły.

1988 - Zmarł Mirosław Azembski, reportażysta, dziennikarz i publicysta. Pracował w tygodniku "Świat” i dzienniku "Express Wieczorny”, korespondent Polskiego Radia i Telewizji w Paryżu. Autor prac: "Inny świat”, "Zaczęło się w Lipcu”, "Powrót do Rio”, "Paryskie ABC” i "Pod sztandarem proroka”. Urodził się 3 maja 1923 roku.

1989 - Lawina w Himalajach zabiła pięciu polskich wspinaczy. Na przełęczy Lho-La pod Mount Everestem zginęli: Zygmunt Andrzej Heinrich, Wacław Otręba, Mirosław Dąsal i Mirosław Gardzielewski, następnego dnia w wyniku odniesionych obrażeń zmarł Eugeniusz Chrobak. Nazwana największą tragedią w dziejach polskiego himalaizmu, poprzedzona została wielkim triumfem - zdobyciem przez dwóch Polaków, Eugeniusza Chrobaka i Andrzeja Marciniaka, Mount Everestu trudną drogą, wiodącą zachodnią granią przez przełęcz Lho La. Polacy zdobyli najwyższy szczyt Ziemi, ale nie wrócili do bazy. Jedynym ocalałym był Andrzej Marciniak. 35. rocznica

1990 - Przeprowadzono pierwsze wybory samorządowe, w których wybierano przedstawicieli rad 2383 gmin. Do rozdysponowania było 52 tysiące mandatów, a kandydowało 147 tysiące 389 kandydatów. Frekwencja wyborcza była niska, wyniosła 42 procent. Ponad połowę mandatów radnych zdobyli działacze Komitetów Obywatelskich "Solidarność”. W rocznicę tamtych wyborów - 27 maja, od 2000 roku obchodzimy w kraju Dzień Samorządu Terytorialnego.

1994 - Odbyła się polska premiera filmu "Trzy kolory. Czerwony" w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego. "Czerwony" jest trzecią częścią trylogii filmowej, w skład której wchodzą także zrealizowane rok wcześniej "Trzy kolory. Niebieski" oraz "Trzy kolory. Biały". Tytułowe trzy kolory nawiązują do barw francuskiej flagi i haseł rewolucji francuskiej: wolności, równości, braterstwa. W głównych rolach w filmie "Trzy kolory. Czerwony" wystąpili Irene Jacob i Jean-Louis Trintignant. Film był uznawany za faworyta Festiwalu Filmowego w Cannes, był również trzykrotnie nominowany do Oscara, czterokrotnie - do nagrody BAFTA oraz sześciokrotnie - do Cezara. Z tych wszystkich nominacji jedyna statuetka - Cezar za muzykę - przypadła Zbigniewowi Preisnerowi. Klęska festiwalowa " (...) Czerwonego" przyczyniła się do rezygnacji Krzysztofa Kieślowskiego z dalszej kariery filmowej. 30. rocznica

1997 - W Paryżu 16 państw członkowskich NATO i Rosja podpisały Akt podstawowy o stosunkach dwustronnych, współpracy i bezpieczeństwie między NATO a Federacją Rosyjską - porozumienie regulujące wzajemne stosunki.

2004 - W Warszawie otwarto Centrum Olimpijskie imienia Jana Pawła II (uroczystość nadania imienia odbyła się w 2005 roku). Koszt budowy obiektu wyniósł 34 miliony złotych. Budynek mieszczący się w dzielnicy Żoliborz jest siedzibą Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Oprócz PKOl, w Centrum znajdują się też między innymi Muzeum Sportu i Turystyki oraz Polska Fundacja Olimpijska. 20. rocznica

2009 - Zmarł Ryszard Ber, reżyser i scenarzysta, twórca filmów: "Gdzie jest trzeci król”, "Chłopcy”, "Popielec”, "Cudzoziemka” oraz licznych spektakli teatrów telewizyjnych: "Płaszcz”, "Klucznik”, "Mogło być gorzej”, "Słowik”, "Szalona Greta”, "Okapi”. Urodził się 2 lutego 1933 roku. 15. rocznica

2009 - Zmarł Jacek Maziarski, dziennikarz, publicysta i polityk, poseł na Sejm I kadencji. W latach 80. działał w "Solidarności". Jako dziennikarz debiutował w 1957 roku na łamach "Tygodnika Powszechnego, pisał dla tygodników "Polityka”, "Kultura” oraz "Tygodnik Solidarność”, pełnił funkcję szefa Wiadomości TVP1. W 2010 Fundacja Jacka Maziarskiego rozpoczęła przyznawanie nagrody jego imienia. Urodził się 20 stycznia 1937 roku. 15. rocznica

2011 - Zmarł Jacek Puchała, wybitny mikrochirurg, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, 30 lat związany z Uniwersyteckim Szpitalem Dziecięcym w Krakowie, kierownik Dziecięcego Centrum Oparzeniowego, w którym pomoc znajdują najbardziej poszkodowane dzieci. Był w Polsce pionierem wszczepiania tak zwanej integry, czyli sztucznej skóry, która skraca czas rekonwalescencji i pozwala na zminimalizowanie blizn. Za osiągnięcia profesor został odznaczony przez radę chirurgów oparzeniowych i Światową Organizację Zdrowia nagrodą imienia Giuseppe Whitakera. Urodził się 19 sierpnia 1956 roku.

2011 - Zmarła Małgorzata Dydek, jedna z najlepszych polskich koszykarek. Grała też w lidze francuskiej, hiszpańskiej, rosyjskiej i amerykańskiej - WNBA, była wielokrotną reprezentantką kraju. Mistrzyni Europy z 1999 roku i uczestniczka igrzysk olimpijskich w Sydney. Po zakończeniu kariery w 2008 roku została trenerką w klubie Northside Wizards z Brisbane. Urodziła się 28 kwietnia 1974 roku.

2015 - Sevilla FC pokonała FK Dnipro 3:2 w rozegranym na Stadionie Narodowym w Warszawie meczu finałowym Ligi Europy UEFA.

2016 - Zmarł Tadeusz Buranowski, działacz opozycji antykomunistycznej w PRL i działacz związkowy. W latach 1980-1988 należał do NSZZ "Solidarność” i Konfederacji Polski Niepodległej. Uczestniczył w strajku w Hucie Katowice w sierpniu 1980 roku. 20 października 1981 został zatrzymany na katowickim Rynku za kolportaż wydawnictw podziemnych. Wskutek spontanicznej, kilkutysięcznej demonstracji, został zwolniony tego samego dnia. Internowany w stanie wojennym od 13 grudnia 1981 do 23 grudnia 1982. Urodził się 25 lutego 1947 roku.

2017 - Zmarł Bohdan Roliński, dziennikarz, związany z "Trybuną Ludu", redaktor naczelny "Życia Warszawy" w latach 1973-1980. Był autorem wywiadu - rzeki z byłym premierem Piotrem Jaroszewiczem oraz książki: "Dlaczego ich zabili" - poświęconej sprawie morderstwa byłego premiera i jego żony Alicji Solskiej. Bohdan Roliński urodził się 25 marca 1936 roku.

2018 - Zmarł Marek Łuczak, duchowny rzymskokatolicki, doktor teologii, publicysta tygodnika "Gość Niedzielny" oraz "Niedzieli", nauczyciel akademicki. Był wykładowcą Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego i asystentem diecezjalnym Katolickiego Stowarzyszenia "Civitas Christiana" w Katowicach. Urodził się 15 stycznia 1972 roku.

2018 - Zmarł Donald Peterson, amerykański kosmonauta i pilot wojskowy w stopniu pułkownika, inżynier. Uczestniczył w misji STS-6. Na promie kosmicznym Challenger F-1 spędził w kosmosie ponad pięć dni, od 4 do 9 kwietnia 1983. Urodził się 22 października 1933 roku.

2020 - Zmarł Krzysztof Żołnierowicz, szachista, mistrz w zawodach międzynarodowych od 1988 roku. W 1989 w Katowicach zdobył srebrny medal w II mistrzostwach Polski w szachach szybkich, a w 1990 w Gdyni został mistrzem kraju w szachach błyskawicznych. Urodził się 18 stycznia 1962 roku.

2021 - Zmarł Paweł Szwed, wydawca, redaktor naczelny w wydawnictwie Świat Książki, założyciel wydawnictwa Wielka Litera. Publikował utwory literackie między innymi w "Brulionie”, "Po Prostu” i "Res Publice”. Urodził się w 1967 roku.

2021 - Zmarła Carla Fracci, włoska tancerka baletowa, aktorka i reżyserka baletowa. Uważana za jedną z najwybitniejszych baletnic XX wieku, była czołową tancerką La Scala Theatre Ballet w Mediolanie, następnie pracowała, jako niezależna z międzynarodowymi zespołami, między innymi z Royal Ballet w Londynie, Stuttgart Ballet. Urodziła się 20 sierpnia 1936 roku.

2022 - Zmarł Angelo Sodano, duchowny rzymskokatolicki, wieloletni bliski współpracownik Świętego Jana Pawła II. W służbie dyplomatycznej Watykanu spędził około pół wieku. Stanowisko sekretarza stanu zajmował przez 16 lat. Wielokrotnie reprezentował papieża na różnych uroczystościach w charakterze legata lub specjalnego wysłannika, między innymi w 2000 roku w Polsce z okazji tysiąclecia archidiecezji gnieźnieńskiej. Był prezydentem-delegatem na konferencji generalnej Episkopatów Latynoamerykańskich na Dominikanie w 1992 roku. Urodził się 23 listopada 1927 roku.

2023 - Zmarł Ilja Kabakow, rosyjski rysownik, autor instalacji, uważany za jednego z czołowych przedstawicieli rosyjskiego konceptualizmu. Od 1992 mieszkał w Nowym Jorku. Urodził się 30 września 1933 roku. 1. rocznica

Zobacz także

2024-09-23, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 23 września - Święto narodowe Arabii Saudyjskiej, obchodzone w rocznicę proklamowania niepodległości w 1932 roku. » więcej 2024-09-22, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 22 września - Ostatni dzień Europejskiego Tygodnia Mobilności, trwającego od 16 do 22 września. 22 września - Światowy Dzień Nosorożca. 22 września… » więcej 2024-09-21, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 21 września - Międzynarodowy Dzień Pokoju, oficjalnie ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, w 2001 roku, obchodzony od 1982 roku.. 21 września - Międzynarodowy… » więcej 2024-09-20, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 20 września - Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka, ustanowiony z inicjatywy Rzecznika Praw Dziecka uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej 13 września 2013… » więcej 2024-09-19, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 19 września - Dzień Dzikiej Fauny, Flory i Naturalnych Siedlisk, przypadający w rocznicę przyjęcia Konwencji Berneńskiej z 1979 roku.. 19 września -… » więcej 2024-09-18, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 18 września - Światowy Dzień Monitoringu Wody. 18 września - Międzynarodowy Dzień Geologa. 18 września - Święto narodowe Chile, obchodzonemu w rocznicę… » więcej 2024-09-17, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 17 września - W rocznicę sowieckiej agresji na Polskę w 1939 roku jest obchodzony Światowy Dzień Sybiraka. 17 września - Światowy Dzień Bezpieczeństwa… » więcej 2024-09-16, godz. 05:00 Kartka z kalendarza 16 września - Międzynarodowy Dzień Kardiologii Interwencyjnej. 16 września - Międzynarodowy Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej, ustanowiony przez Zgromadzenie… » więcej 2024-09-15, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 15 września - Międzynarodowy Dzień Demokracji, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2007 roku. 15 września - Europejski Dzień Prostaty, ustanowiony… » więcej 2024-09-14, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 14 września - Kościół obchodzi święto Podwyższenia Krzyża Świętego, związane z tradycją odnalezienia relikwii krzyża, na którym umarł Jezus Chrystus. 14… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »