Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii…
2023-05-22, 16:30 Autor: IAR/D.Panek/E.Porycka

80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii Krajowej, pseudonim "Alan"

Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
80 lat temu, 22 maja 1943 roku, zginął Jan Kryst, pseudonim "Alan", żołnierz Armii Krajowej, członek Obwodu Wola Okręgu Warszawskiego AK. Będąc w ostatnim stadium gruźlicy, zdecydował się na samobójczy atak na niemiecką restaurację "Adria” w Warszawie. Zabił trzech i ranił dwóch funkcjonariuszy gestapo. Został zabity podczas wycofywania się z lokalu.
Jan Kryst urodził się 6 kwietnia 1922 roku w Modlinie. Uczęszczał do gimnazjum mechanicznego w Warszawie, które ukończył kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej. Zdobył srebrną odznakę w sekcji strzeleckiej młodzieżowej organizacji wojskowej - Przysposobienie Wojskowe. Należał też do Związku Harcerstwa Polskiego. We wrześniu 1939 uczestniczył w obronie Warszawy, a następnie walczył w szeregach Armii Krajowej. W okupowanej stolicy pracował też, jako ślusarz.

Kiedy dowiedział się, że jest chory na gruźlicę płuc, a lekarze nie dawali mu szans na wyzdrowienie, zgłosił dowódcy chęć wzięcia udziału w akcji bojowej, bez względu na ryzyko. Szefowie Kedywu (Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej AK) przychyliło się do jego prośby, wyznaczając mu, jako zadanie atak na popularną wśród Niemców warszawską restaurację "Adria" przy ulicy Moniuszki. Po 1940 roku była ona dostępna tylko dla Niemców.

Akcja rozpoczęła się 22 maja 1943, około godziny 21.30. "Alana" na zewnątrz ubezpieczało dwóch żołnierzy AK. Kryst wszedł do "Adrii", korzystając z fałszywych dokumentów. Nie zajął stolika, lecz stanął pod słupem w pobliżu loży, w której siedzieli oficerowie gestapo. Zastrzelił trzech z nich. Sam również zginął, brutalnie pobity przez Niemców. Miał zaledwie 21 lat.

W kieszeni jego kurtki znaleziono kartkę z wyjaśnieniem motywów ataku. Armia Krajowa ostrzegała Niemców, że torturowanie więźniów będzie się spotykało z odwetem. Ciało Jana Krysta przewieziono do kostnicy przy ulicy Oczki, skąd zostało wykradzione przez członków podziemia i złożone w bezimiennym grobie na Cmentarzu Wolskim.

Jego ochotnicza akcja zyskała duży rozgłos. Jan Kryst został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych. We wrześniu 1943 roku, w akcji tzw. małego sabotażu, członkowie organizacji "Wawer" wywiesili na ulicy Rogowskiej w Warszawie tabliczki z napisem "ulica Jana Krysta".

8 sierpnia 1944 roku, już podczas Powstania Warszawskiego, w restauracji "Adria" odsłonięto tablicę ku czci "Alana". Po wojnie imię Jana Krysta nadano jednej z ulic na warszawskiej Woli, a w 1995 roku na budynku przy ulicy Moniuszki 8, gdzie do 2005 roku mieściła się "Adria", została uroczyście odsłonięta tablica pamiątkowa.

Zobacz także

2023-09-24, godz. 10:00 Początek Sejmu Śląskiego 101 lat temu także w niedzielę odbyły się wybory do Sejmu Śląskiego » więcej 2023-09-24, godz. 07:00 Kalendarium historyczne na dziś 24 września » więcej 2023-09-23, godz. 10:00 Geneami 10 Już dzisiaj w zamku w Brzegu odbędzie się po raz dziesiąty konferencja genealogiczna w której będą uczestniczyli genealodzy z kraju i zagranicy. » więcej 2023-09-23, godz. 08:00 Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego będzie współprowadzone przez MKiDN i archidiecezję warszawską przez… Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego będzie współprowadzone przez kolejne 10 lat przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz archidiecezję… » więcej 2023-09-23, godz. 07:00 Kalendarium historyczne na dziś 23 września » więcej 2023-09-22, godz. 16:00 Pomnik 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej Już jutro czyli 23 września br. z inicjatywy Rady Parafialnej w Easton on the Hill oraz Living History Group „First to Fight” odbędzie się uroczystość… » więcej 2023-09-22, godz. 14:00 80 lat Błyskawicy Od dzisiaj w Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej na wernisaż wystawy plenerowej „80 lat Błyskawicy. Niezwykła historia niezwykłych ludzi”. » więcej 2023-09-22, godz. 12:00 Żołnierze wyklęci w albumie Już dzisiaj (22 września 2023 ) w Sali Królewskiej PSM I i II stopnia im. M. Karłowicza w Mielcu godz. 18:00, odbędzie się spotkanie autorskie promujące… » więcej 2023-09-22, godz. 10:00 Operacja Lawina O losach oddziału kpt. „Bartka”, przebiegu kombinacji operacyjnej o krypt. „Lawina” oraz poszukiwaniach i identyfikacji szczątków pomordowanych żołnierzy… » więcej 2023-09-22, godz. 08:00 Powstańcy śląscy niezapomniani Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach zaprasza na uroczystość oznaczenia grobu powstańca śląskiego Franciszka Pukowca znakiem pamięci „Tobie… » więcej
45678
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »