Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 85 lat temu zmarł Tadeusz Dołęga-Mostowicz
2024-09-20, 09:00 Autor: IAR/E.Porycka/O.Kłosińska/K.Koziełł/dok.

85 lat temu zmarł Tadeusz Dołęga-Mostowicz

Tadeusz Dołęga-Mostowicz [fot. domena publiczna]
Tadeusz Dołęga-Mostowicz [fot. domena publiczna]
85 lat temu, 20 września 1939 roku, zmarł Tadeusz Dołęga-Mostowicz, jeden z najpoczytniejszych polskich pisarzy XX wieku, autor powieści "Kariera Nikodema Dyzmy", "Znachor" i "Profesor Wilczur". Walczył w kampanii wrześniowej 1939 roku, w stopniu kaprala podchorążego. Zginął z rąk Sowietów, w granicznym miasteczku Kuty, podczas obrony mostu na granicy polsko-rumuńskiej na Czeremoszu. Miał 41 lat.
Tadeusz Dołęga-Mostowicz był dziennikarzem, scenarzystą i prozaikiem, gwiazdą przedwojennej kultury masowej w Polsce. Spod jego pióra wyszło kilkanaście poczytnych powieści, z których część została zekranizowana jeszcze w 20-leciu międzywojennym, cisząc się wielkim powodzeniem. Były to między innymi filmy "Prokurator Alicja Horn" z Jadwigą Smosarską, "Znachor" z Kazimierzem Junoszą-Stępowskim oraz "Trzy serca" z Aleksandrem Żabczyńskim i Elżbietą Barszczewską. Z tych powojennych najbardziej znany jest serial "Kariera Nikodema Dyzmy" z Romanem Wilhelmim w roli głównej.

Po wojnie powieści pisarza były atakowane przez krytykę, a w 1951 roku większość z nich objęto zakazem cenzury, wskutek tego zostały wycofane z bibliotek. Komuniści wypominali Dołędze-Mostowiczowi publicystykę w prawicowej prasie i przynależność do elit II RP. Później wznowiono te, które uważano za najbardziej "demaskatorskie", zaś na przełomie lat 80. i 90. wydano wszystkie. Tylko w latach 80. sprzedano trzy miliony egzemplarzy jego powieści.

Tadeusz Dołęga-Mostowicz był autorem znanego aforyzmu: "Są trzy rzeczy wieczne: wieczne pióro, wieczna miłość i wieczna ondulacja. Najtrwalsze z tego wszystkiego jest wieczne pióro".

(więcej)

Urodził się 10 sierpnia w 1898 roku w Okuniewie na Witebszczyźnie, obecnie na Białorusi. Jego ojciec, Stefan, był prawnikiem, matka, Stanisława z Potapowiczów, administrowała folwarkiem i zajmowała się wychowywaniem dzieci.

Tadeusz ukończył gimnazjum w Wilnie, a po maturze rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Kijowskiego. Należał do konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Wybuch I wojny światowej i rewolucji październikowej w Rosji zmusił rodzinę Mostowiczów do opuszczenia rodzinnego majątku. Przyszły pisarz, przez Finlandię i Szwecję, dotarł do Warszawy. Wstąpił do tworzącego się Wojska Polskiego, służył w kawalerii, brał udział w wojnie z bolszewikami.

W 1922 roku został zecerem w dzienniku "Rzeczpospolita", gazecie prorządowej, związanej z Chrześcijańską Demokracją, potem współpracownikiem, a następnie - redaktorem pisma do 1928 roku. Pisał artykuły o wymowie antysanacyjnej, ale po porwaniu i pobiciu przez nieznanych sprawców zrezygnował z dziennikarstwa i poświęcił się pracy literackiej.

W 1932 roku ukazała się najważniejsza powieść pisarza "Kariera Nikodema Dyzmy", która dała początek kolejnym publikacjom. Do wojny Dołęga-Mostowicz napisał kilkanaście książek oraz kilka zrealizowanych scenariuszy filmowych. Dzięki temu dorobił się znacznego majątku i prowadził luksusowe życie.

Po wybuchu II wojny światowej Tadeusz Dołęga-Mostowicz brał udział w kampanii wrześniowej. Zginął 20 września 1939 roku w Kutach, w pobliżu granicy polsko-rumuńskiej. Stało się to podczas walki polskiego patrolu osłonowego, którym dowodził, z sowieckimi żołnierzami.

W 1978 roku prochy Tadeusza Dołęgi-Mostowicza zostały sprowadzone do Warszawy i pochowane w katakumbach na Powązkach.

Zobacz także

2024-09-23, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 23 września » więcej 2024-09-22, godz. 11:00 85 lat temu Lwów skapitulował przed Armią Czerwoną 85 lat temu, 22 września 1939 roku, załoga Lwowa, pod dowództwem generała Władysława Langnera, nie chcąc oddać miasta w ręce Niemców, skapitulowała… » więcej 2024-09-22, godz. 09:00 85. rocznica pierwszej zbiorowej egzekucji na Polakach w Lesie Szpęgawskim 85 lat temu, 22 września 1939 roku, w Lesie Szpęgawskim koło Starogardu Gdańskiego Niemcy zabili 88 pacjentów ze szpitala psychiatrycznego w Kocborowie. Była… » więcej 2024-09-22, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 22 września » więcej 2024-09-21, godz. 11:58 Dziś Międzynarodowy Dzień Pokoju Dziś Międzynarodowy Dzień Pokoju. Pracownicy Polskiej Misji Medycznej podkreślają, że w wyniku konfliktów zbrojnych na przestrzeni lat zginęły miliony… » więcej 2024-09-21, godz. 09:00 82 lata temu Niemcy zakończyli wielką akcję likwidacyjną w warszawskim getcie 2 lata temu, 21 września 1942 roku, Niemcy zakończyli wielką akcję likwidacyjną w warszawskim getcie. Tego dnia z Umschlagplatz - rampy kolejowej przy ulicy… » więcej 2024-09-21, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 21 września » więcej 2024-09-20, godz. 21:30 „Łączka i inne miejsca poszukiwań” – zgłoszenia do projektu do 7 października. Trwa VIII edycja projektu edukacyjnego „Łączka i inne miejsca poszukiwań”. Projekt został przygotowany przez Biuro Poszukiwań i Identyfikacji, Centralny… » więcej 2024-09-20, godz. 20:51 Przegląd filmów o księdzu Popiełuszce rozpoczyna obchody 40. rocznicy jego śmierci Przegląd filmowy "Popiełuszko. Kazania na dziś" rozpoczyna obchody 40. rocznicy śmierci kapłana męczennika, kapelana Solidarności. Pokazy filmów o błogosławionym… » więcej 2024-09-20, godz. 11:00 Cykl "Kulisy historii" - gen. Jan Kruszewski – dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza. 12 września 2024 roku na warszawskich Powązkach spoczęły doczesne szczątki generała Jana Kazimierza Kruszewskiego. Zostały przeniesione z pod paryskiego… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »