Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 90 lat temu Niemcy utworzyli KL Dachau, pierwszy…
2023-03-22, 08:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł

90 lat temu Niemcy utworzyli KL Dachau, pierwszy nazistowski obóz koncentracyjny

Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny w Dachau. [fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny w Dachau. [fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
90 lat temu, 22 marca 1933 roku, dwa miesiące po dojściu Adolfa Hitlera do władzy, w Dachau pod Monachium został utworzony pierwszy niemiecki obóz koncentracyjny. Powstał z rozkazu Heinricha Himmlera, w celu izolowania politycznych przeciwników nazistowskiego reżimu, w tym komunistów, socjaldemokratów, duchownych różnych wyznań oraz Żydów i Romów. Był wzorem dla kolejnych obozów i służył jako "szkoła przemocy". Najpierw pełnił funkcję obozu politycznego, później stał się miejscem eksterminacji, zwłaszcza miejscem kaźni polskiej inteligencji i duchowieństwa.
Do wyzwolenia w 1945 roku, w Dachau więziono ponad 206 tysięcy osób, z których śmierć poniosło ponad 41 tysięcy. Są to dane z dokumentów obozowych, które nie obejmują jednak więźniów niezarejestrowanych, w tym sowieckich. Inne szacunki podają wyższe liczby: 250 tysięcy uwięzionych, z których zmarło około 148 tysięcy, także w licznych podobozach. KL Dachau był głównym obozem przeznaczonym przez Niemców dla duchownych katolickich, protestanckich i prawosławnych. Wśród uwięzionych tam 2794 duchownych, ponad połowa - 1773 kapłanów była z Polski. W Dachau zamordowano 868 księży Polaków.

Więźniowie byli zmuszani do wyniszczającej pracy na torfowiskach i w piaskarniach. Przeprowadzano na nich zbrodnicze eksperymenty pseudomedyczne, codziennie wykonywano egzekucje. Zagrożeniem dla życia więźniów były również epidemie i głód, stanowiący też przyczynę wielu chorób. Księżom nie wolno było odprawiać mszy świętych, odmawiać brewiarza, modlić się i mieć przy sobie jakiegokolwiek przedmiotu kultu. Zakazano również duchowej pomocy umierającym.

Podobnie jak w Auschwitz-Birkenau, na bramie wejściowej widniał napis "Arbeit macht frei". Gdy 29 kwietnia 1945 roku amerykańskie wojska wyzwoliły obóz w Dachau, znajdowało się w nim ponad 30 tysięcy więźniów. Żołnierze z 7. Armii generała George'a Pattona wkroczyli do obozu po 17-tej, czyli na kilka godzin przed planowaną przez Niemców likwidacją. Amerykanie zobaczyli między innymi stojący na bocznicy pociąg z ponad dwoma tysiącami ciał. Łącznie na spalenie w krematorium było przeznaczonych 7,5 tysiąca zwłok. Żołnierze amerykańscy rozstrzelali bez sądu większość wziętych do niewoli strażników SS i przebywających w obozie żołnierzy Waffen-SS, to jest około 560 osób. Z tej liczby około 40 osób zmarło w wyniku samosądu więźniów.

(więcej)

W listopadzie 1945 roku przed amerykańskim Trybunałem Wojskowym w Dachau rozpoczęły się pierwsze procesy załogi obozu. Blisko 40 wysokich rangą esesmanów, w tym komendant obozu Martin Gottfried Weiss, usłyszało wyroki śmierci przez powieszenie. Zostały wykonane w maju następnego roku. W 1965 roku na terenie byłego niemieckiego obozu powstało Muzeum Miejsce Pamięci Dachau. Znajdująca się tam główna wystawa jest poświęcona losom więźniów.

W 1984 roku teren byłego obozu w Dachau został wpisany przez UNESCO na listę obiektów szczególnie chronionych. Wśród Polaków, którzy przeżyli pobyt w Dachau byli między innymi pisarze: Tadeusz Borowski i Gustaw Morcinek, Stanisław Grzesiuk - pisarz i pieśniarz oraz Henryk Debich - dyrygent i kompozytor. W grupie księży - ojciec Marian Żelazek, po wojnie opiekun trędowatych w Indiach, arcybiskup Kazimierz Majdański, którego poddawano w Dachau pseudomedycznym eksperymentom oraz kardynał Adam Kozłowiecki i biskup Ignacy Jeż. Ostatni z więzionych tam polskich kapłanów - ksiądz Leon Stępniak zmarł w 2013 roku.

W kwietniu 1945 roku księża w Dachau modlili się o wyzwolenie do św. Józefa Kaliskiego, i przyrzekli, że jeśli przeżyją, będą pielgrzymować do miejsca jego kultu. 29 kwietnia obóz został zdobyty przez nieliczną grupę alianckich żołnierzy. Od 1948 roku księża pielgrzymowali do sanktuarium św. Józefa w Kaliszu. Jako wotum za ocalenie powstała tam Kaplica Męczeństwa i Wdzięczności, a w Łomiankach pod Warszawą - Instytut Studiów nad Rodziną, założony przez arcybiskupa Kazimierza Majdańskiego. W 1997 roku kaliskie sanktuarium odwiedził papież Jan Paweł II. Tam właśnie zawierzył św. Józefowi wszystkie polskie rodziny oraz sprawę ochrony życia nienarodzonych w Polsce i na świecie.

Z inicjatywy kardynała Ignacego Jeża, w 2002 roku, Konferencja Episkopatu Polski postanowiła, że kontynuacją pielgrzymek księży w dniu wyzwolenia obozu - 29 kwietnia - będą (od 2005 roku) obchody Dnia Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego. Dzień ten upamiętnia osoby duchowne, które w czasie II wojny światowej zginęły z rąk okupantów: niemieckiego i sowieckiego, były prześladowane i represjonowane.

Zobacz także

2024-03-20, godz. 07:30 Krzyże Wolności i Solidarności dla działaczy niepodległościowych lat 1956-1989 Grupa 23 działaczy opozycji niepodległościowej z lat 1956 - 1989 otrzymała odznaczenia państwowe. W imieniu prezydenta Andrzeja Dudy Krzyże Wolności i Solidarności… » więcej 2024-03-20, godz. 07:30 Kalendrium historyczne 20 marca » więcej 2024-03-19, godz. 23:00 Znamy zwycięzców konkursu na temat historii rodziny Ulmów Znamy zwycięzców konkursu Archiwów Państwowych i Ministerstwa Edukacji Narodowej „Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje...”… » więcej 2024-03-19, godz. 13:00 Imieniny marszałka Józefa Piłsudskiego W Białymstoku świętują imieniny marszałka Józefa Piłsudskiego. Ta tradycja ma początki w międzywojniu. Uroczystość organizuje Towarzystwo Przyjaciół… » więcej 2024-03-19, godz. 11:00 Od dziś biografia papieża Franciszka w księgarniach Od dziś w wielu krajach, w tym w Polsce, ukaże się biografia papieża Franciszka „Życie. Moja historia w Historii”. Obszerne i jak dotąd jedyne streszczenie… » więcej 2024-03-19, godz. 09:00 115 lat temu urodziła się generał Elżbieta Zawacka, cichociemna i kurierka AK 115 lat temu, 19 marca 1909 roku, urodziła się generał Elżbieta Zawacka, podczas II drugiej wojny światowej jedyna kobieta w gronie 316 "cichociemnych" i… » więcej 2024-03-19, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 19 marca » więcej 2024-03-18, godz. 21:45 Gala 50-lecia Społecznego Komitetu Opieki nad Starymi Powązkami Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami imienia Jerzego Waldorffa świętuje 50-lecie. Z tej okazji w Teatrze Dramatycznym w Warszawie odbyła się… » więcej 2024-03-18, godz. 12:00 "Drużyna Inki" W lubelskich szkołach rozpoczynają się zajęcia w ramach projektu Instytutu Pamięci Narodowej "Drużyna Inki". Są one skierowane ą do uczniów szkół podstawowych… » więcej 2024-03-18, godz. 11:00 Spotkanie „Odmówił powrotu do kraju. Ucieczki polskich sportowców z PRL” z cyklu „Tytani sportu” Instytut Pamięci Narodowej zaprasza na spotkanie „Odmówił powrotu do kraju. Ucieczki polskich sportowców z PRL”, z cyklu „Tytani sportu”, które odbędzie… » więcej
34567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »