Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-03-08, 07:00 Autor: IAR/D.Panek

Kartka z kalendarza

8 marca - Międzynarodowy Dzień Kobiet, ustanowiony w 1910 roku, w Kopenhadze, w czasie II Międzynarodowego Zjazdu Kobiet Socjalistek, dla uczczenia demonstracji nowojorskich szwaczek 8 marca 1857 roku. Domagały się polepszenia warunków pracy. Właściciel fabryki chcąc uniknąć rozgłosu, zamknął strajkujące kobiety w fabryce. Wybuchł pożar. Zginęło około 130 kobiet.

8 marca - Międzynarodowy Dzień Praw Kobiet.
1223 - Zmarł Wincenty Kadłubek, kronikarz, biskup krakowski, autor spisanej po łacinie "Kroniki polskiej”, obejmującej okres do 1202 roku. Przez historyków uznany za znakomitego dziejopisarza, choć wiele opisanych przez niego wydarzeń nie zostało potwierdzonych. W podaniach kadłubkowskich doceniono ich znakomitą formę literacką oraz treść, w której przekazywał umiłowanie ojczyzny, dążenie do jedności. To on po raz pierwszy użył określenia "Rzeczpospolita". Urodził się około 1150 roku. Został beatyfikowany w 1764. 800. rocznica.

1297 - Drawsko Pomorskie otrzymało prawa miejskie. Gród i osada istniały już od VII wieku. Ziemie te zostały włączone do powstającego państwa polskiego przez Mieszka I. Później tereny te stały się własnością margrabiów brandenburskich, jako obszary tak zwanej Nowej Marchii. Pierwszym sołtysem Drawska był Arnold von Goltz. Obecnie Drawsko liczy ponad 11 tysięcy mieszkańców. 1494 - Urodził się Rosso Fiorentino, włoski malarz, rysownik i dekorator. Tworzył obrazy i freski, o tematyce religijnej i mitologicznej. Od 1530 roku był nadwornym malarzem francuskiego króla Franciszka I. Uczestniczył w pracach dekoracyjnych na zamku w Fontainebleau. Jeden z czołowych przedstawicieli wczesnego manieryzmu florenckiego. Zmarł 14 listopada 1540 roku.

1495 - Urodził się Jan Boży, założyciel zakonu bonifratrów, święty katolicki, jedna z czołowych postaci religijnych XVI-wiecznej Hiszpanii, gdzie żył i pracował. Organizował w nowej formie szpitalnictwo, gdzie medycy leczyli za darmo. Opiekował się także sierotami, ludźmi starymi, bezdomnymi, ubogimi i wędrowcami. Zmarł 8 marca 1550 roku.

1550 - Zmarł Jan Boży, założyciel zakonu bonifratrów, święty katolicki, jedna z czołowych postaci religijnych XVI-wiecznej Hiszpanii, gdzie żył i pracował. Organizował w nowej formie szpitalnictwo, gdzie medycy leczyli za darmo. Opiekował się także sierotami, ludźmi starymi, bezdomnymi, ubogimi i wędrowcami. Urodził się 8 marca 1495 roku.

1576 - Konkwistador Diego García de Palacio odkrył w zachodnim Hondurasie ruiny miasta Majów Copán. Było to jedno z największych i najważniejszych miast Majów. Centrum ceremonialne otoczone było dzielnicami mieszkalnymi, których liczba określana jest na 16. W centrum znajdowały się świątynie zbudowane na piramidach schodkowych, zespoły pałacowe, pięć wielkich dziedzińców oraz boisko do rytualnej gry w piłkę. W 1980 roku stanowisko archeologiczne w Copán zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

1712 - Urodził się John Fothergill, angielski lekarz. Jako pierwszy opisał arteriosklerozę naczyń wieńcowych. Napisał raporty dotyczące migreny, koncentrował się na roli diety w bólach głowy. Zwrócił uwagę na to, że czekolada i kawa wpływają na ataki bólów głowy. Zmarł 26 grudnia 1780 roku.

1714 - Urodził się Carl Philipp Emanuel Bach, kompozytor i klawesynista, okresu baroku, drugi syn Jana Sebastiana Bacha. Przez ponad 30 lat nadworny klawesynista króla Wilhelma II. Jest autorem prawie 900 utworów. Komponował przede wszystkim koncerty, sonety i fantazje na klawesyn, którego był wirtuozem. Pisał również pieśni i symfonie. Miał duży wpływ na muzykę niemieckich kompozytorów, szczególnie wczesno klasycznych. Zmarł 14 grudnia 1788 roku.

1717 - Zmarł Abraham Darby I, angielski metalurg. Opracował technologię pozwalającą zastosować węgiel kamienny do wytopu surówki. Jako pierwszy użył do tego celu koksu. Urodził się 14 kwietnia 1678 roku.

1755 - Zmarł Stiepan Kraszeninnikow, rosyjski podróżnik, geograf, botanik i etnograf, badacz Syberii i Kamczatki. Uczestniczył w Wielkiej Ekspedycji Północnej, która wyruszyła z Petersburga wiosną 1733 roku i dotarła do Irkucka wiosną 1735 roku. Po drodze podróżnicy zbierali dane na temat geografii i przyrody Syberii, zamieszkujących ją ludów i historii. W 1736 roku na własną prośbę został wysłany na Kamczatkę, gdzie przebywał cztery lata. W tym czasie zebrał bezcenne informacje o jej geografii, przyrodzie i zamieszkujących półwysep ludach, w tym o ich językach. Zmarł młodo, nie doczekawszy się druku dzieła swego życia - "Opisanije ziemli Kamczatki". Urodził się 11 listopada 1711 roku.

1761 - Urodził się hrabia Jan Potocki, pisarz, tworzący w języku francuskim, podróżnik, pionier archeologii słowiańskiej. Jest pamiętany głównie, jako autor powieści fantastyczno-filozoficznej "Rękopis znaleziony w Saragossie". Na jej motywach w 1965 roku powstał film Wojciecha Hasa o tym samym tytule. Zmarł 23 grudnia 1815 roku.

1791 - Urodził się Kazimierz Brodziński, poeta, pedagog, historyk literatury, autor pracy "O klasyczności i romantyczności" i poematu "Wiesław i Oldyna". Był żołnierzem w armii Księstwa Warszawskiego i uczestnikiem wyprawy Napoleona na Moskwę w 1812 roku. Zmarł 10 października 1835 roku.

1811 - Urodził się Jan Tyssowski, działacz polityczny, żołnierz Powstania Listopadowego, dyktator powstania krakowskiego w 1846 roku. Walcząc w powstaniu listopadowym brał udział w wyprawie generała Józefa Dwernickiego na Wołyń a później, gdy jego wojska zostały internowane w Galicji wrócił do Warszawy i służył w brygadzie generała Józefa Bema. Podczas powstania krakowskiego, zagrożony interwencją rosyjsko-austriacką i buntem chłopskim odmówił kapitulacji w Krakowie przed austriackim wojskiem. Dopiero po opuszczeniu miasta postanowił przeprowadzić z Prusakami rozmowy o warunkach kapitulacji. Ostatecznie wycofał się z liczącym 1,5 tysiąca żołnierzy oddziałem powstańczym do Prus i został internowany. Po roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie współorganizował Towarzystwo Demokratyczne Polskie w Ameryce. Zmarł 5 kwietnia 1857 roku.

1822 - Urodził się Ignacy Łukasiewicz (podawana jest też data 23 marca 1822 roku), farmaceuta, przedsiębiorca, z zainteresowania chemik i fizyk, rewolucjonista i działacz niepodległościowy. Był pionierem przemysłu naftowego w Europie. Wynalazł lampę naftową. Zmarł 7 stycznia 1882 roku.

1857 - Demonstracja nowojorskich szwaczek. Domagały się polepszenia warunków pracy. Właściciel zakładu chcąc uniknąć rozgłosu, zamknął strajkujące kobiety w fabryce. Wybuchł pożar. Zginęło około 130 szwaczek. Dla uczczenia tego tragicznego wydarzenia 8 marca jest obchodzony Międzynarodowy Dzień Kobiet.

1859 - Urodził się Kenneth Grahame, szkocki pisarz i ekonomista, autor humorystycznych powieści "Złoty wiek” i "Dni marzeń”. Twórca postaci Szczura, Kreta, Borsuka i Ropucha z klasycznej książki dla dzieci "O czym szumią wierzby”. Na jej podstawie powstały filmy i seriale telewizyjne. Zmarł 6 lipca 1932 roku.

1864 - Urodził się Zygmunt Niedźwiecki, nowelista, dziennikarz. Autor 19 tomów nowel, w tym: "Jedyne dzieło”, "Grzech”, "Sam na sam”, "U ogniska”, "Sposób na diabła”. Ulegał tendencjom naturalistycznym, prezentując pesymistyczny obraz społeczeństwa. Pisał również humoreski i dokonywał licznych przekładów, głównie z literatury francuskiej i angielskiej. Zmarł 28 marca 1915 roku.

1865 - Urodził się Leo Belmont, eseista, poeta, znawca, a także tłumacz literatury francuskiej i rosyjskiej. Był założycielem Polskiego Towarzystwa Esperantystów, autorem powieści: "Zaślubiny śmierci”, "Kapłanka miłości”, "Sprawa przy drzwiach zamkniętych”. Zginął w getcie warszawskim, 19 października 1941 roku.

1869 - Zmarł Hector Berlioz, francuski kompozytor i krytyk muzyczny. Autor oper: "Benvenuto Cellini", "Trojanie", "Beatrycze i Benedykt", a także kantaty "Potępienie Fausta". Autorem pomnika na grobie Berlioza był polski rzeźbiarz - Cyprian Godebski. Urodził się 11 grudnia 1803 roku.

1878 - Urodził się Jan Szczepkowski, rzeźbiarz i malarz. Do jego najbardziej znanych prac należy fryz na gmachu Sejmu, płaskorzeźba na budynku Banku Gospodarstwa Krajowego i pomnik Wojciecha Bogusławskiego. Malował także portrety i projektował ceramikę. Artysta zdejmował też maskę pośmiertną Józefa Piłsudskiego. Wykonał projekt jego sarkofagu. Po II wojnie światowej brał udział w rekonstrukcji zabytków warszawskich, między innymi pomnika Adama Mickiewicza przy Krakowskim Przedmieściu. Zmarł 17 lutego 1964 roku. 145. rocznica

1879 - Urodził się Otto Hahn, niemiecki fizykochemik, profesor i członek Towarzystwa Postępu Naukowego imienia Cesarza Wilhelma (po II wojnie - Towarzystwo Maxa Plancka). Jako pierwszy przeprowadził reakcję rozszczepienia jądra atomowego, za co w 1944 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Od 1957 roku był wielokrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla. Zmarł 28 lipca 1968 roku.

1890 - Urodził się Eugeniusz Baziak, arcybiskup lwowski. W czasie I wojny światowej został powołany do armii austriackiej, jako kapelan. Podczas posługi wśród chorych żołnierzy zaraził się tyfusem plamistym. W1933 roku papież Pius XI mianował go biskupem pomocniczym archidiecezji lwowskiej. W czasie II wojny światowej pozostał we Lwowie. Mimo szykan ze strony okupantów sowieckich i hitlerowskich wykonywał swoje obowiązki, zabiegając o funkcjonowanie zlikwidowanego przez Sowietów seminarium, udzielając święceń kapłańskich i wizytując parafie. Prowadził także działalność dobroczynną i informował Stolicę Apostolską o sytuacji we wschodniej Polsce. Już po wojnie za odmówienie potępienia księży aresztowanych pod zarzutem rzekomego szpiegostwa zastosowano wobec niego areszt domowy. W grudniu 1952 sam oskarżony o szpiegostwo, został aresztowany, a po kilku dniach zwolniony. Zmarł 15 czerwca 1962 roku.

1891 - Urodził się Witold Budryk, inżynier, profesor i rektor krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej, członek Polskiej Akademii Nauk, więzień niemieckiego obozu zagłady Sachsenhausen. Współtwórca teorii opisującej wpływ eksploatacji kopalń na zachowanie powierzchni terenu. Pierwszy w historii polski doktor górnictwa. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi. Zmarł 18 listopada 1958 roku.

1896 - Urodził si Gustav Kleikamp, wiceadmirał Kriegsmarine, dowódca pancernika "Schleswig-Holstein” podczas ataku na Westerplatte 1 września 1939 roku. Zmarł 13 września 1952 roku.

1899 - Urodził się Jan Ciecierski, aktor, reżyser, autor pamiętników, znany między innymi z ról w filmach "Pierwsze dni", "Aktorzy prowincjonalni", "Dyrygent" oraz roli Józefa Matysiaka w popularnej powieści radiowej "Matysiakowie". Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 20 lutego 1987 roku.

1905 - Urodziła się Stanisława Nowicka, śpiewaczka, aktorka filmowa, teatralna i tancerka kabaretowa. W 1929 zaśpiewała napisane dla niej przez Jerzego Petersburskiego przebojowe "Tango milonga”. Śpiewała także znane tanga "I tak mi ciebie żal”, "Nie odchodź ode mnie” i "Za dawno za dobrze się znamy”, a w rewii "Uśmiech Warszawy" popularną piosenkę "Chodź na Pragę”. Wystąpiła, jako aktorka i wokalistka w przedwojennym filmie "Rycerze mroku". Pod koniec 1934 roku wyjechała do Stanów Zjednoczonych. Była tłumaczem, zajmowała się parapsychologią, napisała książkę o Houdinim, prowadziła salon wróżb. Zmarła 24 października 1990 roku w USA.

1908 - Urodziła się Janina Godlewska-Bogucka, piosenkarka i aktorka. Podczas II wojny światowej pomagała ukrywającym się Żydom, w tym pianiście Władysławowi Szpilmanowi. W 1978 została odznaczona medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Z inicjatywy Władysława Szpilmana w Jad Waszem posadzono drzewko upamiętniające postawę Janiny Godlewskiej. W filmie "Pianista" w jej rolę wciela się Ruth Platt. Zmarła 19 lipca 1992 roku. 115. rocznica

1910 - W Kopenhadze, podczas II Międzynarodowego Zjazdu Kobiet Socjalistek, ogłoszono 8 marca Międzynarodowym Dniem Kobiet. Decyzję podjęto w 53. rocznicę demonstracji nowojorskich szwaczek, które domagały się polepszenia warunków pracy. Właściciel zakładu chcąc uniknąć rozgłosu, zamknął strajkujące kobiety w fabryce. Wybuchł pożar. Zginęło około 130 szwaczek.

1916 - Urodził się Aleksander Kułakowski, kapitan artylerii Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej podporucznik ludowego Wojska Polskiego, cichociemny. Kawaler Orderu Virtuti Militari. W 1944 roku został aresztowany przez NKWD. Po okrutnym śledztwie Wojskowy Sąd Garnizonowy w Lublinie skazał go na karę śmierci. Aleksander Kułakowski został stracony 13 grudnia 1944 na Zamku Lubelskim.

1917 - Początek rewolucji lutowej w Rosji. Doszło do strajku Zakładów Putiłowskich w Piotrogrodzie (obecnie Petersburg), największej pod względem produkcji firmy metalurgiczno-maszynowej w Rosji. Protestujący wystąpili z żądaniem podwyżki wynagrodzeń o 50 procent. W ówczesnej stolicy Rosji doszło też do manifestacji z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet, która szybko zmieniła się w antycarski wiec.

1917 - Urodziła się Hanna Skarżanka, aktorka. Zagrała role - w spektaklach - "Komu bije dzwon" Hemingwaya, w filmach: "Prawo i pięść", "Kochankowie mojej mamy", "Dolina Issy", "Urodziny młodego warszawiaka”, "Rok spokojnego słońca” i "Polowanie na muchy”. Zmarła 8 listopada 1992 roku.

1918 - Zmarł Tadeusz Korzon, historyk, uczestnik powstania styczniowego, wykładowca Uniwersytetu Latającego. Autor nowatorskiego podejścia w badaniach historycznych. Jako pierwszy zaczął uwzględniać warunki administracyjne, ekonomiczne, finansowe, ludnościowe w badaniach historycznych. Działacz Towarzystwa Historycznego we Lwowie oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i Poznańskiego. Urodził się 9 listopada 1839. 105. rocznica

1919 - Urodził się Józef Ozga-Michalski, poeta, prozaik, w czasie wojny oficer Batalionów Chłopskich, w latach 1957-1985 - członek Rady Państwa. Autor zbiorów poezji: "Lutnia wiejska”, "Ściernisko”, "Powrót z Litwy”, "Czyściec”, "Światowid”, "Kartki partyzanckie”, a także powieści: "Sowizdrzał świętokrzyski”, "Piołun i popiół”, "Czary miłosne”, "Sklepienia niebieskie”. Zmarł 10 lutego 2002 roku.

1927 - Urodził się Stanisław Kania, działacz komunistyczny, w czasie II wojny światowej walczył w Batalionach Chłopskich, po wojnie w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od września 1980 roku do października 1981 - I sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Objął to stanowisko po Edwardzie Gierku, usuniętym z powodu wydarzeń sierpniowych 1980 roku. Jako sekretarz KC przez całą dekadę lat 70. nadzorował aparat bezpieczeństwa. Zmarł 3 marca 2020 roku.

1930 - Zmarł Ireneusz Wierzejewski, lekarz ortopeda, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, polityk, senator II kadencji w II Rzeczypospolitej Polskiej, generał brygady. W latach 20. XX wieku - założyciel Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i czasopisma "Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska”. Opublikował ponad 30 prac naukowych. Uznawany za ojca polskiej ortopedii. Urodził się 23 marca 1881 roku.

1931 - Założono klub koszykarski Real Madryt. Jest najbardziej utytułowanym klubem koszykarskim w Hiszpanii i w Europie, oraz jedynym zespołem obok Joventutu Badalona, który nigdy nie spadł z hiszpańskiej ekstraklasy. Za legendy koszykarskiej sekcji Realu Madryt uważa się Arvydasa Sabonisa, Dražena Petrovica, Dejana Bodirogę, czy Zorana Savica. W swojej wieloletniej historii, koszykarska sekcja Realu Madryt 33-krotnie zdobywała tytuł mistrza Hiszpanii, 26-krotnie Puchar Hiszpanii, oraz czterokrotnie Superpuchar Hiszpanii. Real Madryt jest również najbardziej utytułowaną drużyną w Europie, mając na swoim koncie dziewięć tytułów mistrzowskich Euroligi.

1935 - W Tokio padł pies o imieniu Hachiko, który przez 10 lat po śmierci właściciela czekał popołudniami na stacji metra na jego powrót z pracy. Doceniając wierność, lojalność i oddanie czworonoga, mieszkańcy Tokio wybudowali obok dworca jego pomnik. W 2009 na ekrany kin wszedł amerykański film "Mój przyjaciel Hachiko" Lasse Hallströma. Muzykę do filmu skomponował Jan Kaczmarek, a wykonała ją Polska Orkiestra Radiowa.

1936 - Urodził się Janusz Zakrzeński, aktor teatralny i filmowy, pedagog, publicysta. Grał w przedstawieniach - "Elżbieta, królowa Anglii”, "Terroryści”, a także w filmach: "Popioły”, "Polonia Restituta”, "Tajemnica Enigmy”, "Co mi zrobisz jak mnie złapiesz?”, "Miś”. Dużą popularność przyniosła mu rola Benedykta Korczyńskiego w serialu telewizyjnym "Nad Niemnem”. Pod koniec życia często odtwarzał na uroczystościach rocznicowych postać marszałka Józefa Piłsudskiego, między innymi w Święto Niepodległości. Był autorem dwóch książek: "Moje spotkania z Marszałkiem" i "Gawędy o potędze słowa". Zginął w katastrofie smoleńskiej, 10 kwietnia 2010 roku.

1939 - Zmarł Władysław Marian Zawadzki, ekonomista, profesor Uniwersytetu w Wilnie i Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, minister skarbu w latach 1932-1935, jeden z najwybitniejszych teoretyków ekonomii okresu międzywojennego. Jego główną zasługą było przeniesienie na grunt polski dorobku matematycznej szkoły lozańskiej i rozwinięcie teorii produkcji, teorii pieniądza oraz teorii równowagi ogólnej. Ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Urodził się 8 września 1885 roku.

1940 - W III Rzeszy wprowadzono obowiązek noszenia oznaczenia "P” przez polskich robotników przymusowych. "Kto nie zastosuje się do przepisów, będzie podlegał karze grzywny do 150 reichsmarek lub karze aresztu sześć tygodni" - napisał w dekrecie szef SS Heinrich Himmler.

1941 - Urodziła się Krystyna Konarska, piosenkarka, aktorka. Znana z takich przebojów, jak: "Boję się twojej miłości", "Dlaczego ty mnie nie kochasz", "Doliny w kwiatach", "Powracająca melodyjka". Wielokrotnie zdobywała nagrody na Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu. W 1967 wyjechała do Paryża. Obecnie mieszka w Niemczech.

1944 - Niemcy spacyfikowali wieś Jamy pod Ostrowem Lubelskim, mordując 152 mieszkańców, w tym wiele kobiet i dzieci. Jamy zostały doszczętnie spalone. Miała to być zemsta za atak przeprowadzony dzień wcześniej przez partyzantów Armii Ludowej na oddział turkmeńskich kolaborantów, którzy przyjechali do wsi. Zginęło kilku z nich, a ponad 10 Armia Ludowa wzięła do niewoli, a następnie rozstrzelała. O akcji partyzantów dowiedział się niemiecki oddział żołnierzy, który wymordował mieszkańców Jam i spalił domostwa. Tego samego dnia, w odwecie za straty poniesione w potyczce z polskimi partyzantami Niemcy spacyfikowali wieś Jabłoń-Dobki w Okręgu Białystok, mordując 93 mieszkańców.

1944 - Oddział NSZ odniósł zwycięstwo w bitwie pod Rząbcem na Kielecczyźnie z oddziałem Armii Ludowej i grupą radzieckich skoczków spadochronowych. Do starcia doszło po tym, jak patrol Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych został pojmany przez oddział AL. W walce zginęło 20 partyzantów, a prawie 30 odniosło rany.

1944 - Urodził się Waldemar Łysiak, pisarz, publicysta, historyk sztuki. Autor licznych powieści historycznych, znawca i popularyzator epoki napoleońskiej: "Napoleonida”, "Ostatnia kohorta”, "Konkwista”, "Najgorszy”. Pisał również prace o charakterze publicystycznym: "Alfabet szulerów”, "Stulecie kłamców”, "Rzeczpospolita kłamców”, ”Mitologia świata bez klamek”. Właściciel prywatnych zbiorów bibliofilskich, zawierających między innymi rękopisy wierszy Cypriana Norwida oraz jedyny istniejący pierwodruk "Trenów” Jana Kochanowskiego.

1946 - Wydano dekret o majątkach opuszczonych i poniemieckich, na mocy którego na własność państwa polskiego przeszły wszelkie majątki Rzeszy Niemieckiej i Wolnego Miasta Gdańska oraz ich obywateli. 1 sierpnia 1985 roku dekret został uchylony.

1947 - Został stracony Ludwig Fischer, niemiecki zbrodniarz wojenny, gubernator dystryktu warszawskiego Generalnego Gubernatorstwa przez cały okres okupacji Polski przez III Rzeszę. Dopuścił się licznych zbrodni na ludności polskiej i żydowskiej. Wydał zarządzenie o utworzeniu getta warszawskiego i jego likwidacji. Był współodpowiedzialny za terror stosowany wobec cywilnej ludności polskiej, w tym za masowe egzekucje, łapanki i deportacje robotników przymusowych do Rzeszy. Po wojnie stanął przed Najwyższym Trybunałem Narodowym i został skazany na karę śmierci. Urodził się 16 kwietnia 1905 roku.

1948 - W Łodzi utworzono Państwową Wyższą Szkołę Filmową, popularną "Filmówkę". Pierwszym rektorem uczelni był wybitny polski twórca teatralny Leon Schiller. Mury uczelni opuściła plejada reżyserów i operatorów, którzy stworzyli tak zwaną polską szkołę filmową. Byli to między innymi: Andrzej Munk, Janusz Morgenstern, a także Andrzej Wajda i Kazimierz Kutz. 75. rocznica

1950 - ZSRR ogłosił, że dysponuje bombą atomową. Siedem lat wcześniej Józef Stalin podpisał dekret powołujący komitet, który miał nadzorować i organizować prace nad skonstruowaniem radzieckiej bomby atomowej. Kierownikiem zespołu naukowców został profesor Igor Kurczatow. Według danych z 2018 roku Rosja posiada obecnie 7700 bomb atomowych. W 1985 roku Związek Radziecki miał prawie 40 tysięcy głowic jądrowych.

1953 - Władze zawiesiły wydanie "Tygodnika Powszechnego". Bezpośrednią przyczyną była zamieszczona na pierwszej stronie, ale zbyt "skromna i nieodpowiadająca randze wydarzenia" informacja o śmierci radzieckiego przywódcy Józefa Stalina". Reaktywowane w 1956 roku pismo wróciło do pierwotnej redakcji, którą w kolejnych latach tworzyli między innymi: Jerzy Turowicz, jako redaktor naczelny, Adam Boniecki, Józefa Hennelowa, Stefan Kisielewski, Jerzy Kołątaj, Krzysztof Kozłowski, Bronisław Mamoń oraz Tadeusz Żychiewicz. 70. rocznica

1953 - Urodziła się Ewa Ziętek, aktorka teatralna i filmowa, związana z teatrami stołecznymi - Narodowym, Rozmaitości i Kwadrat. Wystąpiła w filmach: "Wesele”, "Co mi zrobisz jak mnie złapiesz”, "Kariera Nikodema Dyzmy”, "Dzień świra”, "Nauka latania” i "Tylko miłość”. Dużą popularność przyniosła jej rola Marty Gabriel w telewizyjnym serialu "Złotopolscy”. 70. rocznica

1958 - Zmarła Irena Solska, aktorka, reżyser. Zadebiutowała w 1896 roku. Była związana z teatrami Krakowa, Warszawy i Lwowa. Znakomita odtwórczyni ról w repertuarze modernistycznym i romantycznym. Autorka wspomnień "Pamiętniki” i "Listy Ireny Solskiej”. Urodziła się 27 października 1877 roku. 65. rocznica

1960 - Urodził się Maciej Kuroń, dziennikarz i publicysta kulinarny. Prowadził i występował w wielu programach telewizyjnych, związanych z gotowaniem. Syn Grażyny i Jacka Kuroniów. Po strajkach Sierpnia 1980 i powstaniu Solidarności był inicjatorem powołania niezależnej organizacji studenckiej. W 1981 był jednym z głównych organizatorów strajków studenckich. Po ogłoszeniu stanu wojennego został internowany i relegowany z uczelni. Zmarł 25 grudnia 2008 roku. Został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

1962 - Urodziła się Krystyna Pawlik, biegaczka narciarska, Mistrzyni Polski z 1985 roku i zdobywczyni srebrnego medalu podczas Uniwersjady zimowej w Belluno z 1985 roku.

1964 - Ingres arcybiskupa metropolity krakowskiego Karola Wojtyły do katedry wawelskiej. Karol Wojtyła zastąpił arcybiskupa Eugeniusza Baziaka, który zmarł półtora roku wcześniej. Podczas konsystorza w czerwcu 1967 został nominowany kardynałem i otrzymał w Kaplicy Sykstyńskiej od papieża Pawła VI czerwony biret. Jego kościołem tytularnym stał się kościół świętego Cezarego z Afryki. Karol Wojtyła był metropolitą krakowskim do października 1978 roku, kiedy to wybrano Go na papieża. Przyjął imię Jan Paweł II.

1965 - Lądowanie amerykańskiej piechoty morskiej w Da Nang. Byli to pierwsi żołnierze jednostek bojowych USA w Wietnamie. W wojnę wietnamską zaangażowane były z jednej strony Demokratyczna Republika Wietnamu, wspierana przez inne kraje komunistyczne, głównie Związek Radziecki oraz Chiny, a także kontrolowane przez to państwo organizacje komunistyczne, a z drugiej strony Republika Wietnamu wraz z międzynarodową koalicją obejmującą Stany Zjednoczone i ich sojuszników. Łącznie konflikt trwał niemal 20 lat. Jego główną przyczyną była chęć opanowania przez wietnamskich komunistów całego terytorium dawnych Indochin Francuskich. Wojna zakończyła się w 1975 roku.

1965 - Zmarł Tadd Dameron, amerykański pianista i kompozytor jazzowy. Był pierwszym aranżerem, który przeniósł nowatorskie koncepcje stylu bebop na grunt instrumentacji orkiestrowej. Prekursor modern jazzu. Urodził się 21 lutego 1917 roku.

1966 - 8064 osoby zginęły, dziesiątki tysięcy zostały ranne, a miliony straciły dach nad głową na skutek trzęsienia ziemi, które nawiedziło chińskie miasto Xingtai.

1968 - Początek wydarzeń Marca 1968. ORMO i "aktyw robotniczy" rozpędziły demonstrację studentów Uniwersytetu Warszawskiego, protestujących przeciwko relegowaniu z uczelni Adama Michnika i Henryka Szlajfera. Studenci demonstrowali także na znak protestu przeciwko zdjęcia z repertuaru Teatru Narodowego "Dziadów" Adama Mickiewicza, uznanych przez władze PRL za spektakl o wymowie antyradzieckiej. Wydarzenia, do których doszło na uczelni dały początek wystąpieniom studenckim w innych ośrodkach akademickich. Był to również początek kampanii antyinteligenckiej i antyżydowskiej, która spowodowała emigrację kilkunastu tysięcy polskich obywateli pochodzenia żydowskiego. 55. rocznica

1968 - W Crawley w Wielkiej Brytania zmarł Jerzy Braun, wioślarz, trzynastokrotny mistrz Polski, srebrny i brązowy medalista igrzysk olimpijskich w 1932 roku, żołnierz Brygady Strzelców Karpackich, obrońca Tobruku, uczestnik bitwy o Monte Cassino. 55. rocznica

1971 - W bokserskim „pojedynku stulecia” w Nowym Jorku Joe Frazier pokonał Muhammada Alego. Po 15 rundach walki ogłoszono zwycięstwo na punkty Fraziera. To byłą pierwsza porażka Alego w karierze. W ostatniej rundzie był nawet liczony po lewym sierpowym przeciwnika. Joe Frazier stracił tytuł w 1973 roku w Kingston na Jamajce na rzecz George’a Foremana.

1979 - Przedsiębiorstwo Philips zaprezentowało płytę kompaktową, która zrewolucjonizowała rynek muzyczny. Dane były na niej zapisywane i odczytywane optycznie. Premiera płyty cd miała miejsce 17 sierpnia 1982 roku w Langenhagen, w fabryce firmy PolyGram, należącej wówczas do Philipsa. Pierwsze płyty i odtwarzacze CD zostały wprowadzone do sprzedaży we wrześniu 1982 roku w Japonii. W Stanach Zjednoczonych i Europie pojawiły się w marcu 1983. Pierwszym albumem muzycznym, który wydano na płycie kompaktowej był "The Visitors” grupy ABBA. Pierwszą polską płytę kompaktową "Chopin-Tausig-Wieniawski" wydał w styczniu 1988 roku WIFON.

1981 - W Poznaniu rozpoczął się krajowy zjazd, na którym powołano Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych "Solidarność"; jego przewodniczącym został Jan Kułaj. Powstanie związku było możliwe dzięki strajkom rolników na Podkarpaciu na początku 1981 roku.

1983 - W przemówieniu do Narodowego Stowarzyszenia Ewangelików prezydent USA Ronald Reagan nazwał ZSRR "imperium zła”. 40. rocznica

1984 - Uwodziciel Jerzy Kalibabka został skazany na 15 lat pozbawienia wolności i ponad milion starych złotych grzywny. Mężczyzna uwodził i okradał kobiety wypoczywające w nadmorskich i górskich kurortach, w zależności od pory roku. Pieniądze pozwoliły prowadzić mu wystawne życie. Wartość skradzionych przez Kalibabkę przedmiotów sąd oszacował na blisko 15 milionów ówczesnych złotych. Lista ofiar przestępcy obejmowała ponad 200 nazwisk. Losy polskiego przestępcy-uwodziciela stały się motywem serialu "Tulipan" z 1986 roku. Jerzy Kalibabka urodził się 29 marca 1956, a zmarł 13 marca 2019 roku.

1985 - Zmarł Edward Andrews, amerykański aktor filmowy. Zagrał między innymi w obrazach: "Tora! Tora! Tora!”, "Kłopoty z dziewczynami”, "Gremliny rozrabiają”, "Avanti!”, "Szesnaście świeczek”. Urodził się 9 października 1914 roku.

1988 - W 20. rocznicę Marca '68 w Warszawie, Krakowie, Lublinie i Gliwicach odbyły się manifestacje zorganizowane przez NZS. Demonstranci zostali brutalnie zaatakowani przez milicję. 35. rocznica

1989 - Zginął Winfried Freudenberg, Niemiec, ostatnia śmiertelna ofiara Muru Berlińskiego. Feralnego dnia próbował uciec balonem wraz z żoną do Berlina Zachodniego. Ponieważ jednak balonu nie udało się napełnić do końca, zdecydował się na ucieczkę samemu. Balon, zaraz po starcie zerwał linie energetyczne i spadł na ziemię już na terenie zachodniego Berlina. Niemiec zmarł w wyniku odniesionych obrażeń. W następnym miesiącu NRD zaczęła pozwalać swoim obywatelom podróżować na Zachód, a kilka miesięcy później Mur Berliński został zdemontowany i oba kraje się zjednoczyły. Winfried Freudenberg urodził się 29 sierpnia 1956 roku.

1990 - Sejm przyjął ustawę o reaktywacji samorządu terytorialnego. 1 stycznia 1999 wprowadzono trójstopniowy podział terytorialny i trzy szczeble samorządu: gminny, powiatowy i wojewódzki. Obecnie w Polsce jest 16 województw, 314 powiatów i 66 miast na prawach powiatu oraz 2478 gmin.

1998 - Zmarł Andrzej Brycht, pisarz, autor "Dancingu w kwaterze Hitlera" i "Raportu z Monachium". Początkowo jego twórczość była zgodna z ideami ówczesnych władz PRL, jednak w 1971 roku wyemigrował do Kanady, gdzie mieszkał do końca życia. Urodził się 27 września 1935 roku. 25. rocznica

1999 - Zmarł Adolfo Bioy Casares, pisarz argentyński, podejmujący w swoich utworach tematy psychologiczne i filozoficzne. Przy tworzeniu fabuły często korzystał z motywów fantastycznych i sensacyjnych. Autor powieści: "Wynalazek Morela", "Plan ucieczki", "Sen o bohaterach". Jeden z najwybitniejszych pisarzy Argentyny i Ameryki Łacińskiej XX wieku. Urodził się 15 września 1914 roku.

2001 - Talibowie zniszczyli posągi Buddy w Bamianie w Afganistanie. Pięć olbrzymich posągów wydrążyli w VI wieku w północnej ścianie Bamianu buddyjscy mnisi. Wewnątrz figur i znajdowały się liczne korytarze, w tym schody wiodące na szczyt głów. Najwyższa figura miała 53 metry i była największym na świecie wyobrażeniem Buddy, najmniejsza - dziewięć metrów. Talibowie zniszczyli dwa najwyższe posągi za pomocą ognia artyleryjskiego i materiałów wybuchowych. Przeciw zniszczeniu zabytków protestowało wiele państw, w tym także muzułmańskich.

2002 - Zmarł Julian Brzozowski, rzeźbiarz, twórca galerii sztuki ludowej - Muzeum Ludowego Rodziny Brzozowskich. Znajduje się w nim kilkaset drewnianych figur o tematyce historycznej, sakralnej oraz ilustrujących dawne życie łowickiej wsi. Urodził się 26 lutego 1925 roku.

2005 - Zginął Asłan Maschadow, były prezydent Czeczenii, partyzant, polityk. Był oskarżany przez Rosję między innymi o organizację i udział w zbrojnym buncie, zabójstwa urzędników państwowych i wspieranie terroryzmu, a także poszukiwany przez wojska rosyjskie i prokuraturę listami gończymi. Zginął podczas operacji specjalnej wojsk rosyjskich. Jego ciało zostało bestialsko zmasakrowane. Urodził się 21 września 1951 roku.

2006 - Zmarła Teresa Ciepły, lekkoatletka, uprawiała sprint i biegi płotkarskie, trzykrotna medalistka olimpijska, rekordzistka świata i Europy, złota medalistka w sztafecie cztery razy sto metrów w Tokio, w 1964 roku. Teresa Ciepły należy, obok Ireny Szewińskiej, do najbardziej utytułowanych polskich lekkoatletek w historii tej dyscypliny. Urodziła się 19 października 1937 roku.

2008 - Rozpoczęło działalność Narodowe Archiwum Cyfrowe. NAC jest pierwszą polską instytucją powołaną dla gromadzenia, przechowywania i udostępniania materiałów archiwalnych w postaci cyfrowej oraz zarządzania nimi. Pierwszym dyrektorem nowej instytucji był Nikodem Bończa-Tomaszewski. W zbiorach archiwum znajduje się 15 milionów zdjęć. Fotografie pochodzą z okresu od lat czterdziestych XIX wieku aż po czasy współczesne, a blisko 90 procent z nich dotyczy czasów PRL. 15. rocznica

2009 - Zmarł Zbigniew Religa, kardiochirurg i polityk, minister zdrowia. W latach 90. był krajowym specjalistą do spraw kardiochirurgii i rektorem Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach. 15 sierpnia 1985 roku przeprowadził pierwszą operację na sercu, a 5 listopada tego samego roku zespół lekarzy pod jego kierownictwem wykonał pierwszy udany zabieg przeszczepu w Polsce. Napisał ponad 160 prac naukowych, w tym podręcznik "Zarys kardiochirurgii”. Urodził się 16 grudnia 1938 roku.

2009 - Zmarł Andrzej Samson, psycholog i psychoterapeuta zajmujący się terapią rodzin i dzieci, jeden z pionierów polskiej psychoterapii, autor książek - "Moje dziecko mnie nie słucha”, "Jak przetrwać w małżeństwie”. W latach 2004-2009 prowadzono przeciw niemu postępowanie karne, zarzucając mu czyny pedofilskie. Otrzymał nieprawomocny wyrok skazujący. Był tymczasowo aresztowany przez cztery lata i siedem miesięcy. Zmarł przed ogłoszeniem prawomocnego wyroku. Urodził się 11 sierpnia 1947 roku.

2011 - Zmarł Mike Starr, amerykański basista, kompozytor, członek zespołu Alice in Chains w latach 1987-1993. Po opuszczeniu grupy, związał się z zespołem Sun Red Sun, z którym nagrał i wydał studyjny album. Urodził się 4 kwietnia 1966 roku.

2012 - Zmarł Leonard Jakubowski, piosenkarz. Był członkiem Chóru Eryana, później występował, jako solista, z orkiestrami - Jana Cajmera, Ryszarda Damrosza oraz Górkiewicza i Skowrońskiego. Był też solistą Centralnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego. Urodził się 20 czerwca 1922 roku.

2014 - Katastrofa samolotu malezyjskich linii lotniczych, rejs MH370. Maszyna leciała z Kuala Lumpur do Pekinu. Jej los wciąż pozostaje niewyjaśniony, choć w lipcu 2015 roku na wyspie Reunion na Oceanie Indyjskim znaleziono dwumetrową część skrzydła, fragment fotela oraz okna samolotu, należące do maszyny. Na pokładzie znajdowało się 239 osób.

2014 - W Warszawie zmarła Joanna Szczerbic, aktorka teatralna i filmowa, znana między innymi z ról w filmach: "Agnieszka 46", "Ręce do góry", "Bariera", "Jutro Meksyk". Urodziła się 13 czerwca 1941 w Staszkowie.

2015 - Uruchomiono pierwszy odcinek drugiej linii warszawskiego metra. Jej obecnie wykorzystywany odcinek liczy 18 stacji i 19 kilometrów. Łączy dzielnicę Bemowo na lewym brzegu z Targówkiem na prawym brzegu Wisły. Cała linia ma zostać ukończona do 2026 roku, przebiegać z Bemowa na Targówek i Bródno oraz liczyć 21 stacji.

2017 - Zmarł George Olah, amerykański chemik, pochodzenia węgierskiego. Zajmował się badaniami nad zastosowaniem metanolu, pozyskiwanego z metanu, jako alternatywnego źródła energii. Laureat Nagrody Nobla z 1994 roku, za wkład w rozwój chemii karbokationów - dodatnich ładunków elektrycznych zlokalizowanych na atomach węgla. Urodził się 22 maja 1927.

2018 - Zmarł Jan Krupski, poeta, taternik, alpinista, instruktor narciarski, ratownik górski i przewodnik tatrzański, uczestnik kampanii wrześniowej. Położył wielkie zasługi przy tworzeniu i organizacji powojennego przewodnictwa tatrzańskiego. Malował amatorsko pejzaże tatrzańskie, sceny z działalności taterników i ratowników tatrzańskich, portrety, między innymi przewodników tatrzańskich. Urodził się 24 czerwca 1924 roku. 5. rocznica

2019 - Zmarł profesor Eugeniusz Skrzymowski, inżynier i pracownik naukowy w dziedzinie budowy i eksploatacji maszyn. Po II wojnie światowej brał udział w opracowywaniu dokumentacji pierwszych polskich masowców, trawlerów i kutrów. W 1964 roku zrezygnował z pracy w stoczni i przeszedł do pracy naukowej i dydaktycznej. W czasie niemieckiej okupacji działał w konspiracyjnym harcerstwie, związanym z Armią Krajową. Był żołnierzem Szarych Szeregów. Zatrzymany w łapance ulicznej na dwie godziny przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Urodził się 23 czerwca 1925 roku.

2020 - Zmarł Max von Sydow, szwedzki aktor filmowy, występujący między innymi w kilkunastu filmach Ingmara Bergmana. Jego światowa kariera rozpoczęła się od kreacji Jezusa w biblijnej superprodukcji hollywoodzkiej "Opowieść wszech czasów" z 1965 roku. Zagrał między innymi w filmach: "Egzorcysta", "Hawaje", "Flash Gordon", "Conan Barbarzyńca", "Hannah i jej siostry", "Nigdy nie mów nigdy", "Samson i Dalila", miniserialu "Quo vadis?". Był także narratorem telefilmu biblijnego "Opowieści biblijne: Samson i Dalila". Urodził się 10 kwietnia 1929 roku.

2021 - Zmarł Norton Juster, amerykański architekt i pisarz, o korzeniach polsko-rumuńsko-żydowskich. Autor powieści dla dzieci i młodzieży: "The Phantom Tollbooth" i "The Dot and the Line". Urodził się 2 czerwca 1929 roku.

2021 - Zmarł Roman Pokora, ukraiński piłkarz, grający na pozycji pomocnika, trener piłkarski. Karierę zaczynał we Lwowie w SKA Lwów, później grał w innych klubach. Od 1990 roku pracował, jako trener w sezonie 1992-1994 trenował drużynę Hetmana Zamość. Urodził się 22 lutego 1948 roku.

2022 - Zmarł David Bennett, jedyny jak do tej pory człowiek, któremu dwa miesiące wcześniej wszczepiono serce świni. Wcześniej przez lekarzy został uznany za niekwalifikującego się do przeszczepu ludzkiego serca. Urodził się w 1964 roku.

Zobacz także

2024-09-04, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 4 września - W Polsce obchodzone jest wspomnienie 11 błogosławionych męczennic, sióstr nazaretanek z Nowogródka, zamordowanych przez hitlerowców 1 sierpnia… » więcej 2024-09-03, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 3 września - Święto Niepodległości Republiki San Marino. 3 września - Dzień Wieżowców. » więcej 2024-09-02, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 2 września - Międzynarodowy Dzień Sępa. 2 września - Światowy Dzień Brody. 2 września - Dzień Dużego Rozmiaru. » więcej 2024-09-01, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 1 września - Dzień Weterana Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej, obchodzony w Polsce, od 1997 roku. 1 września - Święto Wojsk Obrony Przeciwlotniczej… » więcej 2024-08-31, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 31 sierpnia - Dzień Solidarności i Wolności, ustanowiony przez Sejm 27 lipca 2005 roku, dla upamiętnienia podpisania w 1980 roku porozumień gdańskich. Polskie… » więcej 2024-08-30, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 30 sierpnia - Międzynarodowy Dzień Pamięci Osób Zaginionych. 30 sierpnia - Dzień Taksówkarza » więcej 2024-08-29, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 29 sierpnia - Międzynarodowy Dzień Sprzeciwu wobec Prób Jądrowych, proklamowany przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2009 roku. 29 sierpnia - Dzień Straży… » więcej 2024-08-28, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 28 sierpnia - Święto Lotnictwa Polskiego, obchodzone wspólnie przez lotnictwo cywilne, wojskowe oraz przemysł lotniczy, 1993 roku. Upamiętnia zwycięstwo… » więcej 2024-08-27, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 27 sierpnia - Święto narodowe Mołdawii, obchodzone w rocznicę proklamowania niepodległości w 1991 roku. 27 sierpnia - Międzynarodowy Dzień Gier Ksi… » więcej 2024-08-26, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 26 sierpnia - Uroczystość Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej, obchodzona przez Kościół katolicki w Polsce. Święto zostało ustanowione w 1904 roku… » więcej
34567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »