Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 110 lat temu urodziła się Teodora Żukowska ps…
2024-06-02, 09:00 Autor: IAR/K.Sowińska/K.Koziełł/dok.

110 lat temu urodziła się Teodora Żukowska ps. "Milena", nazywana szpiegiem z pałacu Brühla

Pałac Bruhla. [Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
Pałac Bruhla. [Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
110 lat temu, 2 czerwca 1914 roku, urodziła się Teodora Żukowska, pseudonim „Milena”, agentka kontrwywiadu Armii Krajowej, nazywana szpiegiem z pałacu Brühla, więźniarka polityczna okresu stalinizmu.
To ona dostarczyła informacji, które pozwoliły na wykonanie wyroku wydanego przez Polskie Państwo Podziemne na "kata Warszawy", generała SS i policji Franza Kutscherę, dowódcę tych formacji w dystrykcie warszawskim Generalnego Gubernatorstwa.

W okresie okupacji, od listopada 1939 roku, za zgodą władz podziemia pracowała w urzędzie niemieckiego gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera, który swoją siedzibę miał w pałacu Brühla.

W ciągu czterech lat pracy w okupacyjnej cywilnej administracji przekazała podziemiu szereg cennych informacji i dokumentów, wśród nich comiesięczne raporty gubernatora dystryktu warszawskiego.

Za jeden z jej największych sukcesów uznaje się wykradzenie poufnego przemówienia Fischera, wygłoszonego do podwładnych 10 sierpnia 1943 roku, którego tłumaczenie zostało potem opublikowane w podziemnym „Biuletynie Informacyjnym”. Przekazała też kontrwywiadowi AK rysopis i adres Franza Kutschery oraz informację o marce i numerze rejestracyjnym jego samochodu, przyczyniając się w ten sposób do sukcesu wymierzonego weń zamachu.

W 1949 roku została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i przez blisko cztery lata była więziona bez wyroku. W tym czasie była przesłuchiwana, między innymi przez Józefa Światłę i Józefa Różańskiego. Ubecy torturami usiłowali wydobyć z niej zeznania wskazujące na rzekome kontakty kontrwywiadu AK z gestapo. Departament Śledczy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego oskarżył ją o przynależność do "tajnej komórki Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość w okręgu warszawskim" oraz o współpracę z gestapo w czasie wojny. Śledztwo przeciw Żukowskiej było elementem rozgrywki na szczytach komunistycznych władz. Uzyskane w jego wyniku „dowody” miały posłużyć do aktu oskarżenia wobec Władysława Gomułki i Mariana Spychalskiego.

Ostatecznie Teodora Żukowska została zwolniona z więzienia wiosną 1953 roku, niedługo po śmierci Józefa Stalina. Prowadzone przeciw niej postępowanie umorzono pięć lat później z powodu „braku dowodów winy”. Zmarła w Warszawie 18 grudnia 1993 roku.

(więcej)

Teodora Żukowska urodziła się w Wiedniu, jako Theodora-Flavia Matugenta Edle von Seracsin. Była córką austriackiego archeologa Alexandra von Seracsina. Jej rodzina miała wielonarodowe rumuńsko-austriacko-niemiecko-czeskie korzenie. Po rozpadzie małżeństwa rodziców, Teodora początkowo zamieszkała z ojcem w Wiedniu, a następnie przeniosła się do matki, do Polski. W 1936 roku przyjęła polskie obywatelstwo. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Do wybuchu II wojny światowej pracowała w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. We wrześniu 1939 roku poślubiła Grzegorza Żukowskiego.

Rodzina jej matki, która mieszkała przed wojną w „domu generalskim” przy al. Szucha, po rozpoczęciu niemieckiej okupacji została stamtąd wyeksmitowana. Uroda i doskonała znajomość języka niemieckiego Teodory zwróciły jednak uwagę szefa służby bezpieczeństwa SS w dystrykcie Warszawa Ernsta Kaha, który zaproponował jej podjęcie pracy w okupacyjnej cywilnej administracji. Za radą swego przedwojennego przełożonego, członka konspiracji Stanisława Molendy, Teodora przyjęła niemiecką ofertę. W porozumieniu i za zgodą władz podziemia podpisała również volkslistę. Zajmowała stanowisko sekretarki, a następnie referentki. Jednocześnie, działając pod pseudonimem "Milena", stała się niezwykle cenną informatorką kontrwywiadu Armii Krajowej.

Latem 1944 roku, na krótko przed wybuchem powstania warszawskiego, na polecenie władz konspiracyjnych opuściła stolicę i została ewakuowana do Austrii. Pod koniec 1945 roku przedostała się do Włoch, gdzie wstąpiła w szeregi 2. Korpusu Polskiego generała Władysława Andersa, a po zakończeniu wojny wyjechała do Wielkiej Brytanii.

W 1947 roku Teodora Żukowska wróciła do Polski. 20 lipca 1949 roku została aresztowana przez funkcjonariuszy UB i poddana brutalnym torturom. Zwolniono ją z więzienia w 1953.

Swoje wojenne wspomnienia publikowała pod pseudonimem „Milena” w serii artykułów w tygodniku „Stolica". Pełna wersja jej wspomnień ukazała się w formie książki zatytułowanej "Na skraju dwóch światów".

Została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Armii Krajowej.

Zobacz także

2024-09-11, godz. 10:00 Obchody 911 w USA Amerykanie oddają dziś hołd poległym w atakach terrorystycznych z 11 września 2001 roku. Główne obchody 23. rocznicy zamachów odbędą się w Nowym Jorku… » więcej 2024-09-11, godz. 09:00 10. Rocznica założenia Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie Działacz opozycji antykomunistycznej - Jacek Kuroń, duchowni greckokatoliccy - Andrzej i Klemens Szeptyccy, oraz zamordowani przez Hamas w październiku 2023… » więcej 2024-09-11, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 11 września » więcej 2024-09-10, godz. 15:00 Muzeum Niepodległości: II wojna światowa w plakacie filmowym II wojna światowa w plakacie filmowym. W Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej otwarto wystawę „II wojna światowa w filmie - wystawa plakatów ze zbiorów… » więcej 2024-09-10, godz. 13:00 Wystawa z okazji 770. rocznicy lokacji Bytomia Z okazji 770. rocznicy lokacji Bytomia Muzeum Górnośląskie przygotowało wystawę obrazującą efekty badań archeologicznych prowadzonych w mieście od ponad… » więcej 2024-09-10, godz. 11:00 85 lat temu rozpoczęło się oblężenie Warszawy 85 lat temu rozpoczęło się oblężenie Warszawy. Stolica zamieniła się w twierdzę, w której wyjątkowo ważną rolę pełniło Polskie Radio oraz emitowane… » więcej 2024-09-10, godz. 09:00 50 lat temu zmarł Melchior Wańkowicz, mistrz opowieści reportażowej 50 lat temu, 10 września 1974 roku, zmarł pisarz, publicysta i dziennikarz Melchior Wańkowicz. Mistrz opowieści reportażowej, łączącej fakty z elementami… » więcej 2024-09-10, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 10 września » więcej 2024-09-09, godz. 13:00 85 lat temu rozpoczęła się bitwa nad Bzurą, największe starcie we wrześniu 1939 85 lat temu, 9 września 1939 roku, rozpoczęła się bitwa nad Bzurą. Było to największe starcie z Niemcami podczas wojny obronnej Polski 1939 roku i jedyna… » więcej 2024-09-09, godz. 11:00 Nieznani sprawcy zniszczyli w Chajsach na Białorusi miejsce pamięci ofiar represji stalinowskich Nieznani sprawcy zbezcześcili w Chajsach na Białorusi, w obwodzie witebskim, miejsce pamięci ofiar represji stalinowskich. W masowych grobach są tu pochowani… » więcej
678910
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »