Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » Mijają 34 lata od czerwcowych wyborów 1989 roku
2023-06-04, 10:30 Autor: IAR/O.Kłosińska/E.Leo/K.Koziełł/E.Porycka

Mijają 34 lata od czerwcowych wyborów 1989 roku

Pamiątkowy głaz z tablicą na skwerze im. 4 czerwca 1989 roku w Tomaszowie Mazowieckim. [fot. wikipedia, domena publiczna]
Pamiątkowy głaz z tablicą na skwerze im. 4 czerwca 1989 roku w Tomaszowie Mazowieckim. [fot. wikipedia, domena publiczna]
34 lata temu, 4 czerwca 1989 roku, odbyły się wybory parlamentarne (pierwsza tura) na zasadach ustalonych podczas obrad Okrągłego Stołu. Były to pierwsze w powojennej historii kraju częściowo wolne wybory do Sejmu oraz całkowicie wolne do przywróconego Senatu, który w PRL został zlikwidowany po sfałszowanym referendum 1946 roku.
Spektakularne zwycięstwo w głosowaniu 1989 roku odniosła Solidarność, kierowana przez Lecha Wałęsę.

Po raz pierwszy od 1945 roku do udziału w głosowaniu dopuszczono opozycję. Po raz pierwszy wybrano także Senat, tworząc dwuizbowe Zgromadzenie Narodowe. Czerwcowe wybory nie były jednak w pełni demokratyczne. Uczestnicy rozmów Okrągłego Stołu - przedstawiciele NSZZ "Solidarność" i rządzący krajem obóz komunistyczny - osiągnęli porozumienie, w myśl którego zagwarantowano rządzącej "koalicji", obejmującej PZPR i jej satelitów, obsadę co najmniej 299 (65 procent) miejsc w Sejmie. Pozostałe mandaty w liczbie 161 (35 procent) zostały przeznaczone dla opozycji. Senat był wybierany w sposób demokratyczny, bez wcześniejszych ustaleń co do podziału mandatów.

Część obozu solidarnościowo-opozycyjnego traktowała zgodę na udział w takich wyborach jak cenę, którą trzeba zapłacić za relegalizację (po ośmiu latach) Solidarności. Z kolei głównym zamierzeniem władzy było włączenie opozycji w istniejący system polityczny państwa, jednak w sposób gwarantujący komunistom utrzymanie steru rządów. Zarówno opozycja, jak i obóz rządzący, nie spodziewali się wyników tak druzgocących dla komunistycznej władzy. Po dwóch turach wyborów opozycja zdobyła 161 miejsc w Sejmie, czyli maksymalną liczbę posłów, na jaką pozwalał kontrakt zawarty z komunistami, a także 99 miejsc w Senacie. Jedno miejsce wywalczył kandydat niezależny.

Wynik wyborów zmienił układ sił politycznych. 24 sierpnia 1989 roku Tadeusz Mazowiecki został pierwszym niekomunistycznym szefem rządu w Europie Środkowo-Wschodniej od zakończenia II wojny światowej. Za przykładem Polski poszły inne kraje bloku komunistycznego. Był to początek tzw. jesieni ludów w Europie, której symbolem stał się upadek muru berlińskiego 9 listopada 1989 roku.

4 czerwca w Polsce jest obchodzony Dzień Wolności i Praw Obywatelskich, ustanowiony przez Sejm 24 maja 2013 roku dla upamiętnienia wyborów parlamentarnych z 1989 roku.

(więcej)

Do dziś Polacy są podzieleni zarówno w ocenie Okrągłego Stołu, jak i czerwcowych wyborów, które były konsekwencją jego obrad i ustaleń. Zwolennicy uważają, że w tamtym czasie nie było innego rozwiązania jak kompromis z rządzącymi. Przeciwnicy natomiast podkreślają, że ustępstwa, na które zgodziła się solidarnościowa opozycja w stosunku do komunistów, były zbyt daleko posunięte. W efekcie przyniosły: brak rozliczeń, niechęć do lustracji i dekomunizacji oraz akceptację funkcjonowania środowisk postkomunistycznych w polskiej polityce i gospodarce.

Pierwsza tura wyborów odbyła się 4 czerwca 1989 roku. Frekwencja wyniosła 62,11 procent. Zwyciężyli kandydaci Solidarności, którzy zdobyli 160 spośród 161 mandatów w Sejmie oraz 92 ze 100 w Senacie. Porażkę poniosła strona reżimowa. Poza dwiema osobami przepadła lista krajowa, która miała zapewnić czołowym działaczom PZPR miejsca w Sejmie. 4 czerwca z tej listy dostały się jedynie dwie osoby, a z okręgowych list partyjnych mandaty zdobyły trzy.

Ponieważ w I turze obsadzono tylko 165 miejsc w Sejmie, 18 czerwca odbyła się druga tura. Opozycja uzyskała wówczas 1 brakujący mandat w Sejmie oraz 7 w Senacie. Tym samym w Sejmie osiągnęła maksymalną liczbę posłów, na jaką zgodziły się wcześniej władze PZPR. Pozostałe miejsca przypadły kandydatom koalicji rządzącej. W 100-osobowym Senacie uzyskała 99 mandatów.

23 czerwca posłowie i senatorowie wybrani z list Solidarności utworzyli Obywatelski Klub Parlamentarny, na czele którego stanął Bronisław Geremek. Wyborcza klęska komunistów uniemożliwiła im powołanie własnego rządu, dlatego 24 sierpnia 1989 roku na czele koalicyjnego gabinetu stanął przedstawiciel Solidarności Tadeusz Mazowiecki. Pod koniec grudnia Sejm przyjął pakiet ustaw ministra finansów Leszka Balcerowicza, a także przywrócił przedwojenną nazwę i godło kraju. 29 stycznia 1990 roku rozwiązała się PZPR.

Zobacz także

2024-03-24, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 24 marca » więcej 2024-03-23, godz. 13:00 15 lat temu zmarł historyk, sowietolog Paweł Wieczorkiewicz 15 lat temu - 23 marca 2009 roku - zmarł Paweł Wieczorkiewicz, historyk, sowietolog i marynista, pracownik naukowy Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego… » więcej 2024-03-23, godz. 11:00 81. rocznica aresztowania Jana Bytnara "Rudego" 81 lat temu, 23 marca 1943 roku, Niemcy aresztowali Jana Bytnara "Rudego", komendanta hufca "Południe" Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Razem z nim w mieszkaniu… » więcej 2024-03-23, godz. 09:00 200 lat temu urodził się Zygmunt Miłkowski - literat, działacz niepodległościowy 200 lat temu, 23 marca 1824 roku, urodził się Zygmunt Miłkowski - literat i działacz niepodległościowy, pułkownik w powstaniu styczniowym, jedna z czołowych… » więcej 2024-03-23, godz. 08:30 Instytut Pileckiego odda hołd rodzinie Wolskich ratującej Żydów w czasie II wojny światowej Przedstawiciele Instytutu Pileckiego oddadzą hołd rodzinie Wolskich ratującej Żydów w czasie II wojny światowej. Uroczystość złożenia kwiatów na Skwerze… » więcej 2024-03-23, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 23 marca » więcej 2024-03-22, godz. 23:43 W Zamku Królewskim w Warszawie pokaz obrazu "Forum Nerwy w Rzymie" Obraz "Forum Nerwy w Rzymie" Bernarda Bellotta zwanego Canalettem wzbogacił zbiory Zamku Królewskiego w Warszawie. Dzieło udało się zakupić w ubiegłym roku… » więcej 2024-03-22, godz. 23:51 Odsłonięto pierwszy w litewskiej stolicy pomnik powstańców styczniowych Pomnik upamiętniający powstańców styczniowych został odsłonięty w Wilnie. W litewskiej stolicy jest to pierwszy monument, który upamiętnia bohaterów… » więcej 2024-03-22, godz. 23:29 Lublin - wystawa poświęcona błogosławionej Rodzinie Ulmów Wystawa poświęcona błogosławionej Rodzinie Ulmów z Markowej, zamordowanej za udzielanie pomocy Żydom podczas II wojny światowej, prezentowana jest na placu… » więcej 2024-03-22, godz. 10:15 91 lat temu Niemcy utworzyli KL Dachau, pierwszy nazistowski obóz koncentracyjny 91 lat temu, 22 marca 1933 roku, dwa miesiące po dojściu Adolfa Hitlera do władzy, w Dachau pod Monachium został utworzony pierwszy niemiecki obóz koncentracyjny… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »