Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-01-19, 08:00 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

1354 - Rzeszów otrzymał nowy przywilej lokacyjny i prawa miejskie od króla Kazimierza Wielkiego. Tę datę uznaje się za początek pisanej historii Rzeszowa.

1608 - Zmarł Bernard Maciejowski, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski. Mecenas artystów, poetów i uczonych. Był jednym z twórców unii brzeskiej z 1596 roku, dotyczącej uznania zwierzchnictwa papieża przez część biskupów Cerkwi prawosławnej.

1788 - W szybie "Kunst” w kopalni "Fryderyk" pod Tarnowskimi Górami rozpoczęła pracę pierwsza na ziemiach polskich maszyna ogniowa - jak pierwotnie nazywano maszynę parową - do odwadniania chodników w kopalni.

1798 - Urodził się Auguste Comte, francuski filozof, pozytywista, twórca socjologii. Stworzył system, który wywarł duży wpływ na wielu pierwszych socjologów, nazwał go "fizyką społeczną”, a od 1839 roku jest określany terminem socjologia.

1809 - Urodził się Edgar Allan Poe, amerykański poeta, pisarz i krytyk. W jego twórczości dominowały wątki fantastyki i horroru. Zapoczątkował gatunek noweli kryminalnej.

1813 - Urodził się Henry Bessemer, angielski inżynier, wynalazca i przedsiębiorca, twórca pierwszej przemysłowej metody otrzymywania stali w 1856 roku, za pomocą tak zwanego procesu konwertorowego. Metoda ta zrewolucjonizowała otrzymywanie ciekłej surówki żelaza i spowodowała przewrót w światowym hutnictwie.

1839 - Urodził się Paul Cézanne, francuski malarz, którego twórczość łączyła impresjonizm i kubizm, autor obrazów: "Wielkie kąpiące się”, "Góra Sainte-Victoire”, "Kuszenie Świętego Antoniego”.

1848 - Urodził się Matthew Webb, angielski kapitan marynarki. W 1875 roku, jako pierwszy przepłynął wpław kanał La Manche. Zginął przy próbie przepłynięcia wodospadu Niagara, 24 lipca 1883 roku. 175 rocznica

1880 - Urodził się Henryk Minkiewicz, działacz PPS, Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego, oficer Legionów Polskich, generał Wojska Polskiego, organizator i pierwszy dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1924-1929.

1863 - Trzy dni przed wybuchem Powstania Styczniowego Centralny Komitet Narodowy uchwalił oddanie dyktatury i naczelnego dowództwa generałowi Ludwikowi Mierosławskiemu.

1874 - Zmarł August Heinrich Hoffmann von Fallersleben, niemiecki poeta. W 1841 w proteście przeciwko rozbiciu Niemiec napisał późniejszy niemiecki hymn narodowy "Pieśń Niemców".

1887 - Urodził się Karol Stryjeński, architekt, rzeźbiarz, działacz społeczny, dyrektor Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem i pedagog Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

1893 - Urodził się Zygmunt Bohusz-Szyszko, generał dywizji, dowódca Samodzielnej Brygady Strzelców Podkarpackich podczas kampanii norweskiej w 1940 roku, później dowódca 2. Korpusu Polskiego, który wsławił się zdobyciem Monte Cassino.

1903 - Urodził się Stanisław Radkiewicz, działacz komunistyczny, członek Komunistycznej Partii Polski, podczas II wojny światowej w ZSRR, w latach 1941-1943 żołnierz Armii Czerwonej.

1912 - Urodziła się Cornelia Wilhelmina Maria Baltussen, holenderska siostra Czerwonego Krzyża, która opiekowała się polskimi spadochroniarzami 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej.

1918 - Urodził się Tadeusz Góra, generał brygady, pilot Wojska Polskiego, szybownik. Jako pierwszy pilot na świecie został nagrodzony w 1938 roku Medalem Lilienthala, przyznawanym za wybitne osiągnięcia w szybownictwie.

1918 - I wojna światowa - polscy i białoruscy mieszkańcy Mińska rozbroili część uciekających przed wojskami niemieckimi bolszewików i przejęli władzę w mieście.

1920 - Urodził się Javier Peréz de Cuéllar, peruwiański polityk i dyplomata. W latach 1982-1991 pełnił funkcję sekretarza generalnego ONZ.

1922 - Urodził się Jerzy Kawalerowicz, wybitny reżyser i scenarzysta, współtwórca polskiej szkoły filmowej. Autor obrazów: "Faraon", "Quo vadis", "Matka Joanna od Aniołów", "Śmierć prezydenta".

1923 - Urodził się Markus Wolf, wschodnioniemiecki agent wywiadu, szef Stasi. Nazywano go "Człowiekiem bez twarzy", bo zachodnie wywiady nie były w stanie zdobyć jego zdjęcia.

1928 - Opublikowano odezwę programową Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem Marszałka Piłsudskiego, ugrupowania politycznego założonego przez Walerego Sławka.

1929 - Urodziła się Hanna Szczepanowska, żołnierz Armii Krajowej, uczestniczka Powstania Warszawskiego, wiceprezes Zarządu Głównego Związku Piłsudczyków.

1931 - Urodził się ksiądz Jerzy Adam Marszałkowicz, założyciel Towarzystwa Pomocy imienia Świętego Brata Alberta, które pomaga bezdomnym, samotnym matkom, ofiarom przemocy, dzieciom z rodzin ubogich, osobom starszym oraz więźniom.

1932 - Urodził się Stanisław Jaros, elektryk, który w 1959 i 1961 roku w Zagórzu przeprowadził dwa nieudane zamachy bombowe na Władysława Gomułkę. W pierwszym ataku eksplozja nie spowodowała u nikogo obrażeń, w drugim, odpalony zbyt późno ładunek, zabił przypadkowego mężczyznę i ciężko zranił dziecko.

1932 - Urodziła się Rena Rolska, piosenkarka, popularna w latach 60. i 70., znana z przebojów: "Nie oczekuję dziś nikogo”, "Piosenka prawdę ci powie”, "Złoty pierścionek”, "Jesienna rozłąka”, "Jeszcze poczekajmy”.

1932 - Urodził się Richard Lester, brytyjski reżyser i producent filmowy pochodzenia amerykańskiego, znany ze współpracy z zespołem The Beatles.

1940 - Zmarł Ignacy Chrzanowski, historyk literatury polskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, współzałożyciel Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

1943 - Urodziła się Janis Joplin, amerykańska piosenkarka rockowa, soulowa i bluesowa, kompozytorka i autorka tekstów, najczęściej wiązana z szeroko pojętym stylem psychodelicznego rocka.

1943 - Zmarł Kazimierz Białaszewicz, filozof, biochemik, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

1945 - Wydano rozkaz o rozwiązaniu Armii Krajowej, sił zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego. AK była największą, konspiracyjną armią II wojny światowej. Jej żołnierze walczyli z niemieckim okupantem o odzyskanie niepodległości Polski.

1945 - Oddziały radzieckie zdobyły Kraków. Dzień wcześniej zajęły Łobzów, dworzec towarowy, Olszę i Rakowice, a dopiero 19 stycznia - Stare Miasto.

1945 - Powstało Centralne Biuro Kontroli Prasy przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego - protoplasta cenzury w Polsce.

1946 - Na mocy porozumienia aliantów w Tokio utworzono Międzynarodowy Trybunał Wojskowy dla Dalekiego Wschodu, do osądzenia zbrodni, za którymi stali przywódcy i pozostali obywatele Japonii podczas II wojny światowej.

1946 - Urodziła się Dolly Parton, amerykańska piosenkarka country, autorka tekstów piosenek, aktorka i producentka filmowa.

1947 - Zgodnie z postanowieniami konferencji jałtańskiej, w Polsce przeprowadzono wybory do Sejmu Ustawodawczego.

1949 - Urodził się Robert Palmer, brytyjski piosenkarz, znany przede wszystkim z przeboju "Addicted to Love”.

1952 - Zmarł Jerzy Borejsza, właściwe nazwisko Beniamin Goldberg, publicysta, działacz komunistyczny, polityczny i kulturalny, wydawca. Po 1945 roku organizator prasy i wydawnictw, założyciel i prezes Spółdzielni Wydawniczo-Oświatowej "Czytelnik".

1967 - W Łodzi zainaugurował działalność Teatr Wielki.

1969 - Zmarł Jan Palach, student wydziału filozofii Uniwersytetu imienia Jana Karola w Pradze. Trzy dni wcześniej, 16 stycznia, dokonał samospalenia w centrum Pragi.

1975 - Zmarł Kazimierz Wyka, historyk, krytyk literacki, badacz epoki romantyzmu i modernizmu, uważany za mistrza eseju. Był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, członkiem Polskiej Akademii Nauk oraz współzałożycielem i dyrektorem Instytut Badań Literackich PAN.

1977 - Zmarł Włodzimierz Gołębiowski, dziennikarz sportowy i działacz kolarski, współorganizator Wyścigu Pokoju, prezes Polskiego Związku Kolarskiego w okresie największych sukcesów polskich cyklistów.

1977 - 79 osób zginęło, a wiele zostało rannych na placu at-Tahrir w Kairze w masakrze dokonanej przez siły bezpieczeństwa na demonstrantach protestujących przeciwko polityce gospodarczej egipskiego prezydenta Anwara Sadata.

1978 - W niemieckim Emden zakończono produkcję Volkswagena Garbusa w Europie i przeniesiono ją do Meksyku. Światowa produkcja zakończyła się pięć lat później.

1979 - Na Wyspie Króla Jerzego zmarł Włodzimierz Puchalski, artysta fotografik, podróżnik, reżyser i operator, pionier filmów przyrodniczych i krajoznawczych. W 1936 roku był autorem pierwszej w Polsce wystawy o tematyce przyrodniczej i myśliwskiej. Jest autorem określenia "bezkrwawe łowy”, odnoszącego się do fotografowania przyrody.

1983 - W Boliwii został aresztowany niemiecki zbrodniarz wojenny Klaus Barbie. W związku ze swoimi zbrodniami w okupowanej przez III Rzeszę Francji zyskał sobie przydomki "Rzeźnika z Lyonu” i "Kata Lyonu”.

1984 - Zmarł Wolfgang Staudte, niemiecki reżyser filmowy. Zasłynął po wojnie, jako twórca oskarżycielskich filmów antynazistowskich, w których rozliczał swój naród z hitlerowskiej przeszłości.

1992 - Zmarł Wiktor Ostrowski, taternik, alpinista i podróżnik, żołnierz Armii Andersa, uczestnik bitwy pod Monte Cassino.

1993 - Polska ratyfikowała Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tego samego dnia umowa weszła w naszym kraju w życie.

1994 - Spłonął wrocławski Teatr Polski. Ogień całkowicie zniszczył widownię. Teatr został odbudowany według projektu Wiktora Jackiewicza. Wznowił działalność 20 maja 1996 premierą "Improwizacji wrocławskich" w reżyserii Andrzeja Wajdy.

1994 - Zmarł Wiktor Bross, chirurg, profesor Akademii Medycznej we Wrocławiu. Pionier torakochirurgii i współtwórca kardiochirurgii polskiej.

1997 - Zmarła Helena Merenholc, psycholog dziecięca, współpracownica Janusza Korczaka, uczestniczka okupacyjnego podziemia żydowskiego, przez wiele lat kierownik literacki Redakcji Audycji Dziecięcych Polskiego Radia.

1998 - Zmarł Carl Perkins, amerykański piosenkarz i gitarzysta, jeden z pionierów rock and rolla, nazywany królem rockabilly - wcześniejszej formy rock and rolla, wywodzącej się głównie z muzyki country i bluesa.

1999 - Powołano Instytut Pamięci Narodowej. Do zadań IPN należy: gromadzenie i zarządzanie dokumentami organów bezpieczeństwa państwa, sporządzonymi od 22 lipca 1944 do 31 grudnia 1989, ściganie zbrodni nazistowskich i komunistycznych oraz prowadzenie działalności edukacyjnej.

2000 - Zmarł Bettino Craxi, przywódca Włoskiej Partii Socjalistycznej, premier Włoch w latach 1983-1987. Na początku lat 90. uciekł z kraju do Tunezji w związku z aferą korupcyjną.

2007 - Otwarto most nad Olzą na drogowym polsko-czeskim przejściu granicznym Chałupki-Bogumin.

2009 - W Moskwie, po konferencji prasowej, zostali zastrzeleni prawnik i obrońca praw człowieka Stanisław Markiełow i towarzysząca mu dziennikarka Anastasija Baburowa.

2013 - Zmarł Juryj Humianiuk, białoruski dziennikarz i pisarz. Wypadł z ósmego piętra internatu w Grodnie. Pracował pod pseudonimem dla białoruskiej sekcji Polskiego Radia, współpracował też z Białoruskim Radiem Racja, niepubliczną stacją z Białegostoku, nadającą programy w języku białoruskim.

2017 - Zmarła brutalnie pobita Loalwa Braz, brazylijska piosenkarka, kompozytorka i autorka tekstów, która ze swoim zespołem Kaoma wylansowała słynny przebój "Lambada".

2020 - Zmarł Jarosław Furgała, rzeźbiarz ludowy. Wykonywał prace o tematyce sakralnej w drewnie i kamieniu, traktował swoją sztukę, jako formę modlitwy.

2022 - Zmarła Antonina Girycz-Dzienisiewicz, aktorka teatralna i filmowa. Udzielała swojego głosu także w dubbingu.

19 stycznia - Wierni Kościoła wschodniego obchodzą Święto Jordanu, nazywane też Chrztem Pańskim. Jest ono jednym z dwunastu wielkich świąt prawosławnych.

19 stycznia - Święto Wojskowych Jednostek Organizacyjnych Prokuratury Wojskowej.

(skrót)

Zobacz także

2024-04-19, godz. 02:11 Kartka z kalendarza 19 kwietnia - Dzień Pamięci Ofiar Holocaustu i Powstania w Getcie Warszawskim. 19 kwietnia - Eswatini, czyli „kraj ludu Suazi” - państwo w południowej… » więcej 2024-04-18, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 18 kwietnia - Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków, ustanowiony przez Międzynarodową Radę Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych i wpisany przez UNESCO… » więcej 2024-04-17, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 17 kwietnia - Światowy Dzień Chorych na Hemofilię, ustanowiony w 1989 roku przez Światową Federację Hemofilii. » więcej 2024-04-16, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 16 kwietnia - Święto Wojsk Inżynieryjnych - Dzień Sapera, obchodzony przez Wojsko Polskie, dla upamiętnienia sforsowania Odry i Nysy Łużyckiej przez wojska… » więcej 2024-04-15, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 15 kwietnia - Międzynarodowy Dzień Kombatanta. 15 kwietnia - Światowy Dzień Trzeźwości. 15 kwietnia - Światowy Dzień Sztuki. » więcej 2024-04-14, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 14 kwietnia - Święto Chrztu Polski, święto państwowe, ustanowione przez Sejm 22 lutego 2019 roku. Prawdopodobnie 14 kwietnia 966 roku, w Wielką Sobotę… » więcej 2024-04-13, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 13 kwietnia - Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej, ustanowiony przez Sejm 14 listopada 2007 roku. Jest obchodzony w rocznicę opublikowania przez Niemcy… » więcej 2024-04-12, godz. 00:16 Kartka z kalendarza 12 kwietnia - Międzynarodowy Dzień Załogowych Lotów Kosmicznych, upamiętniający pierwszy lot człowieka w kosmos. Został zainicjowany przez Zgromadzenie… » więcej 2024-04-11, godz. 09:38 Kartka z kalendarza 11 kwietnia - Światowy Dzień Chorych na Chorobę Parkinsona, obchodzony od 1997 roku. Został ustanowiony przez Europejskie Stowarzyszenie Choroby Parkinsona… » więcej 2024-04-10, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 10 kwietnia 837 roku - Według obliczeń astronomów Kometa Halleya minęła Ziemię w najbliższej dotychczas odległości - około 5,8 miliona kilometrów. » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »