Radio Opole » O polskość Śląska Opolskiego » Posłuchaj cyklu » O polskość Śląska Opolskiego 07.08.2021
2021-08-07, 08:00 Autor: Wiktor Krzewicki

O polskość Śląska Opolskiego 07.08.2021

[ Fot. Autor nieznany, Jan Kowalewski, domena publiczna]
[ Fot. Autor nieznany, Jan Kowalewski, domena publiczna]
Wśród walczących w czasie III powstania śląskiego pozostaje wielu niedocenionych, a nawet zapomnianych. Niewątpliwie jednym z nich był Jan Kowalewski, który przyszedł na świat w rewolucyjnej Łodzi u schyłku XIX w.
W trzecim powstaniu był szefem wywiadu Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych w czasie trzeciej śląskiej insurekcji. Jan Kowalewski szef radiowywiadu z wojny polsko - bolszewickiej, współautor zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej na Śląsku pełnił służbę od 10 lutego 1921 r. Najpierw został szefem Oddziału II (Informacyjnego) Dowództwa Obrony Plebiscytu, później pracował w Naczelnej Komendzie Wojsk Powstańczych.

Podobnie jak w trakcie wojny z bolszewikami, wówczas kpt. Kowalewski również na Górnym Śląsku dowiódł swoich niezwykłych zdolności. Raporty sytuacyjne jego wydziału, m.in. tyczące się niemieckich bojówek zorganizowanych na obszarze plebiscytowym, stanowiły nieocenione źródło wiedzy dla polskiego dowództwa. Łamał nie tylko szyfry niemieckie, ale organizował zwykłą działalność operacyjną wywiadu. Kowalewski „oddał nieprzeciętne usługi, prowadząc z narażeniem życia prace wywiadowcze, przyczynił się Wiele razy wykrył kierunki ataków niemieckich, co pozwoliło na ich odparcie.

Jego służba na Górnym Śląsku dobiegła kresu wraz z końcem III powstania śląskiego na początku lipca 1921 r. Była to niewątpliwe służba owocna, tak jak i innych oficerów i żołnierzy Wojska Polskiego walczących w szeregach powstańców.

Jan Kowalewski ukończył w Łodzi szkołę handlową, a we Francji - chemię techniczną. Jednak wybuch I wojny światowej zmienił bieg jego kariery - Kowalewski na długie lata związał się z armią. Po wybuchu I wojny światowej zmobilizowany do armii rosyjskiej i skierowany do szkoły oficerskiej w Kijowie. Po ukończeniu szkoły przydzielony został do zapasowego pułku w Teodozji. Uczestniczył w walkach na froncie rumuńskim, gdzie został ranny. Rok przed zakończeniem I wojny awansował na stopień podporucznika. Jako oficer rezerwy rosyjskich wojsk inżynieryjnych, którym podporządkowane były jednostki łączności, poznał od podszewki służbę. Stanowiło to atut w późniejszym rozszyfrowywaniu radiogramów bolszewickich.

Obdarzony niezwykłymi uzdolnieniami matematycznymi i wyobraźnią został organizatorem i naczelnikiem Wydziału II Radiowywiadu Biura Szyfrów przy sztabie generalnym Naczelnego Dowództwa w latach 1919–1924. W komórce tej zatrudnił profesorów – wybitnych przedstawicieli polskiej szkoły matematycznej.

Złamał przecież radziecki szyfr podczas wojny polsko-bolszewickiej, tworzył polski wywiad na Górnym Śląsku podczas III powstania śląskiego, podczas swojej misji dyplomatycznej jako attaché wojskowy w Moskwie w latach 1928-1933 przekazywał do Polski pełne szczegółów rysunki sprzętu wojskowego.W końcu ZSRR uznało go za persona non grata.

Nie można zapomnieć, że w czasie Bitwy Warszawskiej w sierpniu 1920 informacje polskiego radiowywiadu zorganizowanego przez Kowalewskiego miały bezwzględnie rozstrzygający wpływ na decyzje strategiczne Józefa Piłsudskiego i w konsekwencji na rozmiar zwycięstwa Wojska Polskiego nad nacierającą na Warszawę Armią Czerwoną.

Natomiast jeśli chodzi o jego wsparcie dla III powstania śląskiego warto i zauważyć, że Kowalewski nie był jedynym oficerem Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego zaangażowanym po stronie uczestników III śląskiej irredenty.

Za swe zasługi Jan Kowalewski otrzymał już w r. 1922 Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, a we wrześniu 2020 roku został mianowany przez prezydenta RP na stopień generała brygady.

Zobacz także

2022-11-01, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 01.11.2022 Wśród walczących o polskość Śląska byli też kapłani, którzy w czasie II wojny zostali zamordowani przez Niemców. Do zapomnianych, pozostających wciąż… » więcej 2022-10-29, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 29.10.2022 Niewątpliwie ważną rolę w powstaniach śląskich odgrywała służba zdrowia. Jednak lekarze, sanitariuszki i sanitariusze z czasów powstań wciąż pozostają… » więcej 2022-10-22, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 22.10. 2022 Mija właśnie 99 lat od założenia w Bytomiu Polsko Katolickiego Towarzystwa Szkolnego, które miało działać na Śląsku Opolskim. » więcej 2022-10-15, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 15.10.2022 Ważną rolę w działaniach na rzecz polskości Śląska odegrała organizacja związana z byłymi powstańcami śląskimi. Założona w 1923 roku przyjęła… » więcej 2022-10-08, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 08.10.22 W tych dniach mija 100 lat od czasu kiedy premier Julian Nowak dokonał otwarcia I Sejmu Śląskiego w Katowicach. Wcześniej Tymczasowa Śląska Rada Wojewódzka… » więcej 2022-10-01, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 01.10.2022 W okresie miedzywojennym poza działalnością harcerską młodzież tworzyła też własne organizacje o charakterze społeczno-politycznym. Na Śląsku, ale… » więcej 2022-09-24, godz. 07:00 O polskość Śląska Opolskiego 24.09.2022 Mimo powszechnej propagandy niemieckiej Polacy na Ślasku nie poddawali się. Niemieckie raporty Gestapo donosiły, że bardzo popularne jest słuchanie zagranicznych… » więcej 2022-09-17, godz. 07:00 O polskość Śląska Opolskiego 17.09.2022 Na przełomie lat 1939/1940 Niemcy rozpoczęli budowę wielkiej fabryki benzyny syntetycznej w Blachowni Śląskiej. Ściśle wiązało się to z ekspansywnymi… » więcej 2022-09-10, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 10.09.2022 Pod koniec XIX wieku i na początku XX, ale również, kiedy powstała II Rzeczpospolita na umacnianie się polskości na Śląsku wpływały muzyka i pieśni… » więcej 2022-09-03, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 03.09.2022 W ostatnich miesiącach poprzedzających wybuch II wojny Niemcy przygotowywali Septemberaktion.Na listach znaleźli się przede wszystkim uczestnicy powstań śląskich… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »