Po zwycięstwie w Bredzie polscy wojskowi stacjonowali tam jeszcze przez pół roku, niektórzy nawiązali bliskie kontakty z mieszkańcami. Ponad trzystu żołnierzy generała Maczka założyło rodziny. Do dziś Breda bywa nazywana "najbardziej polskim" miastem w Holandii.

"Maczkowcy" walczyli w składzie 1. Armii Kanadyjskiej. Odegrali znaczącą rolę w bitwie pod Falaise we Francji, a następnie przez Francję, Belgię i Holandię prowadzili pościg za wycofującym się wrogiem. Wyzwolili wiele belgijskich miejscowości, wśród nich Ypres. Ze względu na szybkość i skuteczność działania oraz czarne naszywki na mundurach, Niemcy nazywali ich "czarnymi diabłami".

Na początku października 1944 roku żołnierze generała Maczka doszli do granicy belgijsko-holenderskiej i silnie ufortyfikowanej Bredy. Broniły jej trzy niemieckie dywizje piechoty oraz jednostka pancerna, które były przygotowane na szturm od zachodu. Tymczasem polski dowódca zastosował manewr oskrzydlający, kierując natarcie na wschodnią część miasta, aby całkowicie zaskoczyć Niemców.

Rano 29 października 10. Brygada Kawalerii Pancernej zaatakowała miasto od wschodu, a w tym czasie 3. Brygada Strzelców atakowała od południowego zachodu. Niemcy bronili się zaciekle, doszło do walk na bagnety. Wieczorem miasto było wolne. W rezultacie trzy niemieckie dywizje piechoty zostały zmuszone do odwrotu. 30 października zlikwidowano ostatnie punkty oporu Niemców.

W całej operacji "Breda" straty 1. Dywizji wyniosły 945 żołnierzy, zabitych, rannych i zaginionych. Niemcy stracili blisko 3 tysiące żołnierzy.

80 lat temu mieszkańcy Bredy entuzjastycznie witali żołnierzy generała Maczka. W oknach i witrynach sklepowych widniały polskie napisy "Dziękujemy Wam, Polacy". Miasto przyznało wszystkim żołnierzom Honorowe Obywatelstwo. Po wojnie, na wniosek ponad 40 tysięcy mieszkańców Bredy, generałowi Stanisławowi Maczkowi nadano honorowe obywatelstwo Holandii, a 1. Dywizja Pancerna została uhonorowana Wojskowym Orderem Wilhelma, najwyższym odznaczeniem Królestwa Niderlandów.

W Bredzie znajduje się Muzeum generała Maczka, pomnik wdzięczności mieszkańców miasta dla polskich żołnierzy i trzy wojenne polskie cmentarze. Na jednym z nich, zgodnie ze swą wolą, spoczął zmarły w Edynburgu w 1994 roku, Stanisław Maczek.

W miniony piątek, 25 października, na Polskim Honorowym Cmentarzu Wojskowym przy Ettensebaan - gdzie spoczywa polski generał, odsłonięto jego pomnik.

(więcej)

1. Dywizja Pancerna generała Stanisława Maczka została sformowana 25 lutego 1942 roku. Należała do największych jednostek Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Początkowo oddziały generała Maczka uczestniczyły w osłanianiu około 200-kilometrowego odcinka wschodniego wybrzeża Szkocji przed ewentualnym desantem Wehrmachtu. Szlak bojowy 1. Dywizji Pancernej rozpoczął się w sierpniu 1944 roku, formacja odegrała decydującą rolę w zwycięskiej dla aliantów bitwie pod Falaise w Normandii. Zdobyła Abbeville, Saint-Omer i Cassel we Francji, Ypres i Gandawę w Belgii, wsławiła się wyzwoleniem holenderskiej Bredy.

W maju 1945 roku !. Dywizja zajęła niemiecki port Wilhelmshaven, kończąc tym samym swój zwycięski marsz bojowy. Przez następne dwa lata Polacy, pod dowództwem generała Klemensa Rudnickiego, pełnili zadania okupacyjne na terenie północno-zachodnich Niemiec. W czerwcu 1947 roku 1. Dywizja została przerzucona do Anglii, gdzie nastąpiła jej demobilizacja i rozbrojenie.

Po wojnie generał Maczek osiadł w Wielkiej Brytanii. Komunistyczne władze odebrały mu polskie obywatelstwo, odzyskał je dopiero w 1989. Rok później prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski awansował go na stopień generała broni. W 1994 roku generał został kawalerem Orderu Orła Białego. Zmarł w tym samym roku w Edynburgu, w wieku 102 lat. Został pochowany, zgodnie ze swoją wolą, obok polskich żołnierzy na cmentarzu w Bredzie.

W 75. rocznicę wyzwolenia Bredy przez 1. Dywizję Pancerną, w 2019 roku, na jeden dzień została zmieniona nazwa stadionu holenderskiej drużyny piłkarskiej NAC Breda na: "Stanisław Maczek Stadion".