Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » Ukazała się książka poświęcona ucieczkom Polaków…
2022-01-25, 11:22 Autor: Marek Szafrański

Ukazała się książka poświęcona ucieczkom Polaków z obozu Auschwitz

Więzniowe przekraczający bramy obozu [Muzeum II wojny światowej, domena publiczna]
Więzniowe przekraczający bramy obozu [Muzeum II wojny światowej, domena publiczna]
Ukazała się książka „Nas nie złamią. Jak Polacy uciekali z Auschwitz” pióra Mirosława Krzyszkowskiego i Bogdana Wasztyla. To rzecz o bohaterstwie uciekinierów, ale i heroizmie tych, którzy im pomagali – ruchu oporu, mieszkańcach ziemi oświęcimskiej – powiedział PAP Wasztyl.
Książka „Nas nie złamią. Jak Polacy uciekali z Auschwitz”, Mirosław Krzyszkowski i Bogdan Wasztyl
Książka „Nas nie złamią. Jak Polacy uciekali z Auschwitz”, Mirosław Krzyszkowski i Bogdan Wasztyl
„Nie sposób opowiedzieć o wszystkich ucieczkach z KL Auschwitz-Birkenau. Ta książka przedstawia tylko fragmenty ludzkich losów, niektóre historie więźniów i więźniarek, uciekinierów i uciekinierek z obozu. W ciągu niemal pięciu lat istnienia tego strasznego miejsca kaźni znalazło się w nim ok. 1,3 mln osób, z czego 900 tys. Żydów trafiło bezpośrednio z rampy do komór gazowych” – napisali autorzy w posłowiu.


Podkreślili, że z ustaleń historyków z Muzeum Auschwitz wynika, iż próbę ucieczki z niemieckiego obozu podjęło 928 więźniów, w tym 878 mężczyzn i 50 kobiet. Połowa z nich to Polacy; wśród pozostałych są obywatele Związku Sowieckiego, Żydzi, Niemcy, Austriacy, Romowie i Sinti, Czesi, Węgrzy, Jugosłowianie oraz pojedynczy przedstawiciele innych narodowości.


„Zbiec i przeżyć wojnę na pewno udaje się tylko 196 spośród nich. 25 ucieka, ale po jakimś czasie zostaje przez Niemców na powrót aresztowanych. Los 254 nie jest znany. Resztę zbiegów, grubo ponad 400 osób, Niemcy łapią podczas ucieczki” – napisali autorzy.


Bogdan Wasztyl w rozmowie z PAP wskazał, że „książka składa się z kilkunastu rozdziałów, ale opisanych w nich ucieczek jest ponad 20”. „Każda jest dobrze udokumentowana. Na takich się skupialiśmy. (…) Wiele takich wydarzeń przepadło bez śladu. Był potwierdzony fakt ucieczki, ale nie wiemy, co stało się z uciekinierami, czy im się powiodło, czy też zginęli” – dodał.


Wśród opisanych ucieczek jest ta pierwsza: Tadeusza Wiejowskiego, który zbiegł 6 lipca 1940 r. Po jej ujawnieniu Niemcy zarządzili apel. Trwał 20 godzin. Podczas niego, nocą z 6 na 7 lipca, zmarł polski Żyd Dawid Wongczewski. Stał się pierwszą ofiarą obozu. Autorzy przybliżają m.in. okoliczności ucieczki rtm. Witolda Pileckiego, żołnierza Narodowej Organizacji Wojskowej i AK Edwarda Padkowskiego, a także grupy więźniów, wśród których był popularny później polski aktor August Kowalczyk. Opisali losy dwóch par – Żydówek i Polaków: Cyli Cybulskiej i Jerzego Bieleckiego, którzy przeżyli, oraz Mali Zimetbaum i Edwarda Galińskiego, którzy zginęli.


Autorzy podkreślili, że w porównaniu z obozami w Niemczech czy Austrii, na ziemi oświęcimskiej uciekinierzy mogli liczyć na pomoc okolicznej ludności. „Zamieszkałe przez systematycznie wysiedlanych Polaków okolice KL Auschwitz stwarzały warunki umożliwiające ucieczkę. To bodaj jedyny obóz koncentracyjny, którego więźniowie mogli liczyć na niemal powszechne wsparcie cywilów, którzy ryzykowali życiem swoim i rodzin, by pomóc drugiemu człowiekowi” – wskazali autorzy.


Zdaniem Wasztyla, ich praca miała na celu m.in. „zebrać w całość wiele wydarzeń, bo tylko w ten sposób można ukazać szerszą ideę zmagania się z systemem”. „Piszemy o zachowaniach ludzi wobec opresji, o tym, jak różne można przyjmować postawy, a także, jak trudno jest się przeciwstawić systemowi. (…) Zajmujemy się ucieczkami, które pokazują, jak funkcjonowało otoczenie obozu. W organizację ucieczki zaangażowanych było poza obozowymi drutami bardzo wiele osób. Przechowywali więźniów, pomagali im. Chcieliśmy pokazać, że obóz nie funkcjonował w pustej przestrzeni, choć władze SS starały się jak najmocniej wyizolować ten teren” – powiedział PAP Bogdan Wasztyl.


Jak zaznaczył, dzięki historykom z Muzeum Auschwitz, udało się ustalić z imienia i nazwiska ponad 1,2 tys. osób, które pomagały więźniom.


Autorzy opisali działalność przyobozowej partyzantki, szczególnie oddziału AK Sosienki, którym dowodził Jan Wawrzyczek. „Dla mnie osobiście szczególnie ciekawe są ucieczki organizowane przez Sosienki. Ułańska fantazja. Wykorzystywali mundury SS i obozowe przepustki. Jako obozowe gestapo przejmowali więźniów od konwojujących ich żandarmów. Akcje wykonywane bez jednego wystrzału. Rozmach działania, skala tupetu i bezczelności, arogancji wobec okupanta sprawiły, że te ucieczki stają nam się najbliższe” – powiedziała Wasztyl.


Jak dodał, fenomenem było to, że Sosienkom udało się wypracować swoisty system. „Tym kanałem uciekło co najmniej kilkudziesięciu więźniów. Wielu z nich dołączyło do oddziału. Znaleźli się w nim socjaliści i prawica, Jugosłowianie, Żyd i Sowieci” – zaznaczył Wasztyl.


Książka przybliża także, w jaki sposób administracja obozu starała się uniemożliwiać ucieczki. „Starali się to udaremniać, a jednak nie byli w stanie. Z każdym rokiem prób przybywało” – dodał Bogdan Wasztyl.


Autorzy przygotowując książkę czerpali wiedzę z archiwów, w tym Muzeum Auschwitz. „Pracowaliśmy nad nią bardzo długo. Pomysł narodził się z sześć lat temu. Pracę rozpoczęliśmy około czterech lat temu. To książka dokumentalna, choć pisaliśmy ją językiem przystępnym” – powiedział Bogdan Wasztyl.


Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Znak Horyzonty.


Reżyser filmowy Mirosław Krzyszkowski oraz dziennikarz Bogdan Wasztyl od lat interesują się historią niemieckiego obozu Auschwitz. Są m.in. współtwórcami filmu „Pilecki”. (PAP)


Autor: Marek Szafrański

Zobacz także

2024-03-28, godz. 11:00 Ambasador Polskiej Historii – nagroda IPN dla osób i organizacji spoza Polski Instytut Pamięci Narodowej przyjmuje zgłoszenia do nagrody „Ambasador Polskiej Historii”. Jest ona przeznaczona dla osób i organizacji spoza Polski. To… » więcej 2024-03-28, godz. 09:00 55 lat temu zmarł Dwight Eisenhower, generał armii i prezydent Stanów 55 lat temu - 28 marca 1969 roku - zmarł Dwight Eisenhower, głównodowodzący wojsk sprzymierzonych w czasie II wojny światowej, a potem - przez dwie kadencje… » więcej 2024-03-28, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 28 marca » więcej 2024-03-27, godz. 21:48 Spotkanie „»Zawsze powracamy po swoich«. Stan poszukiwań i identyfikacji pomordowanych Żołnierzy Wyklętych” 26 marca dr hab. Krzysztof Szwagrzyk i mec. Anna Szeląg byli gośćmi kolejnego spotkania z cyklu „Tajemnice Bezpieki” w Przystanku Historia IPN w Warszawie… » więcej 2024-03-27, godz. 20:16 Zmarł Jerzy Mindziukiewicz, pseudonim "Jur", wiceprezes Związku Powstańców Warszawskich W wieku 96 lat zmarł Jerzy Mindziukiewicz pseudonim "Jur" - uczestnik Powstania Warszawskiego, a w ostatnich latach wiceprezes Związku Powstańców Warszawskich… » więcej 2024-03-27, godz. 19:01 5 lat temu zmarł Stanisław Dąbrowa-Kostka, żołnierz AK, uczestnik akcji rozbicia niemieckiego więzienia w Jaśle Pięć lat emu, 27 marca 2019 roku, zmarł Stanisław Dąbrowa-Kostka, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik brawurowej akcji rozbicia niemieckiego więzienia w… » więcej 2024-03-27, godz. 09:00 Mija 79 lat od aresztowania przez NKWD przywódców Polskiego Państwa Podziemnego Aresztowanie przywódców Polskiego państwa Podziemnego - 79. roczn. dokumentacja 79 lat temu, 27 i 28 marca 1945 roku, w Pruszkowie pod Warszawą NKWD podstępnie… » więcej 2024-03-27, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 27 marca » więcej 2024-03-26, godz. 11:00 15 lat temu zmarł opozycjonista Piotr Bednarz 15 lat temu - 26 marca 2009 roku - zmarł Piotr Bednarz, działacz opozycji antykomunistycznej na Dolnym Śląsku. W grudniu 1981 roku był w grupie, która tuż… » więcej 2024-03-26, godz. 09:00 Mija 81 lat od akcji pod Arsenałem Mija 81 lat od słynnej akcji pod Arsenałem. 26 marca 1943 roku harcerze z konspiracyjnych Szarych Szeregów odbili harcmistrza Jana Bytnara "Rudego" i 20 innych… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »