21 sierpnia

-----------

1677 - W Gdańsku podpisany został traktat polsko-szwedzki skierowany przeciwko Brandenburgii.

1794 - Insurekcja Kościuszkowska: w Wielkopolsce wybuchło antypruskie powstanie.

1811 - W Reszlu, wchodzącym w skład Prus, wyrokiem sądu w Królewcu spalono na stosie Barbarę Zdunk, oskarżoną o podpalenia i czary; była to ostatnia tego rodzaju egzekucja w Europie.

1850 - W Dusocinie koło Grudziądza urodził się Ludwik Rydygier, lekarz, chirurg, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Lwowskiego, generał WP; autor "Podręcznika chirurgii szczegółowej".

1859 - W Płocku urodził się Ludwik Krzywicki, działacz socjalistyczny, więzień carski, socjolog, pedagog, współzałożyciel Głównego Urzędu Statystycznego.

1871 - W Petersburgu urodził się Daniel Konarzewski, prawnik, archeolog, pułkownik armii rosyjskiej, następnie w I Korpusie Polskim w Rosji; od 1918 r. w WP, w czasie wojny polsko-bolszewickiej dowódca Wielkopolskiej Grupy Operacyjnej.

1892 - We Lwowie urodził się Adam Próchnik, członek Związku Strzeleckiego, Polskiej Organizacji Wojskowej, historyk, publicysta, działacz socjalistyczny, poseł na Sejm RP.

1918 - W Tworkowicach na Podlasiu urodził się Stanisław Karolkiewicz, ps. Szczęsny, od września 1939 r. działał w antysowieckiej partyzantce; w latach 1940-1941 więziony przez NKWD; żołnierz AK; w 1947 r. skazany przez władze komunistyczne na 13 lat więzienia; zwolniony w październiku 1955 r.; współzałożyciel Światowego Związku Żołnierzy AK, w latach 1995-2005 jego prezes.

1925 - Na stokach warszawskiej Cytadeli wykonany został wyrok śmierci na członkach komunistycznej bojówki terrorystycznej: Władysławie Hibnerze, Władysławie Kniewskim i Henryku Rutkowskim.

1936 - Dekret prezydenta RP Ignacego Mościckiego o utworzeniu Rejonu Umocnionego Hel.

1942 - Niemcy rozpoczęli likwidację getta w Mińsku Mazowieckim, większość Żydów wywieźli do obozu zagłady w Treblince; ok. 1300 osób zamordowali przed deportacją, na terenie getta.

1942 - W KL Auschwitz rozstrzelany został Stanisław Dubois, działacz socjalistyczny, uczestnik Powstań Śląskich i wojny polsko-bolszewickiej; przewodniczący Rady Głównej Czerwonego Harcerstwa TUR, członek Rady Naczelnej PPS.

1942 - W warszawskim getcie Izrael Kanał "Jehuda" dokonał zamachu na Józefa Szeryńskiego - komendanta Żydowskiej Służby Porządkowej; w jego wyniku Szeryński został ranny.

1944 - Zakończyła się bitwa pod Falaise z udziałem 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.

1945 - W Berlinie w więzieniu zmarła Irena Kosmowska, działaczka społeczna i oświatowa; członek władz PSL "Wyzwolenie" i Stronnictwa Ludowego; parlamentarzystka II RP; po wybuchu II wojny światowej zaangażowana w podziemną działalność ruchu ludowego; w lipcu 1942 r. aresztowana przez gestapo.

1955 - W "Nowej Kulturze" ukazał się "Poemat dla dorosłych" Adama Ważyka.

1955 - W Warszawie urodził się Tomasz Lipiński, wokalista, gitarzysta, kompozytor, autor tekstów; współzałożyciel i lider zespołów Tilt, Brygada Kryzys i Fotoness.

1980 - Wicepremier Mieczysław Jagielski stanął na czele Komisji Rządowej negocjującej z gdańskim Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym.

1980 - Delegacja rządowa pod przewodnictwem wicepremiera Kazimierza Barcikowskiego rozpoczęła rozmowy z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym w Szczecinie.

1980 - Początek strajku w Hucie im. Lenina w Krakowie.

1981 - W Warszawie zmarł Józef Różański, pierwotnie Józef Goldberg, działacz komunistyczny, członek KPP; w czasie II wojny światowej w ZSRS; oficer NKWD; w latach 1947-1954 dyrektor Departamentu Śledczego MBP; odpowiedzialny za zbrodnie okresu stalinowskiego; w 1957 r. skazany na 15 lat więzienia; zwolniony w 1964 r.

1982 - We Wrocławiu zmarł Helmut Kajzar, dramatopisarz, eseista, reżyser teatralny.

1988 - Gen. Wojciech Jaruzelski na posiedzeniu zwołanego w nadzwyczajnym trybie Biura Politycznego KC PZPR przedstawił propozycję rozpoczęcia rozmów z Lechem Wałęsą.

1988 - W Warszawie urodził się Robert Lewandowski, piłkarz, wielokrotny reprezentant Polski, kapitan drużyny narodowej; podczas Euro 2016 awansował wraz z reprezentacją do ćwierćfinału; uczestnik Mistrzostw Świata w 2018 r.; zawodnik m.in. Lecha Poznań, Borussii Dortmund, w latach 2014-2022 Bayernu Monachium, a od lipca 2022 r. FC Barcelony.

1999 - W Krakowie zmarł Jerzy Harasymowicz, poeta.

2000 - W Warszawie zmarł Andrzej Zawada, himalaista; w 1980 r. kierownik polskiej wyprawy na Mount Everest (8848 m n.p.m.), zakończonej pierwszym w historii zdobyciem tego szczytu zimą.

2007 - Gwałtowna burza - biały szkwał, który przeszedł nad mazurskimi jeziorami, spowodował śmierć 12 żeglarzy. Wywróciło się ok. 40 jachtów i łodzi.

2021 - W Londynie zmarła Karolina Kaczorowska, wdowa po ostatnim prezydencie RP na uchodźstwie Ryszardzie Kaczorowskim, nauczycielka, działaczka harcerska i emigracyjna.

22 sierpnia

-----------

1531 - Zwycięstwo wojsk polskich nad armią mołdawską w bitwie pod Obertynem.

1535 - W Łowiczu zmarł Maciej Drzewicki, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski.

1584 - W Lublinie w czasie sesji Sejmu zmarł Jan Kochanowski, poeta, dramaturg, tłumacz, najwybitniejszy twórca polskiego renesansu; autor "Odprawy posłów greckich", "Pieśni", "Trenów" i "Fraszek".

1587 - Obóz prohabsburski, nie uznający wyboru Zygmunta Wazy na króla Polski, dokonanego trzy dni wcześniej w Warszawie, ogłosił królem arcyksięcia Maksymiliana.

1649 - Powstanie Chmielnickiego: Armia kozacko-tatarska przerwała oblężenie Zbaraża; w wyniku ugody twierdzę opuściły broniące jej przez 56 dni wojska polskie.

1864 - W Genewie podpisano konwencję o "polepszeniu losu rannych w armiach czynnych"; na jej mocy symbol czerwonego krzyża został prawnie uznany za znak ochronny wojskowej służby zdrowia.

1898 - W Daugadzie koło Wiłkomierza urodził się Henryk Łowmiański, historyk, znawca epoki średniowiecza, badacz początków polskiej państwowości.

1915 - W Suwałkach urodził się Edward Szczepanik, ekonomista, więzień sowieckich łagrów, oficer 2 Korpusu Polskiego; ostatni premier RP na uchodźstwie w Londynie (1986-1990).

1935 - W Warszawie urodził się Jerzy Wojciech Borejsza, historyk, publicysta; badacz XIX i XX wieku.

1935 - W Łodzi urodził się Longin Pastusiak, polityk, historyk, politolog, amerykanista; działacz PZPR, SdRP i SLD; poseł na Sejm (1991-2010); w latach 2001-2005 marszałek Senatu.

1941 - W Krakowie powstał konspiracyjny Teatr Rapsodyczny.

1941 - W Warszawie urodził się Andrzej Zakrzewski, historyk, polityk, minister kultury i dziedzictwa narodowego (1999-2000).

1948 - W więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie wykonano wyrok śmierci na Josefie Buehlerze, niemieckim nazistowskim zbrodniarzu, sekretarzu stanu rządu Generalnego Gubernatorstwa, zastępcy Hansa Franka.

1949 - W Warszawie urodził się Kazimierz Wóycicki, działacz opozycji demokratycznej, redaktor "Więzi" i niezależnego "Głosu"; członek Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie; od 1980 r. doradca NSZZ "Solidarność"; internowany w stanie wojennym; sekretarz Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczący NSZZ "S" (1988-1990); redaktor naczelny "Życia Warszawy" (1990-1993); redaktor naczelny działu krajowego Wiadomości TVP1; dyrektor Instytutu Polskiego w Duesseldorfie (1996-1999) i Instytutu Polskiego w Lipsku (2000-2004); w latach 2004-2008 dyrektor szczecińskiego oddziału IPN; autor wielu publikacji dotyczących relacji polsko-niemieckich.

1953 - W Warszawie urodził się Konstanty Gebert, ps. Dawid Warszawski, pisarz, tłumacz, publicysta "Gazety Wyborczej", założyciel i redaktor naczelny miesięcznika o tematyce żydowskiej "Midrasz" (1997-2000); współpracownik Komitetu Obrony Robotników, a następnie Komitetu Samoobrony Społecznej "KOR"; redaktor podziemnego pisma "KOS" (1982-1989).

1961 - W Brzegu Dolnym urodził się Cezary Żak, aktor, znany m.in. z seriali "Ranczo", "Miodowe lata", "Ludzie Chudego" i "Tajemnica twierdzy szyfrów".

1974 - W Krakowie zmarł Eugeniusz Kwiatkowski, żołnierz Legionów Polskich, w okresie międzywojennym minister przemysłu i handlu, wicepremier oraz minister skarbu; przyczynił się m.in. do realizacji budowy portu w Gdyni, fabryki związków azotowych w Mościcach oraz Centralnego Okręgu Przemysłowego.

1980 - Rozmowy szczecińskiego Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z Komisją Rządową.

1980 - W Gdańsku doszło do spotkania delegacji Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z wicepremierem Mieczysławem Jagielskim.

1982 - W Arlington koło Waszyngtonu zmarł Jan Henryk Rosen, malarz.

1988 – Początek strajków w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, Hucie Stalowa Wola i Zakładach im. Cegielskiego w Poznaniu. W wystąpieniu telewizyjnym minister spraw wewnętrznych gen. Czesław Kiszczak zagroził, że w przypadku kontynuacji strajków wprowadzona zostanie godzina milicyjna oraz inne nadzwyczajne środki.

2007 - W Suchawie niedaleko Włodawy zmarł Jacek Chmielnik, aktor, reżyser teatralny; znany m.in. z filmów Juliusza Machulskiego "Vabank" i "Kingsajz".

2020 – W Krakowie zmarła Józefa Hennelowa, wieloletnia publicystka, felietonistka i do 2008 roku zastępczyni redaktora naczelnego „Tygodnika Powszechnego”, posłanka na Sejm (1989-1993), działaczka opozycji antykomunistycznej.

23 sierpnia

-----------

1794 - Naczelnik insurekcji Tadeusz Kościuszko powołał Sąd Kryminalny Wojskowy, który rozpatrywał sprawy osób podejrzanych o zdradę narodu oraz działanie na szkodę powstania.

1859 - W Warszawie urodził się Wacław Szymanowski, rzeźbiarz, malarz.

1893 - W Nałęczowie zmarł Michał Elwiro Andriolli, rysownik, ilustrator, malarz, przedstawiciel romantyzmu; uczestnik Powstania Styczniowego, emisariusz Komitetu Emigracji Polskiej.

1902 - W Warszawie zmarł Sokrates Starynkiewicz, rosyjski generał, prezydent Warszawy w latach 1875-1892, zasłużony dla rozwoju miasta, m.in. budową nowoczesnych wodociągów i kanalizacji.

1902 - W Strzałkowie koło Częstochowy zmarł Henryk Siemiradzki, malarz.

1918 - W Sanoku urodził się Zdzisław Peszkowski, harcmistrz, kapelan Rodzin Katyńskich; uczestnik kampanii 1939 r., więzień sowieckiego obozu jenieckiego w Kozielsku; po opuszczeniu ZSRS oficer 1 Pułku Ułanów Krechowieckich w 2. Korpusie Polskim dowodzonym przez gen. Władysława Andersa.

1919 - Wybuchło powstanie sejneńskie - oddziały suwalskiego okręgu POW zajęły zbrojnie Sejny i inne miejscowości powiatu sejneńskiego; walki polsko-litewskie ustały 28 sierpnia, po interwencji Wojska Polskiego.

1921 - W Kaliszu urodził się Jan Batory, reżyser, scenarzysta, autor filmów "Podhale w ogniu", "O dwóch takich, co ukradli księżyc", "Lekarstwo na miłość", "Con amore" i "Karino".

1921 - W Płocku zmarła Maria Franciszka Kozłowska, założycielka wspólnoty mariawitów.

1922 - W Warszawie urodziła się Zofia Mrozowska, aktorka, pedagog warszawskiej PWST, przez wiele lat związana ze stołecznym Teatrem Współczesnym; wystąpiła w filmach "Zakazane piosenki", "Ostatni etap", "Miasto nieujarzmione", "Prawo i pięść", "Bilans kwartalny", "Constans", a także w serialu "Polskie drogi".

1925 - W Warszawie urodził się Włodzimierz Kotoński, kompozytor, pedagog, jeden z pierwszych twórców muzyki elektronicznej w Polsce.

1930 - Dymisja rządu Walerego Sławka.

1939 - W Moskwie przedstawiciele dwóch totalitarnych mocarstw - minister spraw zagranicznych III Rzeszy Joachim von Ribbentrop oraz ludowy komisarz spraw zagranicznych ZSRS, pełniący jednocześnie funkcję przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych (premiera), Wiaczesław Mołotow - podpisali w obecności Stalina sowiecko-niemiecki pakt o nieagresji wraz z tajnym protokołem dodatkowym, zawierającym rozgraniczenie stref interesów w Europie Środkowej i Wschodniej, oznaczające faktyczny rozbiór Polski.

1939 - W Białymstoku urodził się Edward Linde-Lubaszenko, aktor, wystąpił m.in. w filmach "Ktokolwiek wie ", "Oko proroka", "Piłkarski poker", "Psy", "Pamiętnik znaleziony w garbie", "Róża", a także w serialach "Droga", "Układ krążenia", "Kasia i Tomek".

1944 - Powstanie Warszawskie: Powstańcy zdobyli Komendę Policji na Krakowskim Przedmieściu, kościół św. Krzyża oraz gmach tzw. małej PAST-y przy ul. Piusa IX (obecnie ul. Piękna).

1947 - W Warszawie urodził się Jerzy Satanowski, kompozytor, aranżer, reżyser.

1950 - W Kolbuszowej koło Rzeszowa urodził się Marian Krzaklewski, przewodniczący Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" w latach 1991-2002; współzałożyciel Akcji Wyborczej "Solidarność" (1996); przewodniczący klubu poselskiego AWS (1997-2001).

1953 - Rada Ministrów PRL przyjęła uchwałę "Oświadczenie Rządu PRL dotyczące reparacji wojennych", odnoszącą się do kwestii spłaty przez Niemcy odszkodowań wojennych na rzecz Polski.

1980 - W Stoczni Gdańskiej Komisja Rządowa podjęła rozmowy z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym, ich przebieg transmitowano przez zakładowy radiowęzeł.

1980 - Lech Wałęsa wezwał do zaprzestania represji wobec osób wspomagających strajk; w Stoczni Gdańskiej ukazał się pierwszy numer "Strajkowego Biuletynu Informacyjnego Solidarność".

2015 - W Warszawie zmarł Jerzy Kamas, aktor filmowy i teatralny, przez ponad 40 lat związany z warszawskim Teatrem Ateneum; znany m.in. z roli Stanisława Wokulskiego w serialu "Lalka", a także z ról w serialach "Noce i dnie" oraz "Życie Kamila Kuranta".

2020 – W Warszawie zmarła Maria Janion, historyk literatury, wykładowca, profesor nauk humanistycznych, związana m.in. z Instytutem Literackim PAN, Uniwersytetem Warszawskim i Uniwersytetem Gdańskim, autorka książek m.in. o polskim i europejskim romantyzmie.

24 sierpnia

-----------

1109 - Wojna polsko-niemiecka: Początek oblężenia grodu w Głogowie przez wojska cesarza Henryka V.

1736 - W Końskich urodził się Stanisław Małachowski, marszałek Sejmu Wielkiego.

1776 - W Wolsztynie urodził się Józef Hoene-Wroński, matematyk, fizyk, filozof, jeden z głównych przedstawicieli mesjanizmu polskiego.

1858 - W Wólce Kozłowskiej na Mazowszu urodził się Wacław Sieroszewski, pisarz, etnograf, działacz niepodległościowy, sybirak, żołnierz Legionów Polskich.

1870 - W Petersburgu urodził się Leon Wasilewski, działacz i teoretyk PPS, dyplomata, historyk, publicysta.

1905 - W Kazimierzu Dolnym urodził się Hilary Minc, działacz komunistyczny, ekonomista; członek BP KC PZPR (1948-1954); w latach 1949-1956 wicepremier; współodpowiedzialny za wprowadzanie w Polsce sowieckiego modelu gospodarki.

1919 - Zakończyło się I Powstanie Śląskie.

1930 - W Warszawie urodził się Jerzy Holzer, historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Studiów Politycznych PAN.

1942 - W Dreźnie zostało ściętych na gilotynie pięciu młodych wychowanków Salezjańskiego Oratorium św. Jana Bosko w Poznaniu (tzw. „Poznańska Piątka”), aresztowanych przez gestapo pod zarzutem przynależności do tajnej organizacji politycznej. Zamordowani zostali beatyfikowani przez papieża Jana Pawła II 13 czerwca 1999 r. w gronie 108 polskich męczenników.

1945 - Dekrety o utworzeniu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz o przekształceniu Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Wrocławskiej w polskie państwowe szkoły akademickie.

1949 - Wszedł w życie Traktat Północnoatlantycki, podpisany 4 kwietnia 1949 r.; na jego podstawie powstała Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO).

1950 - W Uerikon w Szwajcarii zmarł Ernst Wiechert, niemiecki pisarz urodzony w Piersławku koło Mrągowa; autor powieści "Dzieci Jerominów" i "Lasu umarłych" - relacji z obozu koncentracyjnego Buchenwald, w którym przebywał w 1938 r. jako więzień.

1966 - W Anglii zmarł Tadeusz Bór-Komorowski, generał WP, Komendant Główny Armii Krajowej (1943-1944); wydał rozkaz rozpoczęcia w Warszawie 1 sierpnia 1944 r. powstania przeciwko Niemcom; 30 września 1944 r. mianowany przez prezydenta RP Władysława Raczkiewicza Naczelnym Wodzem; premier rządu RP na uchodźstwie (1947-1949).

1980 - Spotkanie Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z przybyłymi do Stoczni Gdańskiej sygnatariuszami apelu intelektualistów. Przy MKS powstała komisja ekspertów, w skład której weszli: Tadeusz Mazowiecki, Bronisław Geremek, Tadeusz Kowalik, Andrzej Wielowieyski, Jadwiga Staniszkis, Waldemar Kuczyński, Bohdan Cywiński.

1980 - Ze stanowiska prezesa Rady Ministrów odwołano Edwarda Babiucha; obowiązki premiera przejął Józef Pińkowski.

1987 - Premiera filmu "Pociąg do Hollywood" w reżyserii Radosława Piwowarskiego.

1989 - Sejm powołał na stanowisko prezesa Rady Ministrów Tadeusza Mazowieckiego - pierwszego niekomunistycznego premiera w Polsce od czasu zakończenia II wojny światowej.

2017 – W Warszawie rozpoczęły Mistrzostwa Europy w Piłce Siatkowej Mężczyzn. W meczu otwarcia na Stadionie Narodowym Polska przegrała z Serbią 0:3.

25 sierpnia

-----------

1599 - Krakowska drukarnia Łazarza Andrysowicza wydała Biblię w tłumaczeniu księdza Jakuba Wujka.

1807 - W Końskowoli koło Puław zmarł Franciszek Dionizy Kniaźnin, poeta, dramatopisarz, tłumacz.

1833 - W Aleksandrowie Łódzkim urodził się Izrael Poznański, przemysłowiec, właściciel warsztatów tkackich w Łodzi; nazywany ostatnim, po Ludwiku Geyerze i Karolu Scheiblerze, łódzkim "królem bawełny".

1888 - W Krakowie założone zostało Zgromadzenie Albertynów.

1891 - W Karwinie na Śląsku Cieszyńskim urodził się Gustaw Morcinek, pisarz, publicysta; autor "Wyrąbanego chodnika", "Łyska z pokładu Idy" i "Ondraszka"; w czasie II wojny światowej więzień niemieckich obozów koncentracyjnych Dachau i Sachsenhausen.

1905 - W Głogowcu koło Łęczycy urodziła się Maria Helena Kowalska, imię zakonne Faustyna, siostra Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, mistyczka; kanonizowana w 2000 r. przez papieża Jana Pawła II.

1912 – Z inicjatywy Józefa Piłsudskiego w Zakopanem została powołana organizacja niepodległościowa Polski Skarb Wojskowy, której zadaniem miało być gromadzenie środków na walkę zbrojną o niepodległość.

1915 - Niemcy utworzyli Generalne Gubernatorstwo Warszawskie. Funkcję generalnego gubernatora objął gen. Hans von Beseler.

1917 - Protestując przeciwko polityce prowadzonej przez władze niemieckie po kryzysie przysięgowym do dymisji podała się Tymczasowa Rada Stanu.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Wojska litewskie zajęły Wilno, po wycofaniu się z niego Armii Czerwonej.

1920 - Zakończenie II Powstania Śląskiego; dzień wcześniej Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa ogłosiła rozwiązanie niemieckiej policji i powołała Policję Górnego Śląska o polsko-niemieckim składzie.

1930 - Marszałek Józef Piłsudski po raz drugi objął funkcję premiera.

1939 - W Londynie Polska i Wielka Brytania podpisały układ o wzajemnej pomocy w przypadku wojny.

1939 - Do portu gdańskiego, pod pretekstem kurtuazyjnej wizyty, wpłynął niemiecki pancernik "Schleswig-Holstein"; 1 września okręt rozpoczął ostrzał polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.

1942 - W Bereźnem na Wołyniu Niemcy przy udziale ukraińskiej policji pomocniczej przeprowadzili likwidację getta, w czasie której zamordowali 3680 Żydów.

1944 - W nocy z 25 na 26 sierpnia dowództwo Powstania Warszawskiego oraz władze cywilne ewakuowały się ze Starego Miasta do Śródmieścia.

1946 - W Dusznikach Zdrój rozpoczął się pierwszy Festiwal Chopinowski.

1947 - W Poznaniu urodził się Filip Bajon, reżyser, scenarzysta, pisarz; autor filmów "Aria dla atlety", "Limuzyna Daimler-Benz", "Wahadełko", "Magnat", "Poznań '56", "Przedwiośnie" i "Śluby panieńskie".

1948 - We Wrocławiu rozpoczął obrady Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju, w którym wzięło udział kilkuset pisarzy, artystów i naukowców reprezentujących 46 państw. Przebieg obrad w dużym stopniu podporządkowany został dyrektywom władz sowieckich, mającym na celu mobilizowanie światowej opinii publicznej przeciwko "imperialistom amerykańskim".

1961 - W Hali Stoczni Gdańskiej rozpoczął się I Międzynarodowy Festiwal Piosenki.

1971 - Decyzja władz sowieckich o likwidacji Cmentarza Orląt Lwowskich.

1980 - Biuro Polityczne KC KPZR powołało specjalną Komisję do spraw Polski, jej przewodniczącym został Michaił Susłow.

1983 - W Stoczni Gdańskiej doszło do spotkania wicepremiera Mieczysława F. Rakowskiego ze stoczniowcami.

1988 - Lech Wałęsa skierował do władz komunistycznych "Oświadczenie w sprawie dialogu" zawierające propozycje zagadnień, które miałyby być omawiane w trakcie rozmów, wśród nich znalazła się sprawa legalizacji Solidarności.

1989 - W Paryżu zmarł Roman Palester, kompozytor, autor muzyki do wielu filmów, m.in. "Zakazanych piosenek"; kierownik audycji kulturalnych w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

1989 - Premiera filmu "Stan wewnętrzny" w reżyserii Krzysztofa Tchórzewskiego.

1999 - Premiera filmu "Dziewiąte wrota" w reżyserii Romana Polańskiego.

2000 - Premiera filmu "Duże zwierzę" w reżyserii Jerzego Stuhra.

2002 - W Rzymie zmarła Karolina Lanckorońska, historyk sztuki, współzałożycielka Polskiego Instytutu Historycznego, współorganizatorka Fundacji im. Lanckorońskich w Rzymie; promotorka i mecenas polskiej kultury, dziedziczka cennej kolekcji dzieł sztuki, które przekazała m.in. dla Zamku Królewskiego w Warszawie i Zamku Królewskiego na Wawelu.

2007 - W Poznaniu zmarł Conrad Drzewiecki, tancerz i choreograf.

26 sierpnia

-----------

1672 - Załoga twierdzy w Kamieńcu Podolskim, po kilkunastu dniach oblężenia, skapitulowała przed armią turecką.

1784 - W Paryżu zmarł Antoni Kazimierz Ostrowski, arcybiskup gnieźnieński, prymas Polski (1777-1784).

1813 - Przechodząca przez Kraków fala powodziowa na Wiśle zalała Stradom, Kazimierz i Podgórze, zerwała Most Karola i Most Stradomski. Była to największa powódź w historii miasta.

1845 - W Paryżu zmarł Philippe de Girard, inżynier, wynalazca i konstruktor maszyny do mechanicznego przędzenia lnu; założyciel fabryki wyrobów lnianych w Rudzie Guzowskiej - nazwanej od jego nazwiska Żyrardowem.

1883 - W Tarnopolu urodził się Kazimierz Pużak, więzień carski, członek władz PPS, poseł na Sejm (1919-1935); podczas II wojny światowej jeden z przywódców PPS-WRN, komendant Gwardii Ludowej WRN, przewodniczący Rady Jedności Narodowej (1944-1945); aresztowany przez NKWD i sądzony w Moskwie w procesie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego; zmarł w 1950 r. w komunistycznym więzieniu w Rawiczu.

1897 - W Warszawie urodził się Bohdan Pniewski, architekt; profesor Politechniki Warszawskiej i Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie; projektował m.in. hotel Patria w Krynicy, gmachy Sądów Grodzkich w Warszawie, Ministerstwa Komunikacji i Narodowego Banku Polskiego; autor rozbudowy zespołu budynków Sejmu oraz gmachu Teatru Wielkiego.

1914 - W Płocku urodził się Witold Zacharewicz, aktor filmowy i teatralny; zamordowany w KL Auschwitz w 1943 r.

1920 - W Poznaniu urodził się Stefan Stuligrosz, dyrygent, kompozytor, pedagog; twórca i wieloletni dyrygent Chóru Chłopięcego i Męskiego Filharmonii Poznańskiej "Poznańskie Słowiki".

1936 - W Paryżu zmarł Wojciech Stpiczyński, polityk, publicysta, jeden z przywódców radykalnego skrzydła piłsudczyków; redaktor naczelny "Głosu Prawdy" i "Kuriera Porannego"; prezes Związku Strzeleckiego.

1938 - W Krakowie zmarł Teodor Axentowicz, malarz, pedagog.

1939 - W Warszawie eksperymentalna stacja telewizyjna w budynku Prudential wyemitowała pierwszy film - "Barbarę Radziwiłłównę" w reżyserii Józefa Lejtesa.

1939 - Niemiecka grupa dywersyjna, nie poinformowana przez dowództwo o zmianie terminu agresji na Polskę, przeprowadziła atak na stację kolejową w Mostach koło Jabłonkowa na Zaolziu; atak dywersantów został odparty.

1943 - Oddział partyzancki Okręgu Wileńskiego AK ppor. Antoniego Burzyńskiego "Kmicica" został podstępnie rozbity nad jez. Narocz przez partyzantkę sowiecką; Sowieci rozstrzelali "Kmicica", 56 partyzantów oraz 20 członków konspiracji terenowej.

1943 - Pod Ożarowem w zasadzce zorganizowanej przez oddział Narodowych Sił Zbrojnych pod dowództwem plut. Tomasza Wójcika ps. Tarzan zginął gen. Kurt Renner.

1943 - W Zgłobniu niedaleko Rzeszowa urodził się Tadeusz Nalepa, gitarzysta i wokalista, legenda polskiego bluesa.

1948 - W Grabowie urodziła się Bożena Dykiel, aktorka, wystąpiła w filmach "Awans", "Ziemia obiecana", "Miłość ci wszystko wybaczy", "Znachor", "Wyjście awaryjne", a także w serialach "Dom", "Alternatywy 4" i "Na Wspólnej".

1956 - W Częstochowie na Jasnej Górze odnowiono Śluby Jasnogórskie, według tekstu prymasa kardynała Stefana Wyszyńskiego.

1963 - W Lublinie zmarł biskup Czesław Kaczmarek, w latach 20. duszpasterz polski we Francji, od 1938 r. biskup kielecki; w latach 1951-1956 więziony przez władze komunistyczne.

1964 - W Koszalinie urodził się Mariusz Bonaszewski, aktor Teatru Narodowego w Warszawie; wystąpił m.in. w filmach "Deszczowy żołnierz", "Matka Teresa od kotów", "Wenecja", "Daas", a także w serialach "Sława i chwała" oraz "Marszałek Piłsudski".

1967 - W Warszawie zmarł Marian Walentynowicz, architekt, rysownik, autor ilustracji do "Przygód Koziołka Matołka" Kornela Makuszyńskiego; korespondent wojenny.

1976 - W Warszawie zmarł Roman Abraham, generał WP; w czasie kampanii polskiej w 1939 r. dowódca Wielkopolskiej Brygady Kawalerii i grupy operacyjnej kawalerii.

1980 - Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński wygłosił kazanie na Jasnej Górze, które zostało w ocenzurowanej formie wyemitowane przez media.

1982 - W Warszawie zmarła Anna German, piosenkarka, kompozytorka, autorka tekstów; wykonawczyni piosenek "Tańczące Eurydyki", "Szedł Atanazy do Anny", "List do Chopina", "Bal u Posejdona", "Człowieczy los".

1982 - W Warszawie zmarł Adam Kreczmar, poeta, satyryk.

1989 - Papież Jan Paweł II mianował biskupa Józefa Kowalczyka nuncjuszem apostolskim w Polsce. Był to pierwszy po II wojnie światowej tej rangi przedstawiciel Stolicy Apostolskiej w Polsce.

1991 - Polska uznała niepodległość Litwy.

2000 - W Warszawie zmarł Wojciech Żukrowski, prozaik, poeta, eseista; autor "Kamiennych tablic", "Skąpanych w ogniu", opowiadań wojennych "Z kraju milczenia", a także książek dla dzieci.

2006 - „Przegląd Sportowy” opublikował tzw. Listę Fryzjera. Publikacja rozpoczęła wielką aferę korupcyjną w środowisku polskiej piłce nożnej.

2011 - W Warszawie zmarła Maria Ginter, pisarka, rzeźbiarka, malarka, sportsmenka; żołnierz Armii Krajowej, uczestniczka Powstania Warszawskiego.

2013 - We Wrocławiu zmarł Józef Łukaszewicz, wybitny matematyk, uczeń Hugo Steinhausa, żołnierz 7 Wileńskiej Brygady Armii Krajowej, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, działacz opozycji antykomunistycznej.

2017 – We Wrocławiu zmarł Adam Wójcik, wielokrotny reprezentant Polski w koszykówce, ośmiokrotny mistrz Polski, przez 20 sezonów występował w polskiej ekstraklasie; zdobył 10087 punktów.

27 sierpnia

-----------

1492 - Jan Olbracht został jednomyślnie wybrany na króla Polski przez grupę elektorów, w skład której wchodzili: prymas, biskupi, kasztelanowie, wojewodowie, a także przedstawiciele Gdańska, Elbląga i Torunia.

1545 - W Krakowie zmarł Piotr Gamrat, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski (1540-1545).

1823 - W Warszawie zmarł Szczepan Hołowczyc, arcybiskup metropolita warszawski, prymas Królestwa Polskiego.

1870 - W Warszawie zmarł generał Tomasz Łubieński, uczestnik wojen napoleońskich, szef szwadronu pułku szwoleżerów gwardii (1807), dowódca 8 pułku szwoleżerów-lansjerów; w Powstaniu Listopadowym dowódca dywizji jazdy, następnie szef Sztabu Głównego.

1894 - W Drohobyczu urodził się Kazimierz Wierzyński, poeta, współtwórca grupy "Skamander", naczelny redaktor "Przeglądu Sportowego" (1926-1931); złoty medalista olimpijskiego konkursu sztuki z 1928 r. za zbiór wierszy "Laur Olimpijski".

1896 - We Lwowie urodził się Jan Mazurkiewicz, żołnierz Legionów Polskich, oficer WP, w czasie II wojny światowej najpierw zastępca, a następnie szef Kedywu KG AK; podczas Powstania Warszawskiego dowódca Zgrupowania "Radosław".

1906 - Udany zamach Organizacji Bojowej PPS na tymczasowego generał-gubernatora Warszawy i guberni warszawskiej Nikołaja Wonlarlarskiego.

1914 - Rozkaz Naczelnej Komendy armii austro-węgierskiej dotyczący utworzenia Legionów Polskich - Zachodniego w Krakowie i Wschodniego we Lwowie.

1922 - W Berlinie założono Związek Polaków w Niemczech.

1928 - Polska podpisała tzw. pakt Brianda-Kelloga, wielostronną umowę międzynarodową dotyczącą pokojowego regulowania sporów.

1931 - W Abbeville we Francji urodził się Roman Opałka, malarz, grafik.

1939 - Na stadionie warszawskiej Legii piłkarska reprezentacja Polski pokonała 4:2 drużynę Węgier - wicemistrzów świata; był to ostatni mecz polskiej reprezentacji przed wybuchem II wojny światowej.

1941 - W dniach 27 i 28 sierpnia w Kamieńcu Podolskim Niemcy zamordowali ponad 23 tys. Żydów.

1942 - Komendant Główny Armii Krajowej gen. Stefan Rowecki rozwiązał organizację wywiadowczą "Muszkieterów".

1944 - Powstanie Warszawskie: Niemcy po ciężkich walkach zajęli katedrę warszawską.

1946 - Przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Krakowie rozpoczął się proces nazistowskiego zbrodniarza Amona Goetha, komendanta niemieckiego obozu koncentracyjnego Plaszow.

1955 - Do Polski powrócił z ZSRS Antoni Pajdak, polityk PPS, jeden z aresztowanych w 1945 r. przez NKWD przywódców Polskiego Państwa Podziemnego; w Moskwie sądzony był w odrębnym procesie i skazany na pięć lat pozbawienia wolności; po odbyciu kary zesłano go do Krasnojarskiego Kraju.

1964 - W Gryfowie Śląskim urodził się Andrzej Chyra, aktor Nowego Teatru w Warszawie; wystąpił w filmach "Dług", "Pieniądze to nie wszystko", "Symetria", "Komornik", "Wszyscy jesteśmy Chrystusami", "Palimpsest", "S@motność w sieci", "Strajk", "Katyń", "Daas", "W imię ", a także w serialu "Oficer".

1971 - Premiera filmu "Nie lubię poniedziałku" w reżyserii Tadeusza Chmielewskiego.

1980 - W Szczecinie wicepremier Kazimierz Barcikowski odrzucił żądanie utworzenia wolnych związków zawodowych.

1980 - Dziennikarze przebywający na Wybrzeżu zaprotestowali przeciw dezinformacji i nieobiektywnym komentarzom centralnej prasy.

2003 - Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski odsłonił Pomnik Lotników Polskich na Polu Mokotowskim w Warszawie.

2005 - Odbył się ingres arcybiskupa metropolity krakowskiego Stanisława Dziwisza do katedry na Wawelu.(PAP)

skp/