Radio Opole » Kraj i świat
2022-08-18, 12:50 Autor: PAP

102 lata temu wybuchło drugie powstanie śląskie

102 lata temu, w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 r., wybuchło II powstanie śląskie – pierwszy ze śląskich zrywów, który osiągnął cele. Chodziło o zademonstrowanie siły polskiej ludności i dążenie do zjednoczenia z Polską, było też odpowiedzią na prowadzony przez Niemców terror.

Powstania śląskie uważane są za jeden z najważniejszych czynów zbrojnych, kształtujących potencjał terytorialny i gospodarczy odrodzonej Polski. Mimo że żadne z nich nie zakończyło się przesądzającym zwycięstwem ludności polskiej, jej postawa wpłynęła na decyzje państw alianckich odnośnie przyszłości Górnego Śląska.


I powstanie śląskie było bezpośrednią i w dużej mierze spontaniczną reakcją na nasilający się terror niemiecki. Rozpoczęło się 17 sierpnia 1919 r. strajkiem generalnym; wybuchło spontanicznie, praktycznie bez przygotowania i po kilku dniach krwawych walk zostało stłumione przez oddziały niemieckiego Grenzschutzu.


Wydarzenia I powstania wzmocniły patriotyzm polskiej ludności. W listopadzie 1919 r. zorganizowano wybory komunalne, w których Polacy zdobyli ok. 60 proc. głosów i większość miejsc w radach miejskich. Zryw ten wpłynął również na wzmocnienie alianckich organów wojskowych i samorządowych, które miały nadzorować obszar Górnego Śląska do czasu przesądzenia o jego losach.


II powstanie śląskie, w przeciwieństwie do pierwszego było zorganizowanym zrywem. Ogłosiły je Dowództwo Główne Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska oraz Polski Komisariat Plebiscytowy.


Tłem II powstania były przygotowania do plebiscytu (odbył się w marcu 1921 r.), który miał przesądzić o przynależności państwowej Śląska. Powstanie wybuchło w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 r. w wyniku prób zbrojnego opanowania terenu plebiscytowego przez bojówki niemieckie i napadów na polskie lokale.


Głównym celem drugiej walki zbrojnej Ślązaków było wyparcie niemieckiej Policji Bezpieczeństwa z obszaru plebiscytowego i zastąpienie jej strażą obywatelską, a następnie - nowo utworzoną policją plebiscytową.


Powstańcy opanowali powiaty: katowicki i bytomski oraz większość tarnogórskiego, rybnickiego, zabrzańskiego i lublinieckiego. Akcja zakończyła się 25 sierpnia na rozkaz jej dowódców.


W wyniku powstania niemiecką policję plebiscytową zastąpiono mieszaną - polsko-niemiecką. Powstańcy uzyskali też zapewnienie ukarania przywódców antypolskich ekscesów i usunięcie z obszaru objętego plebiscytem osób, które przybyły po 1 sierpnia 1919 r.


Z wydarzeniami poprzedzającymi wybuch II powstania śląskiego wiąże się postać doktora Andrzeja Mielęckiego, którego imię nosi kilka szpitali i ulic na Śląsku. 17 sierpnia 1920 r. w Katowicach doszło do zamieszek.


Francuscy żołnierze patrolujący miasto oddali strzały do bojówek demolujących polskie sklepy. Kiedy doktor Mielęcki chciał udzielić pomocy rannym Niemcom, zaatakowali go niemieccy bojówkarze. Potem, już rannego, wyciągnęli z ambulansu wiozącego go do szpitala. Skatowane ciało wrzucili do rzeki Rawy. Tragiczna śmierć lekarza przyśpieszyła wybuch II powstania.


20 marca 1921 r. na Górnym Śląsku odbył się plebiscyt. Uczestniczyło w nim 96,5 proc. osób z obszaru plebiscytowego. W głosowaniu mogły wziąć udział również osoby, które wyemigrowały ze Śląska. Przyjechało 182 tys. emigrantów z Niemiec, z Polski - 10 tys. Za przynależnością do Polski głosowało 40,3 proc. ludności.


W kolejnych tygodniach pogarszająca się sytuacja gospodarcza zwiększyła niezadowolenie mieszkańców regionu. Wybuchły strajki, które 2 maja przekształciły się w strajk generalny na wieść o niekorzystnych dla Polski decyzjach po plebiscycie. Tego samego dnia rozpoczęło się III powstanie śląskie. Najważniejsze walki toczyły się na Górze św. Anny. Powstańcy opanowali prawie cały obszar plebiscytowy. Starcia trwały dwa miesiące. Zawarte porozumienie przewidywało rozgraniczenie stron wzdłuż tzw. linii generała Le Ronda, która nieprzypadkowo niemal pokrywała się z „Linią Korfantego”.


Trzecie odstanie wpłynęło na decyzję Rady Ambasadorów, która zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, czyli ponad 11 tys. km kw., zamieszkanego przez ponad 2 mln osób, do Polski przyłączono 29 proc. obszaru i 46 proc. ludności. Do Polski włączono Katowice, Świętochłowice, Królewską Hutę (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczynę.


Podział był korzystny dla Polski gospodarczo – na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni. W czerwcu 1922 r. przyznany Polsce obszar Górnego Śląska został przejęty przez polską armię i administrację cywilną.(PAP)


autor: Mateusz Babak


mtb/ dki/


Kraj i świat

2024-06-18, godz. 17:10 Łódzkie/ Przez pomyłkę komisji wyborczej możliwe nowe wybory burmistrza Brzezin Sąd Okręgowy w Łodzi bada protest wyborczy kandydata na burmistrza Brzezin koło Łodzi. Daniel Szymczak, twierdzi, że nie dostał się do II tury wyborów… » więcej 2024-06-18, godz. 17:10 Rząd zajmie się w środę m.in. zasadami użycia broni przez żołnierzy, SG i policję Rada Ministrów zajmie się w środę m.in. projektem zmian przepisów regulujących działanie wojska, policji i Straży Granicznej, w tym zasad użycia przez… » więcej 2024-06-18, godz. 17:10 Słowacja/ Prezydent Pellegrini: poprzemy kandydaturę Ruttego na stanowisko szefa NATO Słowacja poprze kandydaturę kończącego urzędowanie premiera Holandii Marka Ruttego na stanowisko sekretarza generalnego NATO - powiedział prezydent Peter… » więcej 2024-06-18, godz. 17:00 UE/ Źródła PAP: Halicki jedynym polskim kandydatem na wiceszefa EPL w europarlamencie Mimo promowania przez szefa Europejskiej Partii Ludowej Manfreda Webera Ewy Kopacz na wiceszefową frakcji EPL w Parlamencie Europejskim, to Andrzej Halicki pozostał… » więcej 2024-06-18, godz. 17:00 Sondaż/ Ponad 42 proc. ankietowanych nie potrafi wskazać kto byłby najlepszym kandydatem PiS na prezydenta 42,3 proc. ankietowanych nie potrafi wskazać kto byłby najlepszym kandydatem PiS na prezydenta - wynika z sondażu United Surveys na zlecenie Wirtualnej Polski… » więcej 2024-06-18, godz. 17:00 Francja/ Zmarła aktorka Anouk Aimee, gwiazda filmu "Kobieta i mężczyzna" Zmarła francuska aktorka Anouk Aimee znana z ról w filmach 'Kobieta i mężczyzna', czy 'Lola' - poinformowała we wtorek na Instagramie córka aktorki: 'byłam… » więcej 2024-06-18, godz. 17:00 Szef SGWP z wizytą w Japonii Szef Sztabu Generalnego WP gen. Wiesław Kukuła przebywa z oficjalną wizytą w Japonii, gdzie ze swoim odpowiednikiem rozmawiał m.in. o współpracy obronnej… » więcej 2024-06-18, godz. 17:00 MAP: konsultacje dla dużych firm ws. pieniędzy z KPO na poprawę efektywności energetycznej Ministerstwo Aktywów Państwowych organizuje 25 czerwca spotkanie informacyjno-konsultacyjne dla dużych przedsiębiorstw, które chcą pozyskać z KPO wsparcie… » więcej 2024-06-18, godz. 17:00 Premier wrócił do kraju z wizyty w Brukseli i Luksemburgu Premier Donald Tusk wrócił we wtorek przed godz. 17. do kraju z trzydniowej wizyty w Brukseli i Luksemburgu. W Belgii uczestniczył w nieformalnym szczycie Rady… » więcej 2024-06-18, godz. 17:00 ME 2024 - Wójcicki: ludzie w Hanowerze wciąż mnie rozpoznają na ulicy Były znakomity piłkarz reprezentacji Polski Roman Wójcicki, który w latach 1989-1993 grał w Hannoverze 96, gościł we wtorek na treningu kadry narodowej… » więcej
78910111213
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »