Radio Opole » Kraj i świat
2023-03-24, 15:30 Autor: PAP

Rzeszów/ Kwiaty i znicze przed kamieniem pamięci Michała Stasiuka, który podczas wojny pomógł kilkudziesięciorgu Żydom

Rzeszów oddał hołd Polakom ratującym Żydów. Wśród nich był Michał Stasiuk, który podczas II wojny światowej ukrywał w podziemiach rzeszowskiego Rynku kilkadziesiąt osób. Niemcy skazali go za to na karę śmierci.

Kamień pamięci Michała Stasiuka stoi na Placu Cichociemnych. W piątek, 24 marca, gdy przypada Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, z kwiatami i zniczami przyszła tam Anna Stasiuk, żona wnuka Michała Stasiuka. „Gdy poznałam historię rodziny męża byłam wstrząśnięta. Nie wiedzieliśmy jak zginął dziadek, bo w rodzinie nigdy się o tym nie mówiło” – przyznała Anna Stasiuk.


Kwiaty złożyła też wiceprezydent Rzeszowa Krystyna Stachowska. „Dla nas, mieszkańców Rzeszowa, ale też dla wszystkich Polaków, to święto ma ogromne znaczenie. Możemy wyrazić szacunek i oddać hołd tym, którzy swoje życie poświęcili dla ratowania drugiego człowieka. A teraz, gdy obok naszej granicy dzieje się podobna historia, znowu giną niewinni ludzie, tym bardziej jest to szczególny dzień" – powiedziała PAP wiceprezydent Krystyna Stachowska.


W 1942 roku Michał Stasiuk z żoną Wiktorią oraz ich dwaj synowie – 24-letni Marian i 19-letni Franciszek Zygmunt mieszkali w sąsiedztwie rzeszowskiego Rynku, u zbiegu ulic Słowackiego i Matejki. Michał pracował jako dozorca kamienic przy Rynku, a Mariana niemiecki urząd pracy wyznaczył na dozorcę budynku Gestapo.


Przed wojną Żydzi stanowili ok. 40 proc. ludności Rzeszowa. Jednak już w pierwszych miesiącach od zajęcia miasta, Niemcy rozpoczęli prześladowania zmierzające do wyniszczenia żydowskich mieszkańców. Pod koniec grudnia 1941 roku utworzyli getto, do którego sukcesywnie przesiedlali Żydów z okolicznych miast i wsi.


Na początku lipca 1942 roku, w ramach Aktion Reinhardt, getto zlikwidowano, a większość ofiar zamordowana została w obozie zagłady w Bełżcu. Niemcy pozostawili jedynie robotników w przymusowych obozach pracy, jednak wiosną 1943 roku także oni zaczęli być mordowani.


Kilkoro Żydów z obozu pracy na Lisiej Górze zdecydowało się na ucieczkę. Ukryli się w podziemiach rzeszowskiego Rynku – w przypominającym labirynt systemie piwnic i korytarzy. Nazwali to miejsce „Bunkrem”. Ostatecznie w podziemiach schronienie znalazło prawie 40 osób.


„Bunkrem” zarządzał pochodzący z Jarosławia Jakub Jehoshua Springer „Sziko”. Wprowadzono warty, system ostrzegania za pomocą świateł, a nawet urządzono kuchnię. Łączność ze światem zewnętrznym częściowo zapewniał Abraham Ojzerowicz, naziści wyznaczyli go na grabarza, mógł więc w miarę swobodnie poruszać się po Rzeszowie.


Jednak na początku 1944 roku i on, z dwiema córkami – Heleną i Gustą, w obawie przed likwidacją ukrył się w podziemiach. Wówczas opiekunem i pośrednikiem ukrywających się został Michał Stasiuk. Pomagali mu żona Wiktoria i syn Marian. Dom Stasiuków, znajdujący się niedaleko wejść do podziemi stał się miejscem kontaktu i przerzutu Żydów do „Bunkra”.


Pod koniec lutego 1944 r. robotnicy przypadkiem natrafili na pierwotne wejście do podziemi, zamurowane ze względów bezpieczeństwa. Sądząc, że kryjówkę odkryli naziści, Żydzi w panice opuścili podziemia. Zauważyli ich „granatowi” policjanci. Pojmani Żydzi zostali zamordowani.


Gestapo aresztowało Wiktorię i Michała oraz Mariana Stasiuków za pomoc Żydom. Mariana, z uwagi na to, że był dozorcą budynku Gestapo i dzięki wstawiennictwu „granatowych” policjantów, zwolniono. Również jego matka Wiktoria opuściła areszt. Michała Stasiuka natomiast postawiono przed niemieckim sądem specjalnym.


22 marca 1944 roku w Rzeszowie rozwieszono plakaty, że Michał Stasiuk został skazany na karę śmierci „za pomoc elementom wrogim Rzeszy”. Prawdopodobnie kilka dni później, na rzeszowskim zamku, został on zamordowany przez kata Gestapo, volksdeutscha Aloisa Zielińskiego. Tylko nieliczni Żydzi ukrywający się w „Bunkrze” przetrwali Holokaust.


Historią rodziny Stasiuka zainteresował się Kamil Kopera, historyk i pracownik Instytutu Pileckiego. Udało się mu nawiązać kontakt z potomkami ukrywających się Żydów, ale także dotrzeć do krewnych zamordowanego Michała Stasiuka.


Gdy w 2019 roku Instytut Yad Vashem przyznał małżeństwu Stasiuków tytuły „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, nie udało się znaleźć spokrewnionych osób, które w imieniu Michała i Wiktorii mogłyby odebrać pośmiertne wyróżnienie. Stało się to w 2022 roku. Wtedy też na Placu Cichociemnych ustawiono kamień z tablicą poświęconą Stasiukowi. (PAP)


autorka: Agnieszka Lipska


al/ akub/


Kraj i świat

2024-06-24, godz. 11:50 Liposomalna witamina C Altrient LivOn Labs i jej wpływ na zdrowie włosów – badanie Princeton Consumer Research, 2023… W 12-tygodniowym badaniu przeprowadzonym przez Princeton Consumer Research 15 zdrowych kobiet zastosowało suplement z witaminą C firmy Altrient w celu oceny… » więcej 2024-06-24, godz. 11:50 ME 2024 - we wtorek rozstrzygnięcia w "polskiej" grupie, gra także Anglia Wtorkowym meczem z Francją w Dortmundzie piłkarska reprezentacja Polski zakończy występy w mistrzostwach Europy w Niemczech. 'Trójkolorowi' walczą o pierwsze… » więcej 2024-06-24, godz. 11:40 Zachodniopomorskie/ Na trzech kąpieliskach sanepid zakazuje wchodzenia do wody Na kąpieliskach „Wodna Dolina” w Koszalinie oraz nad Jeziorem Dąbie w Lubczynie i Szczecinie obowiązuje zakaz wchodzenia do wody wprowadzony przez sanepid… » więcej 2024-06-24, godz. 11:40 Francja/ Były szef związków zawodowych: trzeba zapobiec wygranej Zjednoczenia Narodowego Trzeba za wszelką cenę zapobiec wygranej skrajnie prawicowego Zjednoczenia Narodowego (RN) w wyborach parlamentarnych 30 czerwca - powiedział były szef francuskich… » więcej 2024-06-24, godz. 11:40 Kylie Minogue przymierza się do napisania autobiografii Krótko po tym, jak media obiegła informacja, że Netflix zrealizuje film dokumentalny poświęcony Kylie Minogue, wyszło na jaw, że australijska piosenkarka… » więcej 2024-06-24, godz. 11:30 Nowy Sącz/ Areszt dla podejrzanego o podpalenie zabytkowego kościoła Policja zatrzymali 22-letniego sądeczanina podejrzanego o podpalenie zabytkowego kościoła Świętej Heleny w Nowym Sączu. Mężczyzna usłyszał zarzut i decyzją… » więcej 2024-06-24, godz. 11:30 UE/ Szef MSZ Grecji: władze Macedonii Płn. naruszają porozumienie z Prespy Decyzja władz Macedonii Płn. o niewykorzystywaniu 'konstytucyjnej nazwy państwa podczas wystąpień publicznych w kraju' to 'rażące naruszenie' porozumienia… » więcej 2024-06-24, godz. 11:30 Chiny/ Prezydent Duda: wizyta w Pekinie przyczynia się do budowania relacji między Polską a Chinami (krótka) W sierpniu przyszłego roku zakończę misję jako prezydent RP w głębokim poczuciu tego, że moja wizyta w Pekinie przyczynia się do dalszego budowania relacji… » więcej 2024-06-24, godz. 11:30 Nowy Sącz/ Areszt dla podejrzanego o podpalenie zabytkowego kościoła (korekta) Policja zatrzymali 22-letniego sądeczanina podejrzanego o podpalenie zabytkowego kościoła Świętej Heleny w Nowym Sączu. Mężczyzna usłyszał zarzut i decyzją… » więcej 2024-06-24, godz. 11:20 Borrell: UE wie jak wykorzystać na rzecz Ukrainy zamrożone rosyjskie fundusze Szef unijnej polityki zagranicznej Josep Borrell powiedział w poniedziałek, że przedstawi propozycję, jak uniknąć sytuacji, w której którekolwiek z państw… » więcej
45678910
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »