Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-03-12, 07:00 Autor: IAR/B.Falkowska

Kartka z kalendarza

12 marca - Dzień Przeciwko Cenzurze Internetu, ustanowione w 2008 roku przez organizacje Reporterzy Bez Granic i Amnesty International.

12 marca - Dzień Matematyki.
1329 - Król Czech Jan Luksemburski i wielki mistrz zakonu krzyżackiego Werner von Orseln podpisali w Toruniu akt przymierza skierowany przeciw Polsce. Jan Luksemburski, który używał tytułu króla Polski, choć się nie koronował, nadał Krzyżakom Pomorze Gdańskie. Następnie podbił z Krzyżakami ziemię dobrzyńską i skierował się na Mazowsze. Po rozpoczęciu oblężenia Płocka niewidzący szans na obronę książę Wacław płocki skapitulował i 29 marca 1329 roku złożył Janowi Luksemburskiemu hołd lenny ze swego księstwa, przez co księstwo płockie znalazło się pod czeskim zwierzchnictwem. W 1335 roku Kazimierz Wielki wykupił czeskie prawa do korony polskiej za ogromną jak na owe czasy sumę 20 tysięcy kop groszy praskich, czyli dwukrotność rocznych dochodów z żup solnych w Wieliczce.

1365 - Książę Austrii Rudolf IV założył Uniwersytet Wiedeński. Szkoła, w której kształci się obecnie ponad 90 tysięcy osób, jest największym i najstarszym uniwersytetem w krajach niemieckojęzycznych

1572 - Zmarł ksiądz Stanisław Górski, duchowny katolicki, kanonik płocki i krakowski, historyk-zbieracz, twórca jednego z największych w XVI-wiecznej Europie zbioru dokumentów do dziejów Polski i krajów sąsiednich w okresie Odrodzenia. Urodził się 8 września 1497 lub 1499 roku.

1600 - Król Zygmunt III Waza ogłosił przyłączenie Estonii do Rzeczypospolitej, co spowodowało wybuch trwającej do 1629 roku wojny ze Szwecją o Inflanty. Zakończył ją niekorzystny dla Polski rozejm w Altmarku. Wcześniej, na mocy rozejmu w Mitawie, większość Inflant przeszła na rzecz Szwecji.

1613 - Urodził się André Le Nôtre, francuski architekt krajobrazu, od 1635 roku nadworny ogrodnik króla Ludwika XIV. Był twórcą francuskiego stylu ogrodowego. Do dziś można podziwiać ogrody założone według jego zamysłu w Wersalu, Fontainbleau, Bercy, Chantilly oraz ogród pałacowy Branickich w Białymstoku i ogród przy Belwederze w Wiedniu. Zmarł 15 września 1700 roku. 410 rocznica

1631 - Sejm zatwierdził rozejm z Altmarku z 1629 roku, który zakończył V wojnę polsko-szwedzką. Sześcioletni rozejm zawarty został 26 września 1629 w Altmarku, dzisiejszym Starym Targu, pomiędzy Szwecją a Rzeczpospolitą przy mediacji dyplomacji francuskiej, angielskiej i brandenburskiej. Najważniejsze postanowienia: Szwedzi zatrzymali Inflanty na północ od Dźwiny wraz z Rygą, utrzymali też wszystkie porty pruskie - Tolkmicko, Elbląg, Braniewo, Piławę i Kłajpedę. Polska utrzymała kontrolę nad Gdańskiem, Królewcem i Puckiem.

1648 - Zmarł Tirso de Molina, hiszpański dramaturg i poeta. Był jednym z najważniejszych twórców hiszpańskiego Złotego Wieku. Autor pierwszej wersji historii o Don Juanie oraz utworów: "Potępiony za niewiarę”, "Nieśmiały na dworze” i "Zielony Gil”. Urodził się 24 marca 1579 roku. 375 rocznica

1679 - Król Jan III Sobieski nadał Tatarom Kruszyniany oraz pobliskie wsie Nietupa, Łużany, jak też część Poniatowicz. Osadzeni muzułmanie, zwani Lipkami, walczyli po stronie Polski w wojnie z Turkami. W Kruszynianach osiadł na stałe pułkownik Samuel Murza Krzeczowski, który uratował życie królowi w bitwie pod Parkanami.

1685 - Urodził się George Berkeley, angielski filozof i biskup kościoła anglikańskiego. Reprezentował kierunek zwany idealizmem subiektywnym, negował istnienie materii, rzeczywistości przedmiotowej. Był krytykiem deizmu i ateizmu. Zmarł 14 stycznia 1753 roku.

1816 - Urodziła się Julia Molińska-Woykowska, publicystka, poetka, pisarka literatury dla dzieci, autorka podręczników dla dzieci oraz powiastek o charakterze moralizatorskim. Redagowała wraz z mężem Antonim Wojkowskim czasopismo "Tygodnik Literacki". Stworzyła salon literacki będący miejscem spotkań pisarzy, artystów oraz liberalnych myślicieli. W latach 1849-1850 prowadziła z mężem księgarnię i drukarnię. W 1848 wyjechała do Berlina, gdzie zabiegała o uwolnienie polskich powstańców. Była zwolenniczką upolitycznienia literatury. Jest autorką między innymi "Piosnek dla ludu wiejskiego" i "Z Kudowy". Zmarła 9 sierpnia 1851 roku.

1817 - W Królestwie Polskim powołany został Korpus Górniczy, obejmujący personel techniczny i administracyjny oraz robotników rządowych kopalni i zakładów hutniczych, mający się zajmować zapewnieniem dopływu siły roboczej i stabilizacji w rządowym górnictwie i hutnictwie. Członków Korpusu Górniczego zwano potocznie górnikami przysięgłymi lub rejestrowymi, gdyż przebieg ich pracy rejestrowano w tak zwanych księgach rodowodowych, stanowiących cenne źródło informacji o ówczesnych pracownikach kopalni i hut.

1818 - Na mocy bulli "Militantis Ecclesiae regimini” papieża Piusa VII, diecezja warszawska została podniesiona do rangi archidiecezji, a arcybiskup warszawski otrzymał tytuł Prymasa Królestwa Polskiego. Obecnie diecezja liczy ponad milion 420 tysięcy wiernych i ponad 1200 duchownych. 205 rocznica

1824 - Urodził się Gustav Robert Kirchhoff, niemiecki fizyk, badacz zjawisk elektromechanicznych, cieplnych i optycznych. Był twórcą prawa promieniowania cieplnego, dotyczącego zależności między zdolnością emisyjną i absorpcyjną, oraz praw dotyczących obwodów elektrycznych. Razem z Robertem Bunsenem odkrył cez i rubid oraz wynalazł spektroskop. Zmarł 17 października 1887 roku.

1840 - Polski podróżnik i geolog Paweł Edmund Strzelecki nadał najwyższemu szczytowi kontynentalnej Australii nazwę Góra Kościuszki.

1854 - W czasie wojny krymskiej Francja i Wielka Brytania zawarły sojusz antyrosyjski z Turcją. Lokalny konflikt między Rosją a Turcją przekształcił się w wojnę mocarstw europejskich, pierwszą od wojen napoleońskich. Łącznie zginęło lub zmarło z powodu ran 500 tysięcy żołnierzy. Wojna ostatecznie została zakończona 30 marca 1856 traktatem pokojowym na kongresie w Paryżu. Według jego ustaleń Rosja musiała odstąpić południową część Besarabii Turcji, która utrzymała też protektorat nad Mołdawią, Wołoszczyzną i Serbią. Morze Czarne ogłoszono neutralnym, czyli otwartym dla wszystkich flot, a ponadto mocarstwa zachodnie przejęły opiekę nad całą ludnością chrześcijańską w imperium tureckim.

1863 - Urodził się Gabrielle D'Annunzio, włoski pisarz i poeta, autor liryk, powieści i dramatów. Znany dzięki bestsellerowej powieści "Triumf śmierci". W utworach wyrażał panteistyczną radość życia. Tworzył pod wpływem filozofii Artura Schopenhauera i Friedricha Nietzschego. Często uważany za jednego z prekursorów włoskiego faszyzmu. Benito Mussolini zaczerpnął wiele z jego myśli, między innymi koncepcję wskrzeszenia Imperium Romanum. Zmarł 1 marca 1938 roku. 160 rocznica

1865 - Zmarł Leon Przyłuski, arcybiskup gnieźnieński i poznański, prymas Polski w latach 1845-1865. Sprawując najwyższy urząd kościelny na ziemiach polskich, opowiadał się za legalizmem, jednak zastrzegał sobie również prawo do reprezentowania spraw narodu polskiego wobec władz pruskich. Urodził się 5 października 1789 roku.

1871 - Zmarł Leonard Chodźko, historyk, publicysta, kolekcjoner, jeden z animatorów życia politycznego Wielkiej Emigracji po Powstaniu Listopadowym. Przed jego wybuchem zorganizował 12 lutego 1830 wielką manifestację w Paryżu, w rocznicę urodzin Tadeusza Kościuszki, z udziałem Marie Josepha de La Fayette i Wiktora Hugo. Napisał i wydał drukiem setki swoich prac historycznych, geograficznych i statystycznych, przeważnie w języku francuskim. Jego zbiory stały się podstawą kolekcji Muzeum Polskiego w Rapperswilu w Szwajcarii. Sam opracował, sporządził pomiary kartograficzne dziesiątków map historycznych i geograficznych. Zajął się także działalnością edytorską, opracowując i wydając ważne pozycje literatury polskiej. Urodził się 6 listopada 1800 roku.

1882 - Urodził się Erwin George "Cannonball” Baker, amerykański kierowca wyścigowy. Wielokrotny rekordzista w czasach przejazdów motocyklowych na długich dystansach. Pierwszy komisarz NASCAR. Pierwszy rekord Baker ustanowił w 1914 roku, kiedy w 11 dni pokonał trasę łączącą wschodnie i zachodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych. Dwa lata później Amerykanin podróżował siedem dni z Los Angeles do Nowego Jorku. Nowym rekordem na trasie łączącej oba wybrzeża Baker mógł się pochwalić w 1926 roku, kiedy pięć dni siedem godzin i 30 minut zajął mu przejazd z Nowego Jorku do San Francisco. Jego najsłynniejszym rekordem był jednak ten ustanowiony w 1933 roku. Z Nowego Jorku do Los Angeles dotarł wówczas w 53,5 godziny. Rekord ten przetrwał prawie 40 lat. Zmarł 11 maja 1960.

1891 - Urodził się Wiktoryn Kaczyński, komandor podporucznik pilot Wojska Polskiego. Pierwszy dowódca jednostki lotnictwa morskiego w II RP. W 1918 roku został przydzielony do I Batalionu Morskiego, który stał się zalążkiem polskiego lotnictwa morskiego w Pucku. Został mianowany dowódcą batalionu lotniczego i otrzymał zadanie doprowadzenia lotniska, hangarów i wodowiska do stanu używalności i przygotowanie ich dla samolotów i personelu przyszłej jednostki lotnictwa morskiego. Pod jego kierownictwem jednostka pozyskiwała sprzęt poprzez remont poniemieckich samolotów oraz zakupy, między innymi w Wolnym Mieście Gdańsku. Dzięki jego staraniom powstała Morska Szkoła Pilotów. Jego kariera wojskowa został przerwana na skutek tragicznego wypadku, 15 sierpnia 1922 roku. Z okazji Święta Żołnierza przewidziano pokaz bombardowania z wodnopłatowca Lübeck-Travemünde F4. Jedna ze zrzuconych bomb trafiła w tłum widzów w wyniku, czego śmierć poniosło dziewięć osób. Wiktoryn Kaczyński został skazany na czteromiesięczny areszt i wydalenie z wojska. Zmarł 3 lutego 1986 roku w USA.

1894 - Zmarł August Cieszkowski, filozof mesjanistyczny, ekonomista i konserwatywno-liberalny działacz społeczny. Był jednym z twórców Ligi Narodowej Polskiej, współtwórcą i prezesem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W 1870 roku założył Wyższą Szkołę Rolniczą w Żabikowie, której tradycje kontynuuje Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. Urodził się 12 września 1814 roku.

1898 - Urodził się Tian Han, chiński dramatopisarz, potępiony w okresie rewolucji kulturalnej. Jest autorem kilkuset wierszy, napisał także około 60 dramatów i 20 oper. W 1934 roku napisał pieśń "Marsz Ochotników", która w 1949 roku została przyjęta, jako hymn państwowy Chińskiej Republiki Ludowej. Zmarł 10 grudnia 1968 roku. Został zrehabilitowany w 1979 roku. 125 rocznica

1899 - Na zamarzniętą powierzchnię Morza Bałtyckiego u wybrzeży Finlandii spadł meteoryt kamienny Bjurböle. Jego masę ocenia się na ponad 300 kilogramów. W chwili upadku rozkruszył się na wiele fragmentów. Największy ważył 80 kilogramów. Jeden z okazów meteorytu znajduje się w olsztyńskim Planetarium i Obserwatorium Astronomicznym.

1901 - Urodziła się Zdzisława Bytnarowa, pedagog, podporucznik Armii Krajowej, zaangażowana w tajne nauczanie i konspiracyjne służby łączności. Walczyła w Powstaniu Warszawskim. Matka Jana Bytnara. Po powstaniu trafiła do niewoli niemieckiej, przebywała w obozach Fallingbostel, Bergen-Belsen i Holsdorf. Po wojnie była między innymi, wizytatorką resortu szkolnictwa do spraw szkół dla dzieci przewlekle chorych. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Warszawskim Krzyżem Powstańczym. Zmarła 13 sierpnia 1994 roku.

1908 - Zmarł Ludwik Popławski, polityk i publicysta, jeden z twórców ideologii narodowo-demokratycznej, współzałożyciel Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego, redaktor wielu pism endeckich, między innymi "Głosu" i "Słowa Polskiego". Urodził się 17 stycznia 1854 roku. 110 rocznica

1909 - W Palermo został zastrzelony nowojorski policjant, Włoch z pochodzenia, Joseph Petrosino, wysłany na Sycylię z misją zebrania dowodów umożliwiających wydalenie z USA członków mafii. Urodzony 30 sierpnia 1860 roku Petrosino był pierwszym z policjantów, który podjął walkę z zorganizowaną przestępczością w Stanach Zjednoczonych. W jego pogrzebie w Nowym Jorku uczestniczyło ćwierć miliona osób.

1910 - Urodził się Zygmunt Szendzielarz, pseudonim "Łupaszka", przedwojenny oficer i uczestnik kampanii wrześniowej 1939 roku, dowódca partyzancki w czasie II wojny. W latach 1943-1947 był dowódcą V Wileńskiej Brygady Armii Krajowej. Walczył z formacjami niemieckimi, litewskimi i radzieckimi, a od 1945 roku - z polską władzą komunistyczną. Został aresztowany w 1948 roku. Po 2,5-letnim pobycie w więzieniu został skazany na karę śmierci i stracony 8 lutego 1951 roku. W 1993 roku został zrehabilitowany.

1912 - Urodził się Adam Bromberg, wydawca, inicjator publikacji 12-tomowej Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Polskiego Wydawnictwa Naukowego. Od 1970 roku przebywał na emigracji w Szwecji. W 1975 roku założył w Sztokholmie Wydawnictwo Brombergs. Zmarł 23 marca 1993 roku.

1913 - Założono Canberrę, stolicę Australii. Zainaugurowanie działalności Canberry, jako stolicy miało miejsce 9 maja 1927 roku, kiedy otwarta została siedziba przeniesionego z Melbourne parlamentu, obecnie znana, jako Old Parliament House. Canberra liczy ponad 450 tysięcy mieszkańców i jest siódmym pod względem liczby ludności australijskim miastem. 110 rocznica

1917 - Decydujący dzień rewolucji lutowej w Rosji. Żołnierze nie chcąc strzelać do demonstrantów przyłączyli się do nich, a władze carskie utraciły kontrolę nad stolicą kraju Piotrogrodem. 15 marca car Mikołaj II Romanow abdykował.

1920 - Urodziła się Janina Garścia, kompozytorka i pedagog. Napisała około 700 utworów dla dzieci i młodzieży, głównie na fortepian, a także na wiolonczelę, obój, flet prosty i perkusję. Zmarła 1 marca 2004 roku.

1922 - Urodził się Lane Kirkland, amerykański działacz związkowy, przewodniczący Amerykańskiej Federacji Pracy i Kongresu Przemysłowych Związków Zawodowych. W czasie jego kadencji centrala ta była zaangażowana we wspieranie "Solidarności” w Polsce, pośredniczyła także w przekazywaniu związkowi funduszy od rządu amerykańskiego. W 1992 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, a w 1999 roku pośmiertnie Orderem Orła Białego, w uznaniu zasług dla Polski. Zmarł 14 sierpnia 1999 roku.

1922 - W Krakowie zmarła Aniela Salawa, zakonnica, mistyczka, błogosławiona Kościoła katolickiego. W czasie I wojny światowej pomagała rannym żołnierzom i jeńcom wojennym. Wspierała biednych jałmużną. W tym czasie jej stan zdrowia poważnie się pogorszył. U schyłku życia miała dar jasnowidzenia, przepowiadając wielu osobom ich dalsze losy. Na miesiąc przed śmiercią napisała własnoręcznie "Akt ofiarowania się za Polskę". Została beatyfikowana 13 sierpnia 1991 przez papieża Jana Pawła II podczas mszy odprawionej na Rynku Głównym w Krakowie. Urodziła się 9 września 1881 roku.

1923 - Urodził się Władysław Sheybal, aktor i reżyser, znany między innymi z roli muzyka w filmie "Kanał" Andrzeja Wajdy, roli Kronsteena "From Russia with Love" Terrence'a Younga i występu w serialu telewizyjnym "Shogun". Zmarł 16 października 1992 roku. 110 rocznica

1925 - Zmarł Sun Jat Sen, chiński mąż stanu, lekarz, przywódca i założyciel Kuomintangu, uznawany za twórcę nowoczesnych i demokratycznych Chin. Odegrał znaczącą rolę w obaleniu rządów mandżurskiej dynastii Qing. Sun opracował filozofię polityczną znaną, jako "Trzy zasady ludowe" - nacjonalizm, demokracja i rząd ludowy. Urodził się 12 listopada 1866 roku.

1925 - Urodził się Leo Esaki, japoński fizyk, badacz efektu tunelowego w półprzewodnikach, wynalazca diody tunelowej. Laureat Nagrody Nobla w 1973 roku w dziedzinie fizyki.

1930 - Urodził się Ryszard Badowski, dziennikarz, podróżnik, operator filmowy, fotograf, pisarz, reporter, publicysta. Autor programów telewizyjnych "Klub sześciu kontynentów” i "Z kamerą wśród zwierząt". Nakręcił ponad 100 filmów dokumentalnych, jest autorem kilkuset artykułów o tematyce podróżniczej oraz kilkunastu książek. Był sprawozdawcą z lotu Sojuz-Apollo w 1975 roku, a także lotu pierwszego polskiego kosmonauty Mirosława Hermaszewskiego w 1978 roku.

1931 - Urodził się ksiądz Józef Tischner, filozof i pedagog. Wykładowca Papieskiej Akademii Teologii w Krakowie i prezes Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. Publicysta "Tygodnika Powszechnego". Jeden z najwybitniejszych i najbardziej twórczych współczesnych myślicieli polskich. Autor licznych publikacji, między innymi: "Nieszczęsny dar wolności", "Historia filozofii po góralsku", "Ksiądz na manowcach". W homilii wygłoszonej przez Jana Pawła II w 1987 w Gdańsku na Zaspie, papież cytował teksty Józefa Tischnera, jako najlepiej oddające prawdę o "Solidarności”. Kawaler Orderu Orła Białego. Zmarł 28 czerwca 2000 roku.

1931 - Urodził się Jerzy Tuszewski, dziennikarz, reżyser radiowy i teatralny, reżyser i scenarzysta filmów dokumentalnych. Od 1955 współpracował z Polskim Radiem. Od 1976 współpracował też z rozgłośniami zagranicznymi w Londynie, Berlinie, Brukseli, Budapeszcie, Helsinkach, Kolonii, Paryżu, Pradze, Rzymie i Sidney. W Programie Drugim Polskiego Radia prowadził Studio Form Dokumentalnych. Jerzy Tuszewski był członkiem i założycielem Międzynarodowej Grupy Ars Acustica przy EBU w Genewie, jak też członkiem Zarządu Atelier de Création Sonore et Radiophonique przy frankofońskim Stowarzyszeniu Autorów Dramatycznych SACD w Brukseli. Zmarł 16 października 2016 roku.

1932 - Urodził się Don Drummond, znany również, jako Don Cosmic, jamajski puzonista i kompozytor, muzyk sesyjny Studia One, współzałożyciel i autor wielu kompozycji zespołu The Skatalites, przez George’a Shearinga nazwany jednym z pięciu najlepszych puzonistów wszech czasów, jeden z prekursorów muzyki ska. Zmarł 6 maja 1969 roku.

1934 - Urodził się Henryk Bista, aktor teatralny i filmowy. Kreował około 150 ról na scenach teatrów: Ateneum, Na Woli i Współczesnego w Warszawie, Wybrzeże w Gdańsku oraz imienia Juliusza Osterwy w Lublinie. Wystąpił w prawie 100 filmach, między innymi w: "Lawie”, "Liście Schindlera”, "Szpitalu Przemienienia”, "Piłkarskim pokerze”, "Małej apokalipsie”, "Dwóch księżycach”, "Popielcu” i "Sztosie". Zmarł 8 października 1997 roku.

1935 - Zmarł Mihajlo Pupin, serbsko-amerykański fizyk, profesor Uniwersytetu Nowojorskiego. Wynalazca sposobu powiększenia zasięgu połączeń telefonicznych na liniach kablowych za pomocą specjalnych cewek indukcyjnych. Działacz na rzecz niepodległości Serbii i innych narodów wchodzących w skład monarchii Austro-Węgier. Laureat Nagrody Pulitzera w 1924 roku za autobiografię "Od emigranta do wynalazcy”. Urodził się 9 października 1858 roku.

1936 - Urodził się Michał Kazimierz Heller, prezbiter katolicki, teolog, profesor nauk filozoficznych specjalizujący się w filozofii przyrody, fizyce, kosmologii relatywistycznej oraz relacji nauka-wiara. Pierwszy polski laureat Nagrody Templetona i do tej pory jedyny odznaczony Polak. Dyrektor, fundator i pomysłodawca Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie. Kawaler Orderu Orła Białego. W fizyce teoretycznej pracował między innymi nad zasadą Macha, problemem osobliwości czasoprzestrzennych oraz zastosowaniem geometrii nieprzemiennej do tych problemów i do kwantowania grawitacji. W filozofii jest badaczem jej historycznych związków z fizyką, obrońcą platonizmu matematycznego, matematycznej struktury świata, realizmu poznawczego i filozofii w nauce - będącej w żywym kontakcie z naukami szczegółowymi. Uważa, że nauka i religia bywają, ale nie muszą być w konflikcie. Mimo to ani nie potwierdzają się, ani nie są kompletnie niezależne, ale oddziałują na siebie przez twórcze napięcie. Wszystkie trzy dyscypliny - fizykę, filozofię i teologię - Heller zaczął popularyzować w latach 60., tworząc łącznie dziesiątki książek, setki artykułów i publicznych wystąpień.

1937 - Minister spraw wojskowych wydał rozkaz o utworzeniu oddziałów Obrony Narodowej. Była zorganizowana w systemie brygad i półbrygad, przyporządkowanych dowództwom okręgów korpusów, a po mobilizacji - konkretnym armiom Wojska Polskiego. Formacje Obrony Narodowej były przewidziane do krótkotrwałych działań obronnych w korzystnych warunkach terenowych przy wsparciu wojsk regularnych - nie przewidywano samodzielnych działań taktycznych. Obrona Narodowa zmobilizowała do końca wojny obronnej 1939 łącznie 83 bataliony piechoty o łącznej liczebności 1600 oficerów i 50 tysięcy podoficerów i szeregowców.

1938 - Niemieckie wojska wkroczyły do Austrii. Tego dnia do Wiednia przybył Adolf Hitler. Urząd kanclerza objął Arthur Seyss-Inquart, któremu następnego dnia prezydent Wilhelm Miklas przekazał także swoje obowiązki. 13 marca naziści austriaccy ogłosili zatwierdzoną następnie przez Hitlera ustawę, która włączała Austrię do Wielkiej Rzeszy, jako Marchię Wschodnią. 85 rocznica

1940 - Urodził się Al Jarreau, amerykański wokalista jazzowy. Był nazywany "człowiekiem z orkiestrą w głosie”. Improwizował naśladując głosy instrumentów i różne melodie. Al Jarreau nie był tylko muzykiem, ale i artystą estradowym. Mówił do swoich fanów, rozmawiał z nimi, świetnie bawił się ze swoim zespołem. To wszystko tworzyło wspaniałą, żywą atmosferę wokół jego występów. Jego albumy były mieszanką popu, funku, soulu, rhythm and bluesa, salsy, jazzu. W 1985 wziął udział w nagraniu charytatywnego singla "We Are the World”. Zmarł 12 lutego 2017 roku.

1942 - Zmarł William Henry Bragg, brytyjski fizyk, skonstruował spektrograf, służący do badania widma promieniowania Roentgena, i za to - wraz z synem Williamem Lawrence’em - otrzymał Nagrodę Nobla w 1915 roku, w dziedzinie fizyki. Urodził się 2 lipca 1862 roku.

1942 - Zmarł Robert Bosch, niemiecki przemysłowiec. W 1866 roku założył w Stuttgarcie warsztat elektromechaniczny, który rozwinął się w jedną z największych na świecie wytwórni sprzętu elektrotechnicznego i precyzyjnego. W 1906 roku, jako jeden z pierwszych wprowadził ośmiogodzinny dzień pracy. W 1964 roku powstała Fundacja imienia Roberta Boscha, której celem jest wspieranie nauki i szeroko pojętych działań społecznych. Urodził się 23 września 1861 roku.

1943 - Oddział partyzancki "Jędrusie” oraz miejscowa placówka Armii Krajowej rozbiły więzienie w Opatowie i uwolniły około 80 więźniów. Partyzancki oddział liczył wówczas zaledwie kilkunastu ludzi, podczas gdy niemiecki garnizon około 380 żołnierzy. 80 rocznica

1944 - Ukraińcy z 4. Pułku Policji SS, utworzonego z ukraińskich ochotników do 14. Dywizji Grenadierów SS Galizien i współpracujący z nimi miejscowi nacjonaliści z UPA, zamordowali 365 Polaków w Palikrowach w dawnym województwie tarnopolskim. Ocalało zaledwie kilka rannych osób.

1946 - Urodziła się Liza Minelli, amerykańska aktorka i piosenkarka. Zagrała w filmach: "New York, New York”, "Czas na życie”, "Wiek kina”, "Arthur”, "Gliniarz do wynajęcia”, "Niespełnione pragnienia”. Za rolę Sally Bowles w filmie "Kabaret” została w 1973 roku uhonorowana Oscarem. Ostatnią płytę, "Confessions", nagrała w 2010 roku.

1946 - Urodził się Dean Cundey, amerykański operator filmowy. Ma na swoim koncie współpracę z takimi reżyserami jak John Carpenter i Robert Zemeckis, nakręcił zdjęcia między innymi do filmów: "Coś", "Powrót do przyszłości", "Apollo 13", "Hook" i "Halloween". W filmie "Powrót do przyszłości III" wystąpił w epizodzie, jako fotograf z 1885 roku.

1947 - Prezydent Stanów Zjednoczonych Harry Truman wystąpił do amerykańskiego Kongresu o poparcie dla państw walczących z komunizmem. Jego apel nazwano później "Doktryną Trumana". Zgodnie z nią, USA powinny pomagać narodom, które przeciwstawiają się presji zewnętrznej lub próbom przejęcia siłą władzy nad nimi przez uzbrojone mniejszości. Doktryna odnosiła się pierwotnie do Grecji i Turcji - 22 czerwca 1947 roku Truman podpisał akt, przekazujący 400 milionów dolarów na ekonomiczną i wojskową pomoc dla tych krajów. Doktryna stała się trwałą zasadą polityki zagranicznej USA, oznaczała ostateczne zerwanie z odradzającą się po wojnie polityką izolacjonizmu USA.

1948 - Zmarł Józef Świeżyński, polityk, lekarz, działacz społeczny, członek Rady Stanu Królestwa Polskiego. Był także działaczem Ligi Narodowej. 3 października 1918 roku został powołany na premiera rządu przez Radę Regencyjną. Urodził się 19 kwietnia 1868 roku. 75 rocznica

1955 - Zmarł Charlie Parker "Bird", amerykański saksofonista i kompozytor jazzowy, jeden z twórców stylu bebop. Urodził się 29 sierpnia 1920 roku.

1955 - Urodziła się Janina Ochojska, założycielka i szefowa Polskiej Akcji Humanitarnej, posłanka do Parlamentu Europejskiego IX kadencji. W 1992 roku zorganizowała konwój polskiej pomocy dla byłej Jugosławii. PAH powstała w 1992 roku. Od początku swojej działalności udzielała pomocy w 44 krajach, obecnie prowadzi stałe misje w Sudanie Południowym, Somalii, Syrii, Iraku i w Ukrainie. Organizacja działa również w Polsce. Od 1998 prowadzi program dożywiania dzieci "Pajacyk", który wspiera dzieci w kraju i na świecie. Ważnym elementem pracy fundacji są również działania edukacyjne.

1956 - Urodził się Stanisław Bobak, skoczek narciarski, zdobywca trzeciego miejsca w klasyfikacji generalnej Pucharu Świata sezonu 1979/1980. Stawał na podium zawodów z cyklu Turnieju Czterech Skoczni i zawodów Pucharu Świata. Wziął też udział w dwóch igrzyskach olimpijskich. Osiem razy zdobył mistrzostwo Polski. W swojej karierze oddał ponad 10 tysięcy skoków. Zmarł 12 listopada 2010 roku.

1956 - W Moskwie zmarł Bolesław Bierut, działacz komunistyczny, agent sowieckiej NKWD, przewodniczący Krajowej Rady Narodowej od 1944 roku, pierwszy przywódca Polski Ludowej, prezydent w latach 1947-1952, premier od 1952 roku, poseł na Sejm PRL I kadencji. Śmierć Bieruta przyspieszyła proces destalinizacji w Polsce, zamykając w historii PRL epokę stalinizmu i wzmogła konflikty w kierownictwie PZPR o władzę. Urodził się 18 kwietnia 1892 roku.

1957 - Została podpisana umowa między rządami ZSRR i NRD o czasowym pobycie wojsk radzieckich w Niemieckiej Republice Demokratycznej. 12 października 1990 podpisano w Bonn umowę między ZSRR a RFN o warunkach wycofania wojsk radzieckich z terytorium Niemiec. Stacjonowało wówczas w tym kraju ponad 337 tysięcy sowieckich żołnierzy oraz ponad 208 tysięcy pracowników cywilnych i rodzin.

1963 - Urodził się Kazik Staszewski, wokalista, kompozytor, lider zespołu Kult. Pierwszym zespołem, w którym występował, był Poland, działający w latach 1979-1980. W 1982 roku założył Kult. W 1991 roku rozpoczął karierę solową. W 2014 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za "wybitne zasługi w pracy twórczej i działalności artystycznej, za osiągnięcia w promowaniu polskiej kultury". 60 rocznica

1965 - Premiera filmu "Życie raz jeszcze" w reżyserii Janusza Morgensterna. Powstał na podstawie powieści Romana Bratnego. Film, tuż po premierze kinowej, decyzją cenzury, trafił na półkę na ponad 20 lat. Główne role zagrali: Andrzej Łapicki, Ewa Wiśniewska i Tadeusz Łomnicki.

1968 - Mauritius będący brytyjską kolonią proklamował niepodległość. Tego dnia w Republiki Mauritiusa jest obchodzone święto narodowe. 55 rocznica

1976 - Premiera filmu animowanego "Dwanaście prac Asteriksa". To jeden z dwóch filmów animowanych, obok "Asterixa i Kleopatry", zrealizowanych osobiście przez autorów komiksu Rene Gościnnego i Alberta Uderzo. To do tej pory jedyny film, którego fabuła nie jest oparta na żadnym z komiksów o Asteriksie.

1990 - Urodził się Dawid Kubacki, skoczek narciarski, zawodnik klubu sportowego Wisła Zakopane, reprezentant Polski. Trzykrotny olimpijczyk. Dwukrotny brązowy medalista olimpijski - indywidualnie i drużynowo. Zdobywca czterech medali mistrzostw świata - złotego indywidualnie oraz złotego i dwóch brązowych w konkursach drużynowych. Dwukrotny drużynowy brązowy medalista mistrzostw świata w lotach narciarskich. Zwycięzca 68. Turnieju Czterech Skoczni oraz trzech edycji Letniego Grand Prix. Drugi zawodnik klasyfikacji generalnej Letniego Grand Prix 2021 oraz Letniego Pucharu Kontynentalnego 2015. Czterokrotny letni mistrz Polski. Najwyżej w klasyfikacji generalnej Pucharu Świata uplasował się w sezonie 2019/2020, gdy był czwarty.

1991 - Zmarł Ragnar Granit, fiński neurofizjolog, filozof. W 1967 roku, wraz z Haldanem Keffer Hartline i George'em Waldem otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny, za odkrycie podstawowych procesów fizjologicznych i chemicznych zachodzących w mózgu i oku podczas widzenia. Urodził się 30 października 1900 roku.

1996 - Prezydent Bill Clinton podpisał tak zwaną ustawę Helmsa-Burtona zaostrzającą sankcje gospodarcze wobec objętej amerykańskim embargiem Kuby.

1999 - Podczas uroczystości w Independence, w amerykańskim stanie Missouri Czechy, Polska i Węgry zostały formalnie przyjęte do NATO. Do Paktu Północnoatlantyckiego należy 29 państw. Sojusz opiera się na zasadzie kolektywnej obrony, zgodnie z jego podstawowym założeniem, że napaść zbrojna na jednego z członków uważana jest za atak przeciw wszystkim państwom członkowskim.

1999 - Zmarł Władysław Niedoba, reżyser i scenarzysta, aktor znany pod scenicznym pseudonimem "Jura spod Grónia”. Był autorem widowisk o tematyce regionalnej, działaczem społecznym i kulturalnym na Zaolziu w Czechosłowacji, a następnie w Czechach. Po wojnie aktywnie wspierał rozwój polskiej kultury na Zaolziu. W 1951 roku w Czeskim Cieszynie z jego inicjatywy powstała Scena Polska tamtejszego teatru. Urodził się 22 marca 1914 roku.

2000 - Papież Jan Paweł II w czasie mszy w bazylice watykańskiej poprosił o wybaczenie win kościoła katolickiego wobec wyznawców innych religii. Wśród najcięższych grzechów Kościoła wymienił podziały wśród chrześcijan, wojny religijne, nieufność i nietolerancję wobec innych kultur i religii.

2001 - Zmarł Robert Ludlum, amerykański aktor, producent i pisarz, autor 27 powieści sensacyjnych, takich jak: "Dziedzictwo Scarlattich”, "Tożsamość Bourne’a”, "Krucjata Bourne’a”, "Ultimatum Bourne’a”, "Strażnicy Apokalipsy” czy “Klątwa Prometeusza”. Wiele z jego książek zostało zekranizowanych. Urodził się 25 maja 1927 roku.

2003 - W Belgradzie został zastrzelony przez snajpera premier Serbii Zoran Đinđić. Gdy został premierem Federalna Republika Jugosławii została przekształcona w federację Serbii i Czarnogóry. W 2001 doprowadził do wydania Slobodana Miloševicia Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu dla byłej Jugosławii. Urodził się 1 sierpnia 1952 roku. 20 rocznica

2005 - Zmarł Zbigniew Kuźmiński, reżyser filmowy i scenarzysta. Do jego najbardziej znanych filmów należą; "Agent nr 1", "Zejście do piekła”, "Sto koni do stu brzegów”, "Między ustami a brzegiem pucharu”, "Nad Niemnem” i "Republika nadziei”. Urodził się 4 listopada 1921 roku.

2007 - Parlament Węgier ustanowił 23 marca Dniem Przyjaźni Polsko-Węgierskiej. Cztery dni później analogiczną uchwałę podjął przez aklamację polski Sejm. Podczas uroczystego obiadu na cześć prezydenta Węgier Pala Schmitta prezydent Polski Bronisław Komorowski powiedział - "Mało jest w historii przykładów tak długiego, bezkonfliktowego współistnienia dwóch narodów”. Pal Schmitt w swoim przemówieniu stwierdził natomiast, że "Przyjaźń polsko-węgierska jest wieczna".

2007 - Zmarł Arnold Drake, amerykański twórca komiksów, najbardziej znany przez stworzenie postaci dla DC Comics takich jak Deadman czy zespół Doom Patrol. Wykreował także bohaterów dla Marvel Comics, w tym Strażników Galaktyki. W 2008 został pośmiertnie wprowadzony do Will Eisner Comic Book Hall of Fame. Urodził się 1 marca 1924 roku.

2008 - Ksiądz Michał Heller, prezbiter katolicki, teolog, profesor nauk teologicznych, został laureatem Nagrody Templetona. Jest pierwszym i zarazem jedynym polskim laureatem wyróżnienia przyznawanego corocznie osobom indywidualnym za wyjątkowy wkład w afirmację duchowego wymiaru życia poprzez spostrzeżenie, odkrycie lub prace praktyczne. Nagrodę przyznaje Fundacja Templetona, od nazwiska Johna Templetona, przedsiębiorcy i filantropa. 15 rocznica

2013 - Zmarł Marek Skwarnicki, poeta, publicysta, prozaik, felietonista, tłumacz, żołnierz Szarych Szeregów, redaktor krakowskiego "Tygodnika Powszechnego”. Na początku lat 60. poznał metropolitę krakowskiego Karola Wojtyłę, który zjawił się w redakcji "Tygodnika Powszechnego" chcąc opublikować swoje poezje. Marek Skwarnicki zajął się redakcją tych tekstów i przez wiele lat współpracował z Karolem Wojtyłą przy publikowaniu jego twórczości poetyckiej. Urodził się 30 kwietnia 1930 roku. 10 rocznica

2013 - Rozpoczęło się dwudniowe konklawe, zwołane w związku z rezygnacją papieża Benedykta XVI. Zakończyło się wyborem pierwszego papieża z Ameryki Południowej, prymasa Argentyny Jorge Mario Bergoglio, który przyjął imię Franciszek. 10 rocznica

2014 - Osiem osób zginęło, a ponad 60 zostało ciężko rannych w wyniku wybuchu gazu i zawalenia dwóch budynków na Manhattanie w Nowym Jorku.

2015 - Zmarł Terry Pratchett, brytyjski pisarz fantasy i science fiction. Najbardziej znany, jako autor cyklu "Świat Dysku". Inne jego dzieła to "Trylogia Johnny’ego Maxwella" i "Trylogia Nomów". Powieści Pratchetta były w latach 90. najlepiej sprzedającymi się książkami w Wielkiej Brytanii, a jego dzieła zostały przetłumaczone na 33 języki. Urodził się 28 kwietnia 1948 roku.

2016 - Zmarł Piotr Adamczewski, dziennikarz, redaktor i krytyk kulinarny. W 1981 został sekretarzem redakcji tygodnika "Polityka”, zastępując Dariusza Fikusa. Odszedł z tego pisma wraz z grupą innych pracowników, wkrótce po ogłoszeniu stanu wojennego. W 1984 roku wrócił do "Polityki”. Był autorem takich pozycji książkowych jak "Wielki świat od kuchni", "Smakosz wędrowny", "Męskie gotowanie", "Krwawa historia smaków". Współautor dziesięciu przewodników po restauracjach Warszawy i okolic "Za stołem". Wraz z Markiem Kalbarczykiem stworzyli książkę kucharską dla niewidomych "Smak na koniuszkach palców". W 1980 wystąpił w dramacie obyczajowo-psychologicznym "Bez miłości", w reżyserii Barbary Sass. W 1997 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 19 maja 1942 roku.

2017 - Zmarła Anna Skrzydlewska, siostra Alma, zakonnica, przełożona generalna Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża, ale także projektantka wnętrz i architekt. W latach 1965-1975 i w 1989 zaangażowana była w prace Komisji Sztuki Sakralnej Episkopatu Polski, zaś w 1984 w prace Komisji Charytatywnej, a w 1994 w prace Komisji do spraw Kultury. Urodziła się 28 lipca 1930 roku.

2018 - Zmarł Oleg Pawłowicz Tabakow, rosyjski aktor filmowy i teatralny, nauczyciel sztuki aktorskiej. Jeden z najpopularniejszych aktorów kina radzieckiego i rosyjskiego. Największą sławę i popularność przyniosły mu kreacje hrabiego Rostowa w filmie Siergieja Bondarczuka "Wojna i pokój", Waltera Schellenberga w serialu TV "Siedemnaście mgnień wiosny" oraz Alhena w telewizyjnej ekranizacji powieści "Dwanaście krzeseł". Urodził się 17 sierpnia 1935 roku. 5 rocznica

2018 - 52 osoby zginęły, a 19 zostało rannych w katastrofie banglijskiego samolotu pasażerskiego Bombardier Dash 8-Q400, który rozbił się podczas lądowania na lotnisku w stolicy Nepalu, Katmandu. 5 rocznica

2019 - Zmarł Leopold Kozłowski-Kleinman, pianista, kompozytor, dyrygent, ostatni przedstawiciel przedwojennych klezmerów w Polsce, zwany ostatnim klezmerem Galicji. W 1991 z Orkiestrą Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie poprowadził, w synagodze Tempel na krakowskim Kazimierzu, pierwszy koncert piosenek żydowskich. Rok później zagrał swój pierwszy klezmerski koncert na fortepianie. Skomponował muzykę do filmów: "Austeria" Jerzego Kawalerowicza, "I skrzypce przestały grać" i "Skrzypce" Rotszylda. Jako aktor zagrał w "Liście Schindlera" Stevena Spielberga. Opracował muzycznie sześć polskich wersji musicalu "Skrzypek na dachu". Wielokrotnie koncertował w całej Europie, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Związku Radzieckim i Izraelu. Urodził się 26 listopada 1918 roku.

2019 - Zmarła Věra Bílá, czeska piosenkarka pochodzenia romskiego. Nazywana była "Ellą Fitzgerald cygańskiej muzyki". Światową sławę przyniosły jej albumy "Rom-Pop" i "Queen of Romany". Urodziła się 22 maja 1954 roku.

2020 - Zmarła pierwsza osoba na COVID-19 w Polsce. Od początku epidemii w Polsce (do 9 marca 2022) potwierdzono prawie pięć milionów 760 tysięcy zakażeń koronawirusem, zmarło ponad 112 tysięcy zakażonych osób, a wyzdrowiało ponad pięć milionów 142 tysiące osób.

2020 - Zmarła Danuta Balicka, aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna. Działaczka NSZZ "Solidarność”. Zagrała między innymi w filmach: 'Dom Sary", "Rykowisko" i "W zawieszeniu". Występowała na scenie bydgoskiej Teatrów Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy i Toruniu, w poznańskim Teatrze Polskim, Teatrze imienia Juliusza Słowackiego w Krakowie oraz w Teatrze Polskim we Wrocławiu. Równolegle pracowała w Teatrze Telewizji. Urodziła się 6 października 1932 roku.

2021 - Zmarł Aleksander Żyzny, dziennikarz motoryzacyjny, związany z Polskim Radiem oraz z Telewizją Polską w latach 1971-2011, prezes Auto Klubu Dziennikarzy Polskich. Był pomysłodawcą organizowanych we współpracy z Polskim Związkiem Motorowym w połowie lat 80. ubiegłego wieku, "Długodystansowych Jazd Oszczędnościowych” i konkursu na najskuteczniejsze zabezpieczenie samochodu przed kradzieżą. Z nestorem polskiej motoryzacji Witoldem Rychterem nagrał między innymi cykl gawęd o historii nie tylko polskiej motoryzacji, dostępnych na stronach internetowych Polskiego Radia. Urodził się 16 grudnia 1947 roku.

2021 - Zmarł Goodwill Zwelithini, król Zulusów. Sprawował obowiązki króla Zulusów, najliczniejszej grupy etnicznej w RPA, od 1968 roku. W systemie politycznym RPA król Zulusów pełni rolę ceremonialną i kulturalną, jako promotor zuluskiej kultury i zwyczajów. Jest też prezesem funduszu powierniczego, kontrolującego terytoria tradycyjne zamieszkiwane przez lud, obejmujące jedną trzecią powierzchni prowincji KwaZulu-Natal. Zwelithini miał sześć żon i 28 dzieci. Urodził się 14 lipca 1948 roku.

2022 - Zmarł Jerzy Karol Gurawski, architekt i scenograf, wykładowca Politechniki Poznańskiej, laureat Honorowej Nagrody SARP w 2007 roku. Autor projektu budynku Aula Nova Akademii Muzycznej w Poznaniu, a także Krypty Zasłużonych Wielkopolan na wzgórzu św. Wojciecha w Poznaniu, budynku Filharmonii - Międzynarodowego Centrum Muzyki w Zielonej Górze i wielu innych budynków użyteczności publicznej i sakralnych. Urodził się 4 września 1935 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-03-24, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 24 marca - Międzynarodowy Dzień Prawa do Prawdy dotyczącej Poważnych Naruszeń Praw Człowieka i Godności Ofiar, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. … » więcej 2024-03-23, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 23 marca - W Polsce i na Węgrzech - Dzień Przyjaźni Polsko-Węgierskiej. 23 marca - Światowy Dzień Meteorologii, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne… » więcej 2024-03-22, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 22 marca - Światowy Dzień Wody, obchodzony od 1993 roku, a ustanowiony podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku. 22 marca - Dzień Ochrony Bałtyku… » więcej 2024-03-21, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 21 marca - Światowy Dzień Walki z Dyskryminacją Rasową - rozpoczyna Tydzień Solidarności z Ludami Zmagającymi się z Rasizmem i Dyskryminacją Rasową… » więcej 2024-03-20, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 20 marca - Światowy Dzień Ziemi. 20 marca - Międzynarodowy Dzień Astrologii. 20 marca - Międzynarodowy Dzień Frankofonii. 20 marca - Dzień Języka… » więcej 2024-03-19, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 19 marca - Dzień Jedności Kaszubów. 19 marca - Światowy Dzień Pracy Socjalnej. » więcej 2024-03-18, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 18 marca - Światowy Dzień Recyklingu. 18 marca - Europejski Dzień Mózgu, obchodzony od 1998 roku. 18 marca - Światowy Dzień Orła. » więcej 2024-03-17, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 17 marca - Międzynarodowy Dzień Inwalidów. 17 marca - Święto narodowe Irlandii, obchodzone w Dzień Świętego Patryka, patrona kraju. 17 marca - Włochy… » więcej 2024-03-16, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 16 marca - Dzień Pandy. 16 marca - Tydzień Wiedzy o Mózgu, trwający w 2024 roku od 11 do 17 marca. » więcej 2024-03-15, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 15 marca - Święto narodowe Węgier, obchodzone w rocznicę wybuchu rewolucji w 1848 roku. 15 marca - Międzynarodowy Dzień Konsumenta. 15 marca - Światowy… » więcej
23456
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »