Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-09-23, 01:00 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

23 września - Święto narodowe Arabii Saudyjskiej, obchodzone w rocznicę proklamowania niepodległości w 1932 roku.
1492 - W katedrze wawelskiej odbyła się koronacja Jana I Olbrachta. Za jego panowania główną kwestią polityki zagranicznej była sprawa turecka. Król postanowił wyruszyć do Mołdawii, żeby odbić od Turków czarnomorskie porty. Polskie oddziały poniosły klęskę. Powiedzenie: "za króla Olbrachta wyginęła szlachta" dotyczy właśnie ogromnych strat w ludziach podczas bitwy pod Kożminem. Zmarł 17 czerwca 1501 roku.

1648 - Bitwa pod Piławcami, zakończona zwycięstwem powstańczych wojsk kozacko-tatarskich pod dowództwem Bohdana Chmielnickiego, nad pospolitym ruszeniem polskiej szlachty. Po bitwie i ucieczce polskich wojsk połączone armie Chmielnickiego i ordy budziackiej ruszyły w głąb Rzeczpospolitej docierając aż pod Lwów i Zamość. Po klęsce w tej bitwie Rzeczpospolita straciła na kilka lat kontrolę nad znacznymi obszarami Podola i Wołynia.

1699 - Z terytorium Polski było widoczne całkowite zaćmienie Słońca. 325 rocznica

1738 - Zmarł Herman Boerhaave, słynny lekarz holenderski, który po raz pierwszy zastosował termometr do mierzenia gorączki. Jest uważany za pioniera szkoły klinicznej oraz jednego z ojców nowoczesnego nauczania medycyny. Polegało ono między innymi na nauce studentów przy łóżku chorego, a nie jedynie w salach wykładowych. Jego wykłady cieszyły się wielką popularnością i ściągały studentów z całej Europy. Urodził się 31 grudnia 1668 roku.

1791 - Urodził się Johann Encke, niemiecki astronom. Wyznaczył z dużą dokładnością odległość Ziemi od Słońca. Obliczył też okres obiegu wokół Słońca komety, obecnie noszącej jego imię i opracował metodę obliczania orbit małych planet oraz orbit gwiazd podwójnych. Zmarł 26 sierpnia 1865 roku.

1819 - Urodził się Armand Fizeau, francuski fizyk. Jako pierwszy dokonał pomiaru prędkości światła metodą nieastronomiczną. W pracy naukowej zajmował się badaniem interpretacji zjawisk Dopplera. Zmarł 18 września 1896 roku. 205 rocznica

1835 - Zmarł Vincenzo Bellini, wybitny włoski kompozytor, twórca oper: "Lunatyczka", "Norma" i "Purytanie". Jedna z jego pieśni "Vaga luna, che inargenti" została nagrana przez Luciano Pavarottiego i Cecilia Bartoliego. W latach 30. XIX wieku mieszkając w Paryżu, przyjaźnił się z Fryderykiem Chopinem. Urodził się 3 listopada 1801 roku.

1836 - Zmarła Maria Malibran, francuska śpiewaczka operowa, mezzosopranistka, pochodząca ze znanej hiszpańskiej rodziny śpiewaków García. Koncertowała w Anglii, Francji i Ameryce. Przeszła do historii muzyki, jako najsłynniejsza śpiewaczka początku XIX wieku. Urodziła się 24 marca 1808 roku.

1861 - Urodził się Robert Bosch, niemiecki przemysłowiec. W 1886 roku założył w Stuttgarcie warsztat elektromechaniczny, który rozwinął się w jedną z największych na świecie wytwórni sprzętu elektrotechnicznego i precyzyjnego. Jako jeden z pierwszych wprowadził ośmiogodzinny dzień pracy, a potem wolne popołudnia w soboty oraz wielostopniowy system urlopów. Część pieniędzy przeznaczał na cele społeczne. Zmarł 12 marca 1942 roku.

1869 - Zmarła Eleonora Ziemięcka, reprezentantka polskiego mesjanizmu, uznawana za pierwszą kobietę-filozofa w Polsce. Głównym jej dążeniem było pogodzenie wiary z rozumem, zespolenie rezultatów samodzielnej myśli ludzkiej z głównymi podstawami chrześcijaństwa. Dla propagowania tych idei założyła w 1841 roku miesięcznik "Pielgrzym". Urodziła się w 1819 roku. 155 rocznica

1870 - Zmarł Prosper Mérimée, francuski dramaturg i historyk. Autor zbiorów opowiadań: "Colomba”, "Carmen”, "Lokis”, "Wenus z Ille", tłumacz literatury rosyjskiej, zwłaszcza Aleksandra Puszkina. Jego utwory stały się kanwą wielu adaptacji, w tym opery "Carmen” Georgesa Bizeta, filmów: "Złota karoca” Jeana Renoira i "Lokis” Janusza Majewskiego. Urodził się 28 września 1803 roku.

1877 - Zmarł Urbain Le Verrier, francuski matematyk i astronom, profesor uniwersytetu i politechniki w Paryżu. W 1846 roku na podstawie analizy perturbacji orbity Urana przewidział istnienie Neptuna i obliczył parametry tej nieznanej wówczas planety. Na cześć uczonego nazwano kratery występujące na Księżycu i na Marsie. Urodził się 11 marca 1811 roku.

1889 - Zmarł William Wilkie Collins, angielski powieściopisarz, dramaturg i autor opowiadań. Autor powieści: "Kobieta w bieli” i "Armadale”. Prekursor powieści detektywistycznej. "Kamień księżycowy” jest uznawany za pierwszą książkę tego gatunku. Jeden z najlepiej znanych i opłacanych wiktoriańskich beletrystów. Napisał 30 powieści, ponad 60 opowiadań, 14 dramatów i ponad 100 esejów. Jego twórczość miała istotny wpływ na reżysera Alfreda Hitchcocka. Urodził się 8 stycznia 1824 roku. 135 rocznica

1889 - Urodził się Walter Lippmann, amerykański intelektualista, dziennikarz i socjolog. Doradca prezydenta Franklina Delano Roosevelta i dwukrotny zdobywca Nagrody Pulitzera w 1958 i 1962 roku. Sformułował koncepcję stereotypu, spopularyzował termin "zimna wojna”. Zmarł 14 grudnia 1974 roku. 135 rocznica

1889 - Założono japońską firmę Nintendo. Początkowo zajmowała się produkcją kart hanafuda do japońskiej gry o tej samej nazwie. W latach 70. XX wieku firma zainwestowała jednak w rynek gier domowych i stała się jednym z najważniejszych producentów gier konsolowych na świecie. Platforma GameBoy odniosła ogromny sukces. 135 rocznica

1890 - Urodził się Friedrich Paulus, niemiecki feldmarszałek, uczestnik kampanii przeciwko Polsce we wrześniu 1939 roku, współtwórca operacji „Barbarossa”, dowódca w przegranej bitwie pod Stalingradem. Pierwszy niemiecki feldmarszałek, który podczas II wojny światowej skapitulował i dał się wziąć do niewoli. Od 1943 roku w radzieckiej niewoli, po zwolnieniu w 1953 osiedlił się w Niemieckiej Republice Demokratycznej. Zmarł 1 lutego 1957 roku.

1895 - Urodził się Zdzisław Górzyński (podawana jest też data 25 września 1895), dyrygent, dyrektor teatrów operowych we Lwowie, Katowicach, Poznaniu i Warszawie. W latach 1935-1939 kierował Małą Orkiestrą Polskiego Radia. Promotor muzycznych talentów. W 1949 roku odkrył talent Marii Fołtyn, którą uczynił solistką Opery Warszawskiej, a w 1951 zarekomendował Tadeuszowi Sygietyńskiemu Irenę Santor. Zmarł 22 listopada 1977 roku.

1898 - Urodziła się Jadwiga Smosarska, aktorka filmowa i teatralna, gwiazda kina lat międzywojennych. Zagrała w 26 obrazach, między innymi w filmach: "Trędowata”, "Barbara Radziwiłłówna” i "Ułan księcia Józefa". Wystąpiła także w kilkudziesięciu sztukach teatralnych. Od listopada 1939 roku mieszkała w USA, gdzie pracowała społecznie wśród Polonii. Po wojnie wielokrotnie odwiedzała Polskę, by powrócić z mężem do kraju na stałe w 1970 roku. Zmarła 1 listopada 1971 roku.

1901 - Urodził się Jaroslav Seifert, czeski poeta, tłumacz literatury, autor wierszy o tematyce proletariackiej, także zbiorów liryki refleksyjnej, przekładów poezji francuskiej, rosyjskiej i gruzińskiej. Laureat literackiej Nagrody Nobla w 1984 roku. Był zaangażowany w wydarzenia Praskiej wiosny. Zmarł 10 stycznia 1986 roku.

1902 - Zmarł Franciszek Salezy Lewental, wydawca i księgarz warszawski, założyciel "Kalendarza Ludowego" i tygodnika "Kłosy", wydawca dzieł wielu polskich pisarzy: Józefa Korzeniowskiego, Aleksandra Fredry, Michała Bałuckiego, Elizy Orzeszkowej i Ignacego Kraszewskiego. Urodził się 22 lipca 1841 roku.

1907 - Urodził się Jerzy Kołaczkowski, kompozytor, dyrygent, publicysta muzyczny. Był kierownikiem muzycznym Rozgłośni Lwowskiej Polskiego Radia. W 1946 roku został dyrygentem chóru i orkiestry Polskiego Radia i kierował tymi zespołami ponad 25 lat, do 1972 roku. Autor wielu pieśni chóralnych, opracował też liczne pieśni ludowe z różnych regionów Polski. Zmarł 19 grudnia 1995 roku.

1908 - Zmarła Jadwiga Łuszczewska, pseudonim literacki Deotyma, poetka, powieściopisarka, improwizatorka. Autorka zbiorów poezji, cykli historycznych: "Polska w pieśni”, "Sobieski pod Wiedniem”, powieści historycznych dla młodzieży: "Branki w jasyrze” i "Zwierciadlana zagadka”. Największą popularność zdobyła jej zekranizowana powieść "Panienka z okienka". Urodziła się 1 sierpnia 1834 roku.

1916 - Urodził się Aldo Moro, włoski polityk, prawnik, jeden z przywódców Włoskiej Partii Chrześcijańskiej Demokracji. Pełnił funkcję premiera w latach 1963 -1968 i 1974 -1976. Został porwany 16 marca 1978 roku i po kilkudziesięciu dniach zamordowany przez terrorystów z Czerwonych Brygad. W jego uwolnienie zaangażował się między innymi papież Paweł VI. Przywódca Czerwonych Brygad Mario Moretti został skazany za morderstwo Moro na sześciokrotne dożywocie, jednak więzienie opuścił w 1994 roku.

1920 - Urodził się Mickey Rooney, amerykański gwiazdor filmowy lat 30. i 40., dwukrotny laureat Oscara w 1938 i 1982 roku. Zagrał w filmach: "Chłopcy będą chłopcami”, "Mord o północy”, "Zakochany diabeł” i "Letnie wakacje”. Ostatni film, w którym występował "Noc w Muzeum: Tajemnica grobowca" miał premierę już po śmierci aktora. Mickey Rooney zmarł 6 kwietnia 2014 roku.

1921 - Urodził się Adam Wiktor Skarbiński, konstruktor lotniczy, technolog i historyk szybownictwa. Uczestniczył w budowie szybowca IS-C Żuraw, a w 1951 roku, wspólnie z Justynem Sandauerem i Tadeuszem Kostią był twórcą szybowca wyczynowego SZD-8 Jaskółka, koordynował produkcję serii szybowców o nazwach Jantar, Puchacz i Dromader. Zmarł 24 września 2016 roku.

1922 - Sejm Rzeczypospolitej przyjął uchwałę o budowie portu w Gdyni. Decyzja o inwestycji spowodowana była problemami z korzystaniem z portu w Wolnym Mieście Gdańsku. Uroczyste otwarcie nastąpiło 23 kwietnia 1923 roku, a po oddaniu drewnianego mola przeładunkowego, 13 sierpnia 1923 roku zacumował tam SS "Kentucky”, statek parowy pod francuską banderą.

1923 - Podczas burzy zginęło pięciu zawodników sportów balonowych, uczestników odbywających się w Belgii XII zawodów balonowych o Puchar Gordona Bennetta. Trzy balony zostały trafione przez pioruny, w wyniku czego śmierć poniosło pięciu pilotów: Szwajcarzy Christian von Grünigen i Ferdinand Wehren, Amerykanie: Robert S. Olmstead i John W. Shoptaw oraz Hiszpan Pedro Penaranda Barea.

1924 - Koło Łunińca, obecnie na Białorusi, 40-osobowy oddział sowiecki pod dowództwem czekisty Kiryłła Ostrowskiego dokonał napadu na pociąg. Napastnicy zabili żydowskiego kupca, który stawił opór oraz okradli pasażerów i wagon pocztowy. 100 rocznica

1926 - Urodził się John William Coltrane, amerykański muzyk jazzowy, jeden z najbardziej znanych saksofonistów i klarnecistów jazzowych XX wieku. Grał w wielu zespołach. Z Milesem Davisem w 1959 roku nagrał jedną z najważniejszych płyt jazzowych "Kind of Blue”. John Coltrane był jednym z prekursorów free jazzu, do kanonu, którego należą nagrane przez niego płyty: "A Love Supreme" i "Ascension". Zmarł 17 lipca 1967 roku.

1930 - Urodził się Ray Charles, niewidomy muzyk, jeden z największych i najpopularniejszych twórców muzyki soul, kompozytor, wokalista, autor tekstów. Zasłynął niezapomnianymi interpretacjami takich przebojów, jak: "What'd I Say", "Georgia On My Mind", "I Got a Woman” i "A Song for You”. W trwającej ponad pół wieku karierze dał ponad dziesięć tysięcy koncertów. Trzykrotnie występował w Polsce. Zmarł 10 czerwca 2004 roku.

1934 - Franciszek Hynek i Władysław Pomaski wygrali prestiżowe zawody balonowe o Puchar Gordona Bennetta rozgrywane w Warszawie. 90 rocznica

1938 - Urodziła się Romy Schneider, austriacka aktorka filmowa, występująca głównie w obrazach francuskich, odtwórczyni ról w dramatach psychologiczno-obyczajowych: "Boccaccio 70”, "Proces”, "Co słychać koteczku?”, "Okruchy życia”, "Taka zwykła historia”, "Sissi” oraz "Cezar i Rozalia”. Zmarła 29 marca 1982 roku.

1939 - Urodził się Janusz Gajos, aktor teatralny, filmowy i estradowy, profesor nauki o sztukach pięknych, także fotograf. Popularność przyniósł mu serial telewizyjny "Czterej pancerni i pies” oraz rola woźnego Tureckiego w telewizyjnym Kabarecie Olgi Lipińskiej. Grał role teatralne w: "Weselu” Stanisława Wyspiańskiego, "Ożenku” Mikołaja Gogola, "Ławeczce” Andrew Gelmana, monodramie "Msza za miasto Arras” według Andrzeja Szczypiorskiego. Występował też w Teatrze Telewizji oraz w filmach: "Wahadełko”, "Przesłuchanie”, "Dekalog”, "Ucieczka z kina Wolność”, "Jasminum”, "Piłkarski poker", "Zaćma" i "Konwój". 85 rocznica

1939 - Do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück przybył pierwszy transport polskich więźniarek. W sumie podczas wojny trafiło tam 40 tysięcy polskich kobiet, dziewcząt i dzieci. W obozie przeprowadzano zbrodnicze doświadczenia pseudomedyczne na więźniarkach, w większości młodych Polkach. Szacuje się, że zginęło tam około 92 tysiące więźniów. 85 rocznica

1939 - Zmarł Zygmunt Freud, austriacki neurolog, psychiatra i psychoanalityk, autor oryginalnej metody badania podświadomości. Do jego najbardziej znanych książek należą "Interpretacja marzeń" i "Wstęp do psychoanalizy". Sigmund Freud był kilkanaście razy zgłaszany do Nagrody Nobla, przede wszystkim w dziedzinie medycyny, ale również raz w dziedzinie literatury. Urodził się 6 września 1856 roku. 85 rocznica

1939 - Major Henryk Dobrzański, pseudonim Hubal, sformował w Górach Świętokrzyskich pierwszy oddział partyzancki. 85 rocznica

1939 - Po uszkodzeniu niemieckimi pociskami elektrowni, rozgłośnia Polskiego Radia w Warszawie przerwała nadawanie stałego programu. 85 rocznica

1939 - Podczas Wystawy Światowej w Nowym Jorku zapieczętowano i zamurowano kapsułę czasu zawierającą między innymi 1100 mikrofilmów. Kapsuła ma zostać otwarta w 6939 roku. 85 rocznica

1940 - Urodził się Tim Rose, amerykański piosenkarz folkowy i kompozytor, współtwórca przeboju Jimy’ego Hendriksa "Hey Joe”. Zmarł 24 września 2002 roku.

1941 - W Kronsztadzie został zatopiony przez niemieckie bombowce radziecki pancernik "Marat". Zginęło 326 członków załogi. Statek został wydobyty i uczestniczył w obronie Stalingradu do końca oblężenia miasta. Ostatecznie został zezłomowany w 1953 roku.

1941 - Przeprowadzono pierwsze egzekucje w komorach gazowych w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz.

1942 - Podczas bitwy stalingradzkiej żołnierze radzieccy zdobyli tak zwany dom Pawłowa. Był broniony przed niemieckimi atakami przez 59 dni przez 25-osobowy pluton sierżanta Jakowa Pawłowa z 13. Dywizji Piechoty Gwardii. 25 listopada żołnierze zostali oswobodzeni przez idącą z odsieczą resztą 13. Dywizji. Dom Pawłowa był jedynym punktem, z którego można było bezpośrednio ostrzeliwać przeprawę przez Wołgę. Jego obrona stała się symbolem nieugiętości i męstwa radzieckich żołnierzy.

1942 - Niemcy wymordowali 2893 osoby - mieszkańców wsi Kortelisy na Wołyniu. Wieś zamieszkana w większości przez Ukraińców została kompletnie zniszczona, W tej samej akcji pacyfikacyjnej hitlerowcy wyniszczyli również sąsiednie wsie Borki, Zabłocie i Borysówka.

1943 - Urodził się Julio Iglesias, hiszpański piosenkarz i kompozytor. Wydał ponad 77 albumów. Wykonawca wielu przebojów, takich jak: "Manuela”, "Hey”, "Begin the Beguine” i "My Love” otrzymał łącznie około 2600 złotych i platynowych płyt. Według Sony Music, jest jednym z dziesięciu najlepiej sprzedających się artystów muzyki w historii. Śpiewa po hiszpańsku, francusku, angielsku, włosku, niemiecku, portugalsku, nagrał też kilka utworów po katalońsku. W czasie studiów był bramkarzem w młodzieżowej drużynie Realu Madryt.

1944 - W 54. dniu Powstania Warszawskiego Niemcy zajęli warszawski Solec, określany, jako Górny Czerniaków lub Powiśle Czerniakowskie. Podczas walk oddziały niemieckiej Grupy Bojowej "Reinefarth” zamordowały setki wziętych do niewoli żołnierzy Armii Krajowej, a także dopuściły się szeregu zbrodni na ludności cywilnej. 80 rocznica

1944 - W Moskwie rozpoczeła się wizyta delegacji PKWN z Bolesławem Bierutem na czele. 80 rocznica

1949 - Urodził się Bruce Springsteen, amerykański gitarzysta, piosenkarz i kompozytor rockowy, autor tekstów. Za piosenkę "Streets of Philadelphia" z filmu "Filadelfia" otrzymał Oscara w 1994 roku i nagrodę Grammy w 1995. W 1999 roku został wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame. 75 rocznica

1953 - Urodził się Grzegorz Markowski, piosenkarz, wokalista grupy Perfect. Wylansował piosenki: "Autobiografia", "Malowane dni”, "Powiedz, czy jest raj”, "Widzisz, Panie” i "Zło”. Jest starszym bratem Rafała Markowskiego, biskupa pomocniczego archidiecezji warszawskiej i ojcem wokalistki Patrycji Markowskiej. Był ambasadorem Światowych Dni Młodzieży 2016 w Krakowie.

1962 - Jan Kudra, polski kolarz szosowy wygrał 19. Tour de Pologne.

1968 - W nocy z 22 na 23 września zmarł Ojciec Pio z Pietrelciny, właściwe nazwisko Francesco Forgione, kapucyn włoski, stygmatyk, i święty Kościoła katolickiego.16 czerwca 2002 roku został kanonizowany przez papieża Jana Pawła II. Jest jednym z najpopularniejszych świętych Kościoła katolickiego. Na całym świecie jest już ponad trzy tysiące "Grup Modlitewnych Ojca Pio”. Zasłynął, jako spowiednik o szczególnym darze rozeznania sumień. Urodził się 25 maja 1887 roku.

1970 - Zmarł André Robert Raimbourg, znany, jako Bourvil, francuski aktor filmowy, grający głównie w komediach. Do najbardziej znanych należą: "Garbus", "Gamoń", "Nędznicy" i "Wielka Włóczęga". Odtwórca roli Plancheta w filmowej adaptacji "Trzech muszkieterów” Aleksandra Dumasa. Urodził się 27 lipca 1917 roku.

1973 - Zmarł Pablo Neruda, chilijski poeta i dyplomata, tworzył w konwencji modernistycznej i surrealistycznej, autor dramatu "Sława i śmierć Joachima Mariety”, zbiorów poezji i wspomnień "Wyznaję, że żyłem”. W 1971 roku został laureatem literackiej Nagrody Nobla. Jest uważany za jednego z najwybitniejszych i najbardziej wpływowych poetów XX wieku. Urodził się 12 lipca 1904 roku.

1975 - Zapalił się most Łazienkowski w Warszawie. Uszkodzone zostało pierwsze przęsło i część drugiego oraz dwieście metrów nawierzchni jezdni. Nie ustalono przyczyn wybuchu pożaru. Wydarzenie to łączono ze zbliżającym się terminem VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Drugi pożar mostu Łazienkowskiego wybuchł 14 lutego 2015 roku.

1976 - W Warszawie powstał Komitet Obrony Robotników. Zainicjował wszechstronną pomoc prawną, finansową i lekarską dla ofiar represji - uczestników czerwcowych wystąpień robotniczych w Radomiu. Ursusie, a także w Płocku. W grupie założycielskiej było 14 osób z różnych środowisk, w tym: organizatorzy pomocy osobom represjonowanym Piotr Naimski i Antoni Macierewicz, a także: pisarz Jerzy Andrzejewski, poeta Stanisław Barańczak, działacz socjalistyczny Ludwik Cohn, opozycjoniści Jacek Kuroń i Jan Józef Lipski, ekonomista profesor Edward Lipiński, kapelan Armii Krajowej i Szarych Szeregów ksiądz Jan Zieja. W dniu powstania - 23 września 1976 roku - KOR wystosował "Apel do społeczeństwa i władz PRL", w którym domagał się amnestii dla skazanych i aresztowanych oraz przywrócenia wszystkim represjonowanym pracy.

1977 - Zmarł poeta i kompozytor Tadeusz Żeromski. Był także wydawcą, autorem adaptacji przedstawień teatralnych, współpracownikiem Teatru Satyryków, tłumaczem literatury francuskiej i rosyjskiej W 1939 został kierownikiem literackim teatru „Ateneum”.Podczas okupacji niemieckiej był więziony w obozach koncentracyjnych w Sachsenhausen i Mauthausen. Po II wojnie światowej pracował w Radzie Naczelnej Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych, należał do Naczelnej Rady Artystycznej Związku Artystów Scen Polskich.

1980 - W Pittsburghu w stanie Pensylwania po raz ostatni wystąpił Bob Marley. Podczas występu ciężko chory artysta był tak osłabiony, że mimo nacisków ze strony agencji promującej, trasa koncertowa "Uprising Tour" została następnego dnia przerwana. W tajemnicy przed mediami, Marley został umieszczony w ośrodku leczenia chorób nowotworowych na Manhattanie, gdzie przeszedł serię zabiegów radiacyjnych. Zmarł 11 maja 1981 roku, w wieku 46 lat.

1983 - Zmarł Kazimierz Figlewicz, ksiądz, prałat, infułat, proboszcz katedry na Wawelu, wychowawca i spowiednik Karola Wojtyły - przyszłego papieża Jana Pawła II. Święcenia kapłańskie przyjął w 1925 roku, następnie był wikarym w Ruszczy i w Wadowicach. W latach 1933 -1957 - wikariusz, a od 1957 - proboszcz parafii na Wawelu i kanonik kapituły katedralnej. Zasłynął akcją ratowania skarbów katedry wawelskiej w okresie II wojny światowej. Urodził się 6 stycznia 1903 roku.

1989 - Zmarł Adolf Chronicki, aktor i reżyser, dyrektor i kierownik artystyczny w Teatrze Dramatycznym imienia Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu. Zagrał między innymi w filmach: "Celuloza", "Popiół i diament", "Ogniomistrz Kaleń" i "Polonia Restituta". Urodził się 5 maja 1912 roku. 35 rocznica

1992 - Zmarł Piotr Moś, awokat, uczestnik konspiracji niepodległościowoej w okresie II wojny światowej. Działał w Stronnictwie Ludowym oraz w organizacji „Ojczyzna”, kierował jej okręgiem kieleckim. Posługiwał się pseudonimem „Kmieć”. Po wojnie powróćił do rodzinnego Ostrowa Wielkopolskiego. Był szykanowany przez władze PRL za przynależnośc polityzną do Polskiego Stronnictwa Ludowego Skreślono go z listy adwokatów, ale po odwołaniu przywrócono. Barł udział w obronie uczestników protestów z 1956 roku. Urodził się 26 czerwca 1908 roku.

1994 - Zmarł Zbigniew Nienacki, pisarz, autor wielu poczytnych książek dla młodzieży oraz skandalizujących powieści dla dorosłych. Opublikował powieści: "Uroczysko”, "Skarb Atanaryka”, "Worek Judaszów”, "Wyspa złoczyńców”, "Raz w roku w Skiroławkach”, a także cykl powieści dla młodzieży o Panu Samochodziku. Po wprowadzeniu stanu wojennego wspierał Wojciecha Jaruzelskiego i WRON. Urodził się 1 stycznia 1929 roku. 30 rocznica

1994 - Zmarł Robert Bloch, amerykański pisarz, twórca kryminałów, horrorów i utworów z gatunku fantasy i fantastyki naukowej. Łącznie napisał kilkaset opowiadań i przeszło 20 powieści. Wiele z nich zostało sfilmowanych, najbardziej znaną była ekranizacja wydanej w 1959 roku powieści "Psychoza" w reżyserii Alfreda Hitchcocka. Urodził się 5 kwietnia 1917 roku. 30 rocznica

2001 - Zmarł Henryk Tomaszewski, właściwie Heinrich Karl Koenig, tancerz Opery Wrocławskiej, choreograf i reżyser, twórca Wrocławskiego Teatru Pantomimy i polskiej szkoły pantomimy. Do jego najwybitniejszych osiągnięć należą widowiska: "Płaszcz”, "Poczta” i "Dzwonnik z Notre-Dame”. W latach 1960 - 66 współpracował z kontrwywiadem SB, później służby jednak uznały otrzymywane od niego informacje, jako nieprzydatne. Urodził się 20 listopada 1919 roku.

2003 - Zmarła Zofia Chądzyńska, pisarka, tłumaczka, popularyzatorka literatury iberoamerykańskiej, zwłaszcza Borgesa i Cortázara. Autorka powieści dla młodzieży: "Statki, które mijają się nocą”, "Śpiew muszli”, "Wakacje z Zygą”. Publikowała w Polsce i Francji. Urodziła się 24 lutego 1912 roku.

2004 - W warszawskim kinie Atlantic 21 z początkowych 60 osób w wieku od 18 do 40 lat obejrzało w ciągu 73 godzin 40 filmów, ustanawiając tym samym rekord Guinnessa w oglądaniu filmów non stop. 20 rocznica

2005 - Zmarł Jerzy Eysymontt, ekonomista, poseł na Sejm I i II kadencji. Pełnił funkcję kierownika Centralnego Urzędu Planowania w rządach Jana Krzysztofa Bieleckiego i Jana Olszewskiego oraz wiceministra gospodarki w rządzie Jerzego Buzka. W 1981 został doradcą ekonomicznym Komisji Krajowej Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność”. Urodził się 26 czerwca 1937 roku.

2006 - Zmarł Malcolm Arnold, brytyjski kompozytor, autor symfonii, baletów, oper, koncertów, twórca muzyki do ponad 130 filmów, między innymi: "Mostu na rzece Kwai", za którą w 1958 roku otrzymał Oscara. Urodził się 21 października 1921 roku.

2006 - Zmarł Aladar Pege, światowej sławy węgierski muzyk jazzowy, nazywany "Paganinim kontrabasu". Grał z wieloma sławami jazzowymi, takimi, jak Herbie Hancock, Walter Norris i Art Farmer. Urodził się 8 października 1939 roku.

2012 - Zmarł Andrzej Chłopecki, muzykolog, teoretyk, krytyk, publicysta i animator życia muzycznego, pracownik naukowy Akademii Muzycznej w Katowicach. Był autorem audycji radiowych i komentatorem w Redakcji Muzyki Poważnej Polskiego Radia, pisał recenzje, artykuły, eseje, komentarze i rozprawy. Był członkiem Związku Kompozytorów Polskich. Urodził się 21 stycznia 1950 roku.

2012 - Zmarł Paweł Graczow, radziecki i rosyjski dowódca wojskowy między innymi w Afganistanie, generał armii, Bohater Związku Radzieckiego. W latach 1992 - 1996 pełnił funkcję ministra obrony Federacji Rosyjskiej. W czasie puczu Janajewa początkowo wsparł puczystów i wprowadził do Moskwy 106. Dywizję Powietrznodesantową, kilkanaście godzin później jednak odmówił siłowego spacyfikowania parlamentu i rozpoczął rozmowy z Borysem Jelcynem. Urodził się 1 stycznia 1948 roku.

2013 - Zmarł Stanisław Szozda, kolarz szosowy, dwukrotny wicemistrz olimpijski, pięciokrotny medalista mistrzostw świata oraz zwycięzca Wyścigu Pokoju i Tour de Pologne. Był też zwycięzcą wielu innych zawodów, między innymi wyścigu dookoła Algierii, Vuelta a Toledo oraz Settimana Bergamasca. Karierę zakończył mając 28 lat, w wyniku kontuzji odniesionej podczas upadku w Wyścigu Pokoju w 1978 roku. Urodził się 25 września 1950 roku.

2015 - Zmarła Joanna Bojarska-Syrek, historyk sztuki i muzealnik, pedagog, dyrektor Muzeum Historycznego miasta stołecznego Warszawy w latach 2004 - 2012. Wniosła znaczący wkład w budowę Muzeum Powstania Warszawskiego, jako współautorka koncepcji i scenariusza ekspozycji. Brała również udział w tworzeniu Muzeum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Urodziła się 24 listopada 1950 roku.

2015 - Papież Franciszek kanonizował podczas mszy w Waszyngtonie XVIII-wiecznego hiszpańskiego zakonnika i misjonarza Junipera Serrę. Zakonnik jest uważany za założyciela kilkunastu miast amerykańskich. Większość z nich nosiła nazwy odwołujące się do konkretnych postaci z historii ruchu franciszkańskiego.

2016 - Zmarł Andrzej Tarkowski, embriolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, laureat wielu nagród naukowych na całym świecie. Był twórcą szkoły naukowej embriologii doświadczalnej ssaków. Udowodnił między innymi, że dwukomórkowe zarodki myszy można mechanicznie rozdzielić, wszczepić do macicy i uzyskać normalne płodne osobniki. Urodził się 4 maja 1933.

2016 - Zmarł Max Mannheimer, malarz i pisarz ocalały z Holocaustu, świadek zagłady Żydów w niemieckich obozach koncentracyjnych. Stał się rozpoznawalny dzięki swoim prelekcjom na temat swoich dramatycznych doświadczeń w czasie II wojny światowej. Przez blisko 40 lat miał głęboki uraz psychiczny spowodowany tragicznymi przeżyciami. Po uwolnieniu z lazaretu ważył zaledwie 34 kilogramy. Nie mówił o tym, czego doświadczył, mimo że cierpiał na ataki paniki, depresję i miewał koszmary. Urodził się 6 lutego 1920 roku.

2017 - Zmarł Wiesław Myśliwiec, ekonomista, działacz opozycji antykomunistycznej. W latach 80. był członkiem Niezależnego Zrzeszenia Studentów i Solidarności Walczącej. Zajmował się drukowaniem i kolportażem podziemnej prasy i ulotek. Aresztowany w 1985 roku został skazany na 1,5 roku więzienia. Urodził się 12 czerwca 1963 roku.

2017 - W Warszawie przy alei Wojska Polskiego odsłonięto, wzniesiony z inicjatywy ambasady Holandii, pomnik generała Stanisława Sosabowskiego, dowódcy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Monument zaprojektował holenderski rzeźbiarz Martin Abspoel.

2018 - Zmarł Charles Kuen Kao, chiński fizyk, laureat Nagrody Nobla z 2009 roku. W latach 60. XX wieku udowodnił, że światłowody mogą być wykorzystane do celów komunikacyjnych.

2019 - Zmarła Krystyna Poklewska, historyk literatury, profesor Uniwersytetu Łódzkiego, związana z tą uczelnią przez cały okres kariery naukowej. Była prodziekanem Wydziału Filologicznego, wicedyrektorem Instytutu Filologii Polskiej, kierowała Katedra Literatury Romantyzmu i Literatury Współczesnej. Specjalizowała się historią literatury polskiej okresu romantyzmu. Autorka publikacji "Aleksander Fredro", "Galicja romantyczna (1816-1840)", "Krew na śniegu: rzecz o rabacji galicyjskiej w literaturze polskiej". Należała do Komitetu Nauk o Literaturze PAN i Rady Naukowej Instytutu Badań Literackich PAN. Urodziła się 30 kwietnia 1933 roku. 5 rocznica

2020 - Zmarła Juliette Gréco, francuska pieśniarka i aktorka, w okresie II wojny światowej uczestniczka ruchu oporu przeciwko nazistom. Po wojnie szybko zyskała sławę, śpiewając utwory skomponowane przez Milesa Davisa i Josepha Kosmę, do tekstów poety Jeana Cocteau i Jeana Paul Sartre. Wykonawczyni utworów "Si tu t’imagines", "Parlez-moi d’amour", "Paris Canaille'' , "Accordéon" i wielu innych. Urodziła się 7 lutego 1927 roku.

2021- Zmarł biskup Edward Janiak, duchowny rzymskokatolicki, doktor teologii moralnej. By biskupem pomocniczym wrocławskim w latach 1996-2012 oraz biskupem diecezjalnym kaliskim w latach 2012-2020. Od 2020 pozostawał biskupem seniorem diecezji kaliskiej. Urodził się 14 sierpnia 1952.

2021- Zmarł Zbigniew Galperyn, pseudonim „Antek”, działacz kombatancki, podpułkownik Wojska Polskiego, żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego. Brał udział w walkach na Woli, w Śródmieściu i na Starym Mieście. 24 sierpnia został ciężko ranny. Po wojnie pracował jako ekonomista. Był prezesem Związku Powstańców Warszawskich. Urodził się 18 maja 1929 roku.

2022 - Zmarł Franciszek Pieczka , wybitny aktor teatralny i filmowy. Zagrał w ponad stu filmach, zarówno polskich, jak i zagranicznych. Kawaler Orderu Orła Białego. W historii polskiego kina zapisał się kreacjami w obrazach: "Ziemia obiecana", "Potop", "Quo vadis", "Konopielka" czy "Jańcio Wodnik". Był artystą wszechstronnym, cieszył się wielką sympatią publiczności i uznaniem krytyków. W pamięci widzów pozostał też jako Gustlik z "Czterech pancernych (...)", tytułowy bohater "Żywotu Mateusza", czy Stach Japycz z serialu "Ranczo". Występował między innymi w Starym Teatrze w Krakowie, w Dramatycznym, Narodowym i do 2015 roku w Powszechnym w Warszawie. Ponad pół wieku był związany z Teatrem Polskiego Radia, w którym nagrał około 250 słuchowisk i adaptacji polskiej literatury. Przez kilkadziesiąt lat występował w radiowej powieści "W Jezioranach", kreując postać Wojciecha Pawlacza, zwanego Wojciaszkiem. Stworzył też wybitne kreacje aktorskie w Teatrze Telewizji. Urodził się 18 stycznia 1928 roku.

Zobacz także

2024-09-30, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 30 września - Międzynarodowy Dzień Tłumacza. 30 września - Dzień Archiwisty. 30 września - Światowy Dzień Copywritera. 30 września - Dzień… » więcej 2024-09-29, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 29 września - Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego, obchodzony w ostatnią niedzielę września - święto zostało ustanowione z inicjatywy Światowej… » więcej 2024-09-28, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 28 września - Światowy Dzień Walki z Wścieklizną. 28 września - Światowy Dzień Jabłka. 28 września - Święto Państwowości Czeskiej, Dzień… » więcej 2024-09-27, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 27 września - Dzień Polskiego Państwa Podziemnego, ustanowiony uchwałą Sejmu z 11 września 1998 roku. Uchwała nawiązuje do utworzenia w nocy z 26 na 27… » więcej 2024-09-26, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 26 września - Europejski Dzień Języków, ustanowiony przez Radę Europy w 2001 roku. 26 września - Ogólnopolski Dzień Aptekarza. 26 września - Światowy… » więcej 2024-09-25, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 25 września - Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego. 25 września - Światowy Dzień Rzek. 25 września - Światowy Dzień Farmaceuty. 25… » więcej 2024-09-24, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 24 września - Święto narodowe Republiki Gwinei Bissau - Dzień Niepodległości, obchodzony w rocznicę ogłoszenia niepodległości w 1973 roku. » więcej 2024-09-22, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 22 września - Ostatni dzień Europejskiego Tygodnia Mobilności, trwającego od 16 do 22 września. 22 września - Światowy Dzień Nosorożca. 22 września… » więcej 2024-09-21, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 21 września - Międzynarodowy Dzień Pokoju, oficjalnie ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, w 2001 roku, obchodzony od 1982 roku.. 21 września - Międzynarodowy… » więcej
678910
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »