6 grudnia

1520 - Urodziła się Barbara Radziwiłłówna, królowa Polski, wielka księżna litewska, druga żona Zygmunta Augusta.

1656 - W Radnot na Węgrzech zawarty został układ o rozbiorze Polski; przystąpiły do niego: Szwecja, Brandenburgia, Siedmiogród, Kozacy oraz przedstawiciele księcia Bogusława Radziwiłła. Traktat nie został zrealizowany.

1802 - Urodził się Adam Ferdynand Adamowicz, lekarz weterynarii i medycyny, pionier polskiej weterynarii oraz twórca polskiego słownictwa weterynaryjnego.

1820 - Założono Towarzystwo Lekarskie Warszawskie.

1829 - W Wiedniu zmarł Jan Paweł Woronicz, biskup krakowski, arcybiskup metropolita warszawski, prymas Królestwa Polskiego; poeta.

1846 - Urodził się Henryk Jarecki, kompozytor, dyrygent i pedagog, uczeń Stanisława Moniuszki.

1889 - W Radłowie urodziła się Ludwika Nitschowa, rzeźbiarka, autorka warszawskiego pomnika Syreny.

1894 - Urodził się Tadeusz Romer, dyplomata i polityk. Jako osobisty sekretarz Romana Dmowskiego, uczestniczył w konferencji wersalskiej.

1906 - W Łodzi urodził się Marian Spychalski, działacz komunistyczny, minister obrony narodowej, marszałek Polski, przewodniczący Rady Państwa PRL.

1912 - Urodził się Ryszard Kiersnowski, poeta, pisarz, satyryk, dziennikarz, dramaturg.

1916 - W Warszawie generał-gubernatorzy niemiecki i austriacki powołali Tymczasową Radę Stanu, której zadaniem miało być tworzenie administracyjnych podstaw przyszłego Królestwa Polskiego.

1930 - W Warszawie urodził się Wojciech Zabłocki, szermierz, medalista olimpijski, architekt.

1933 - W Czernicy niedaleko Rybnika urodził się Henryk Mikołaj Górecki, wybitny kompozytor, pedagog; autor "Symfonii pieśni żałosnych".

1942 - Niemiecka żandarmeria rozpoczęła represje wobec ludności cywilnej Starego Ciepielowa w pobliżu Radomia; ofiarami Niemców byli Polacy udzielający pomocy Żydom; egzekucji dokonywano także w pobliskich miejscowościach: Rekówce, Świesielicach i Zajączkowie. Do stycznia 1943 r. Niemcy zamordowali łącznie 38 osób, w tym dzieci.

1945 - W Warszawie rozpoczął obrady I Zjazd Polskiej Partii Robotniczej.

1945 - W Mikołowie urodził się Rafał Wojaczek, poeta, porównywany do Charlesa Baudelaire'a i Arthura Rimbauda; autor tomów wierszy "Sezon" i "Inna bajka" oraz zbiorów wydanych po jego śmierci, m.in. "Którego nie było", "Nie skończona krucjata", "Reszta krwi", "Utwory zebrane".

1953 - W Warszawie zmarł Konstanty Ildefons Gałczyński, poeta, autor "Zaczarowanej dorożki", "Listów z fiołkiem", "Teatrzyku Zielona Gęś", "Kronik olsztyńskich" oraz poematu "Niobe".

1960 - Według spisu powszechnego Polska miała 29 731 tys. mieszkańców, z czego w miastach 48,5 proc., a na wsi 51,6 proc.

1968 - We Wrocławiu urodził się Olaf Lubaszenko, aktor, reżyser, znany m.in. z ról w filmach "Życie Kamila Kuranta", "Piłkarski poker", "Krótki film o miłości", "Marcowe migdały", "Zabić Sekala", "Operacja Samum" i serialu "Pogranicze w ogniu".

1970 - Kanclerz RFN Willy Brandt rozpoczął wizytę w Polsce. Jego przyjazd oznaczał normalizację stosunków politycznych Polski i RFN. Niemcy zaakceptowały przebieg granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Prasę światową obiegło zdjęcie niemieckiego kanclerza klęczącego przed pomnikiem Bohaterów Getta.

1971 - Telewizja Polska zaczęła nadawanie programów w kolorze; pierwszym z nich była relacja z obrad VI Zjazdu PZPR.

1971 - Pod hasłem "Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej" rozpoczął w Warszawie obrady VI Zjazd PZPR. Gośćmi zjazdu byli m.in. Leonid Breżniew, Gustaw Husak i Erich Honecker.

1975 - Otwarto Dworzec Centralny w Warszawie.

1976 - Premiera filmu "Blizna" Krzysztofa Kieślowskiego.

1986 - W Warszawie utworzono Radę Konsultacyjną przy przewodniczącym Rady Państwa.

1991 - Sejm powołał Jana Olszewskiego na stanowisko szefa rządu.

2010 - Zmarł Bolesław Taborski, poeta, teatrolog, tłumacz i krytyk literacki.

2011 - W Warszawie zmarł Zbigniew Safjan, pisarz i scenarzysta, autor powieści "Pole niczyje", "Kanclerz" i współautor "Stawki większej niż życie".

7 grudnia

1201 (lub 8 grudnia) Zmarł Bolesław I Wysoki, książę śląski. Za jego czasów Śląsk rozwinął się gospodarczo.

1279 - W Krakowie zmarł Bolesław V Wstydliwy, książę sandomierski i krakowski.

1550 - W katedrze wawelskiej odbyła się koronacja Barbary Radziwiłłówny, drugiej żony króla Zygmunta II Augusta.

1655 - Zmarł Krzysztof Opaliński, polityk, poeta, jeden z przywódców opozycji wobec króla Jana Kazimierza; dowodząc obroną Wielkopolski, skapitulował przed Szwedami pod Ujściem.

1724 - Na toruńskim rynku dokonano egzekucji burmistrza Jana Gotfryda Roesnera oraz dziewięciu innych protestanckich mieszczan, skazanych przez sąd kanclerski na śmierć w związku z tumultem religijnym, do którego doszło w Toruniu w lipcu 1724 r.

1731 - Urodził się w Warszawie Jan Chrzciciel Albertandi, ksiądz, biskup warszawski.

1786 - W Kiernozi niedaleko Łowicza urodziła się Maria Walewska, hrabina, kochanka cesarza Napoleona Bonaparte; z ich związku narodził się syn Aleksander Walewski, przyszły minister spraw zagranicznych Francji.

1881 - W Naczy koło Nowogródka urodził się Marian Falski, pedagog, działacz oświatowy, autor najpopularniejszego polskiego elementarza, sygnatariusz Listu 34.

1893 - W Warszawie urodził Henryk Reichman (od 1917 Floyar-Rajchman), działacz niepodległościowy, polityk, dyplomata, żołnierz. We wrześniu 1939 r. wraz z płk. Ignacym Matuszewskim kierował zakończoną sukcesem akcją ewakuacji polskiego złota do Francji.

1896 - W Poznaniu urodził się Wiktor Marian Dega, lekarz i naukowiec, który utworzył pierwszą na świecie Katedrę Medycyny Rehabilitacyjnej.

1899 - Zmarł Antoni Kątski, kompozytor i pianista.

1917 - Feliks Dzierżyński został szefem Czeka - Wszechrosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji do Spraw Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem - policji politycznej w sowieckiej Rosji w latach 1917-1922, poprzedniczki NKWD i KGB.

1918 - Rozkaz Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego w sprawie jednolitości armii.

1919 - W Ligocie urodził się Stanisław Wyganowski, ekonomista, urbanista, działacz samorządowy; uczestnik kampanii polskiej 1939 r., żołnierz Armii Krajowej; w latach 1990-1994 prezydent Warszawy.

1925 - Decyzją Ligi Narodów Polska otrzymała prawo do obsadzenia półwyspu Westerplatte oddziałami wojskowymi.

1936 - Premiera filmu Józefa Lejtesa "Barbara Radziwiłłówna" z Jadwigą Smosarską w roli tytułowej.

1938 - W Lublinie urodził się Andrzej Czuma, prawnik, opozycjonista w PRL; współzałożyciel Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO) w 1977 r.; minister sprawiedliwości i prokurator generalny (2009).

1941 - W Gorzycach pod Sandomierzem urodził się Janusz Bukowski, aktor.

1944 – W nocy z 6 na 7 grudnia oddział AK pod dowództwem por. Jana Borysewicza ps. Mściciel odbił z rąk sowieckich, miasto Ejszyszki na Litwie. Z rozbitego aresztu NKWD uwolniono 34 więźniów, zniszczono dokumentację NKWD i miejscowej placówki prosowieckiego Związku Patriotów Polskich.

1950 - Premiera filmu "Miasto nieujarzmione" w reżyserii Jerzego Zarzyckiego.

1950 - W Krakowie zmarł Wojciech Weiss, malarz, pedagog.

1953 - Przed Rejonowym Sądem Wojskowym w Warszawie zakończył się proces oficerów Armii Krajowej; głównym oskarżonym był płk Jan Mazurkiewicz "Radosław", którego skazano na dożywocie, pozostałych na kary długoletniego więzienia.

1954 - Na mocy dekretu Rady Państwa zlikwidowano Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego; w jego miejsce utworzono Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Komitet do spraw Bezpieczeństwa Publicznego.

1954 - W Krakowie urodził się Zdzisław Kapka, piłkarz, srebrny medalista Mistrzostw Świata w 1974 roku.

1958 - W Gdańsku urodziła się Grażyna Wolszczak, aktorka.

1960 - W Chełmży urodził się Andrzej Mierzejewski, kolarz, trzykrotny zwycięzca Tour de Pologne.

1965 - Papież Paweł VI i patriarcha Konstantynopola Atenagoras I wzajemnie znieśli ekskomuniki nałożone w 1054 roku, które wywołały wielką schizmę.

1967 - W Szczecinie doszło do katastrofy tramwajowej, w której zginęło 15 osób, a około 150 zostało rannych; był to najtragiczniejszy wypadek tramwajowy w Polsce.

1970 - W Warszawie kanclerz Willy Brandt i premier Józef Cyrankiewicz podpisali układ o normalizacji stosunków pomiędzy PRL a RFN.

1970 - Według zakończonego Trzeciego Narodowego Spisu Powszechnego Polska miała 32 642 000 mieszkańców. 52,3 proc. z nich mieszkało w miastach.

1973 - Premiera filmu "Chłopi" w reżyserii Jana Rybkowskiego.

1980 - W Gdańsku odbyła się pierwsza publiczna projekcja filmu "Robotnicy `80", przedstawiającego sierpniowy strajk w Stoczni Gdańskiej i rozmowy MKS z Komisją Rządową.

1984 - W Krakowie urodził się Robert Kubica, kierowca wyścigowy i rajdowy; w 2008 r. w Montrealu jako pierwszy Polak wygrał wyścig Formuły 1 - Grand Prix Kanady.

1987 - W Warszawie zmarła Irena Tuwim, siostra Juliana Tuwima, literatka, tłumaczka literatury dla dzieci, autorka najpopularniejszego polskiego tłumaczenia "Kubusia Puchatka".

1988 - W Skolimowie zmarł Ludwik Pak, aktor, odtwórca roli Peresady w "Siekierezadzie" (1985) Witolda Leszczyńskiego i Zdzisława Dyrmana w "Misiu" (1980) w reżyserii Stanisława Barei.

1993 - W Szczecinie zmarł Andrzej May, aktor, reżyser teatralny, pedagog.

1998 - Zmarł Andrzej Waksmundzki, twórca polskiej szkoły chromatografii i pionier techniki światłowodowej.

1996 - W Warszawie zmarł Ryszard Szymczak, piłkarz, mistrz olimpijski z Monachium (1972).

8 grudnia

---------

1506 - Sejm elekcyjny w Piotrkowie powołał na tron polski Zygmunta Jagiellończyka, który jako Zygmunt I Stary panował do 1548 r.

1806 - Urodził się Jan Tomasz Seweryn Jasiński, aktor, reżyser i dyrektor teatralny.

1831 - W Paryżu pod kierownictwem Joachima Lelewela powstał Komitet Narodowy Polski.

1854 - Papież Pius IX ogłosił dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny.

1864 - W Pojościu koło Poniewieża urodził się Aleksander Meysztowicz, ziemianin, konserwatysta; prezes Tymczasowej Komisji Rządzącej Litwy Środkowej (1921-1922), poseł na Sejm, współzałożyciel wileńskiego "Słowa"; w latach 1926-1928 minister sprawiedliwości.

1882 - W Głogowcu urodził się Stanisław Jasiukowicz, polityk, działacz Narodowej Demokracji, członek Delegatury Rządu na Kraj, 1945 roku skazany w Moskwie w tzw. procesie szesnastu.

1891 - Urodziła się Maria Łaszkiewicz, twórczyni tkaniny artystycznej i rzeźbiarka.

1893 - Urodziła się Helena Sługocka, śpiewaczka operowa, primadonna Opery warszawskiej, poznańskiej i katowickiej.

1894 - W Zakopanem zmarł Jan Krzeptowski, "Sabała", gawędziarz, skrzypek, pieśniarz, przewodnik tatrzański, nazwany przez twórcę stylu zakopiańskiego Stanisława Witkiewicza Homerem Tatr.

1897 - Urodziła się Janina Kirtiklisowa, polska polityczka, posłanka z obozu piłsudczykowskiego, później działaczka kobieca, a po wojnie członkini PPS.

1902 - Urodziła się Zofia Chomętowska, fotografka. Wraz z Tadeuszem Przypkowskim była fotoserwisantką wystawy „Warszawa oskarża” (1945) – pierwszej powojennej polskiej wystawy fotograficznej pokazywanej w warszawskim Muzeum Narodowym.

1908 - W Łodzi urodził się Zenon Kliszko, działacz komunistyczny, członek Biura Politycznego KC PZPR (1959-1970); jeden z najbliższych współpracowników Władysława Gomułki; w grudniu 1970 r. faktycznie kierował krwawą pacyfikacją robotniczych protestów na Wybrzeżu; w 1971 r. usunięty z KC PZPR, wcześniej pozbawiony wszystkich stanowisk państwowych.

1913 - Urodził się Jan Rompski, działacz kaszubski, poeta i etnograf.

1918 - Inauguracja pierwszego roku akademickiego na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.

1919 - Rada Najwyższa państw Ententy ogłosiła deklarację dotyczącą proponowanego przebiegu tymczasowej granicy wschodniej Polski - tzw. linii Curzona.

1919 - We Lwowie urodził się Kazimierz Żygulski, socjolog kultury, działacz polityczny, więzień sowieckich łagrów, minister kultury w latach 1982-1986.

1920 - W Tczewie została otwarta Szkoła Morska, przeniesiona następnie do Gdyni.

1923 - Działalność rozpoczął polski oddział YMCA (Young Men's Christin Association).

1933 - W Gdyni otwarto Dworzec Morski.

1937 - W Krynicy-Zdroju uruchomioną pierwszą w Polsce kolej linowo-terenową prowadzącą na Górę Parkową.

1938 - Ławrientij Beria zastąpił Nikołaja Jeżowa na stanowisku szefa Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD); współodpowiedzialny za zbrodnię katyńską i deportacje tysięcy Polaków.

1940 - W Dachau z wycieńczenia zmarł Edward Krasiński, działacz społeczny, pamiętnikarz, wieloletni zarządca Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie.

1941 - W Chełmnie nad Nerem zaczął działać niemiecki obóz zagłady KL Kulmhof - przywieziono do niego pierwszy transport 700 Żydów z Koła; do kwietnia 1944 r. w obozie Niemcy zamordowali około 200 tys. Żydów.

1943 - W Warszawie gestapo aresztowało w wyniku denuncjacji 19 członków Oddziału II (Informacyjno-Wywiadowczego) Komendy Głównej AK; do równoczesnych aresztowań doszło w Podkowie Leśnej, także na skutek działań agentów gestapo; wśród zatrzymanych był ppłk dypl. Marian Drobik "Dzięcioł", szef Oddziału II KG AK.

1943 - W Berlinie w więzieniu Moabit zmarł Piotr Drzewiecki, inżynier, działacz gospodarczy, burmistrz Warszawy w latach 1916-1917 i pierwszy prezydent stolicy w niepodległej Polsce (1918-1921).

1945 - W Zielonej Górze urodziła się Maryla Rodowicz, jedna z najpopularniejszych polskich piosenkarek, wykonawczyni takich przebojów jak "Małgośka", "Remedium", "Sing-sing", "Niech żyje bal", "Do łezki łezka", "Dziś prawdziwych Cyganów już nie ma".

1953 - W Solecznikach pod Wilnem urodził się Władysław Kozakiewicz, złoty medalista w konkursie skoku o tyczce na igrzyskach olimpijskich w Moskwie w 1980 r.

1953 - W kaplicy Cudownego Obrazu na Jasnej Górze został odprawiony po raz pierwszy Apel Jasnogórski - wieczorne nabożeństwo maryjne.

1955 - Komitet Rady Ministrów Rady Europy wybrał "gwiaździsty" projekt Arsene Heitza na nową flagę Rady Europy, dziś flaga Unii Europejskiej.

1958 - W Warszawie odnaleziono ciało porwanego i zamordowanego 15-letniego Bohdana Piaseckiego, syna Bolesława Piaseckiego, przewodniczącego Stowarzyszenia PAX; w latach 30. jednego z przywódców Obozu Narodowo-Radykalnego, twórcy ONR-Falanga, w czasie wojny komendanta Konfederacji Narodu (1941-1944), który po aresztowaniu przez NKWD rozpoczął współpracę z władzami komunistycznymi; motywy zabójstwa jego syna do dziś nie zostały wyjaśnione, wiele wskazuje jednak na to, że miało ono charakter polityczny.

1958 - W Koszalinie urodził się Mirosław Okoński, piłkarz, reprezentant Polski, trzykrotny mistrz Polski z Lechem Poznań, zdobywca 4 pucharów Polski, mistrzostwa Grecji i Pucharu Niemiec.

1965 - Zakończył obrady trwający od 1962 r. Sobór Watykański II.

1970 - W Polsce przeprowadzony został trzeci powojenny powszechny spis ludności.

1972 - W Olsztynie urodziła się Joanna Kos-Krauze, reżyserka, scenarzystka; z mężem Krzysztofem Krauze współreżyserowała filmy "Plac Zbawiciela", "Papusza", "Ptaki śpiewają w Kigali".

1975 - W Sali Kongresowej PKiN w Warszawie rozpoczął obrady VII Zjazd PZPR.

1976 - W Warszawie zmarł Kazimierz Lisiecki, pedagog, działacz społeczny, współtwórca Towarzystwa Przyjaciół Dzieci Ulicy i Państwowego Zespołu Ognisk Wychowawczych.

1978 - Premiera filmu "Co mi zrobisz jak mnie złapiesz" w reżyserii Stanisława Barei.

1979 - Zmarł Henryk Paszkiewicz, mediewista, analityk najstarszych źródeł ruskich.

1981 - Papież Jan Paweł II ustanowił w Krakowie Papieską Akademię Teologiczną.

1989 - W Warszawie zmarł Szymon Datner, historyk żydowskiego pochodzenia, badacz historii Holokaustu.

1990 - W Krakowie zmarł Tadeusz Kantor, jeden z najważniejszych twórców i reformatorów XX-wiecznego teatru, malarz, scenograf, aktor, wykładowca krakowskiej ASP; autor manifestów artystycznych, współzałożyciel Grupy Krakowskiej i założyciel Teatru Cricot 2, jego najgłośniejsze spektakle to "Umarła klasa", "Wielopole, Wielopole", "Niech sczezną artyści", "Nigdy tu już nie powrócę".

1991 - Prezydent Federacji Rosyjskiej Borys Jelcyn zawarł z prezydentami Ukrainy - Leonidem Krawczukiem i Białorusi - Stanisławem Szuszkiewiczem układ białowieski, na mocy którego ZSRS jako podmiot prawa międzynarodowego przestał istnieć. Na jego miejsce już suwerenne kraje - Rosja, Ukraina i Białoruś - powołały Wspólnotę Niepodległych Państw. Podpisanie układu białowieskiego i utworzenie WNP uznawane jest za ostateczny upadek imperium sowieckiego.

1991 - Nadawanie audycji rozpoczęło "Radio Maryja".

1992 - W życie weszła tzw. Mała Konstytucja - ustawa regulująca wzajemne stosunki między władzą ustawodawczą a wykonawczą III RP. Obowiązywała do roku 1997, do wejścia w życie Konstytucji RP.

2007 - Zmarł Ryszard Schramm, biolog, taternik, współautor pierwszego przejścia głównej grani Tatr.

2014 - W Krakowie rozpoczął się proces beatyfikacyjny ks. Piotra Skargi, jezuity, pisarza i kaznodziei, przedstawiciela polskiej kontrreformacji.

2015 - Zmarł Janusz Odrowąż-Pieniążek, historyk literatury, pisarz i muzealnik, wieloletni dyrektor Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.

9 grudnia

------------

1410 - W Nieszawie zawarto rozejm polsko-krzyżacki, kończący wojnę z zakonem. Rozpoczęte rokowania doprowadziły dwa miesiące później do zawarcia I pokoju toruńskiego.

1592 - Urodził się Krzysztof Arciszewski, organizator polskich wojsk artyleryjskich, admirał i wódz Holendrów w Brazylii.

1788 – Sejm Czteroletni powołał Niezależną Deputację Spraw Zagranicznych, która zastąpiła uzależniony od Rosji Departament Interesów Cudzoziemskich Rady Nieustającej.

1847 - Zmarł Ludwik Dmuszewski, aktor, śpiewak, reżyser i dziennikarz.

1894 - We Lwowie urodził się Adam Królikiewicz, major WP, komendant Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu; uczestnik wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. oraz kampanii polskiej 1939 r.; jeździec, brązowy medalista olimpijski (1924) w indywidualnym konkursie skoków.

1916 - Rozporządzenie niemieckiego gubernatora gen. Hansa von Beselera o utworzeniu na okupowanych terenach zaboru rosyjskiego Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, emitującej marki polskie; w niepodległej Polsce marka pozostawała prawnym środkiem płatniczym do wprowadzenia złotego w 1924 r.

1919 - Ignacy Jan Paderewski ustąpił z funkcji premiera.

1922 - Zgromadzenie Narodowe wybrało na prezydenta RP Gabriela Narutowicza.

1931 - Na terenach Rzeczpospolitej Polskiej przeprowadzony został drugi Powszechny Spis Ludności.

1934 - W Papowie Biskupim na Pomorzu urodziła się Irena Santor, jedna z najpopularniejszych polskich piosenkarek, wykonawczyni takich przebojów jak "Embarras", "Maleńki znak", "Jak przygoda to tylko w Warszawie".

1937 - W Warszawie zmarł Andrzej Strug, właściwie Tadeusz Gałecki, pisarz, publicysta, działacz socjalistyczny i niepodległościowy.

1939 - We Lwowie NKWD aresztowało ok. dwóch tysięcy oficerów Wojska Polskiego, których później wywieziono w głąb ZSRS.

1939 - Prezydent RP Władysław Raczkiewicz podpisał dekret o powołaniu Rady Narodowej.

1946 - Przed amerykańskim trybunałem w Norymberdze rozpoczął się tzw. proces lekarzy; wśród ponad dwudziestu członków nazistowskich służb medycznych, którzy zasiedli na ławie oskarżonych był dr Karl Brandt - Główny Komisarz do spraw Zdrowia i Higieny Rzeszy.

1950 - W Warszawie w gruzach domu przy ul. Nowolipki odnaleziono część archiwum Emanuela Ringelbluma - Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego; w 1999 r. zostało ono wpisane przez UNESCO na Listę "Pamięć Świata", gromadzącą najważniejsze dokumenty, jakie przechowała ludzkość.

1956 - Po pięciu latach funkcjonowania pod nazwą "Sekcja Piłki Nożnej Głównego Urzędu Kultury Fizycznej i Sportu" Polski Związek Piłki Nożnej powrócił do swojej tradycyjnej, używanej od 1919 roku nazwy.

1956 - W Łodzi w czasie ogólnopolskiego zjazdu działaczy harcerskich podjęto decyzję o reaktywowaniu rozwiązanego w 1950 r. Związku Harcerstwa Polskiego; przewodniczącym Rady Naczelnej ZHP został Aleksander Kamiński.

1957 - Premiera filmu "Dwie godziny" w reżyserii Stanisława Wohla i Józefa Wyszomirskiego.

1980 - Erupcja ropy i gazu ziemnego w Karlinie (Zachodniopomorskie), której efektem był pożar szybu naftowego. Przez 32 dni ponad 1000 osób walczyło z żywiołem. Tamtejsze złoża ropy naftowej okazały się mniejsze niż oczekiwano.

1984 Zmarł Leszek Prorok, prozaik, eseista, autor utworów scenicznych, powieści i opowiadań.

1985 - W Warszawie zmarł Ireneusz Iredyński, pisarz, dramaturg.

1988 - Na zaproszenie prezydenta Francois Mitteranda Lech Wałęsa rozpoczął wizytę we Francji, towarzyszyli mu Bronisław Geremek i Andrzej Wielowieyski; była to pierwsza zagraniczna wizyta Wałęsy od 1981 r.

1990 - Odbyła się druga tura wyborów prezydenckich: wzięło w niej udział 53,39 proc. uprawnionych do głosownia (14,65 mln); Lecha Wałęsę poparło 74,25 proc. głosujących (10 622 696), natomiast Stanisława Tymińskiego 25,75 proc. (3 683 098); ponad 344 tys. wyborców oddało nieważne głosy.

1993 - Premiera filmu "Dwa księżyce" w reżyserii Andrzeja Barańskiego.

2001 - Zmarła Józefina Pellegrini, aktorka, piosenkarka i wróżka, występowała w warszawskich teatrach.

2007 - W Warszawie zmarł Ryszard Reiff, w czasie II wojny światowej członek Konfederacji Narodu, od 1944 r. w AK; współzałożyciel Stowarzyszenia "Pax", w latach 1978-1982 jego przewodniczący; od 1981 r. członek Rady Państwa; jako jedyny z 14 jej członków sprzeciwił się 13 grudnia 1981 r. zatwierdzeniu uchwały o wprowadzeniu stanu wojennego i dekretu o stanie wojennym, za co został odwołany ze stanowiska; w latach 1989-1991 senator z ramienia Komitetu Obywatelskiego; przewodniczący Związku Sybiraków (1989-2006).

2008 - W Warszawie zmarł Władysław Ślesicki, reżyser oraz scenarzysta filmów dokumentalnych i fabularnych, m.in. "W pustyni i w puszczy" (1973).

10 grudnia

----------

1339 - W Starym Sączu zmarła Jadwiga Bolesławówna, żona Władysława Łokietka, w latach 1320-1333 królowa Polski, matka Kazimierza III Wielkiego.

1671 - Turcja wypowiedziała Rzeczypospolitej wojnę, żądając wycofania polskich wojsk z Podola i Ukrainy.

1773 - Urodziła się Antonina Campi-Miklasiewicz, śpiewaczka operowa.

1791 - W Offenbach k. Frankfurtu n/Menem zmarł urodzony na Podolu Jakub Frank, przywódca oraz twórca żydowskiej sekty frankistów, cadyk, mistyk, samozwańczy prorok, astrolog i alchemik.

1796 - Car Rosji Paweł I ogłosił amnestię dla zesłanych na Syberię uczestników Powstania Kościuszkowskiego.

1805 - W Zalesiu urodziła się Amelia z Ogińskich Załuska, kompozytorka, malarka, poetka, współzałożycielka uzdrowiska w Iwoniczu.

1830 – Powstanie Listopadowe: Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki i Jan Jezierski zostali wydelegowani przez dyktatora gen. Józefa Chłopickiego do Sankt Petersburga na rozmowy z carem Mikołajem I, które miały doprowadzić do kompromisowego zakończenia konfliktu.

1850 - W Aleppo w Syrii zmarł Józef Bem, uczestnik wojny 1812-1813 i Powstania Listopadowego; w czasie Wiosny Ludów dowódca rewolucyjnego Wiednia; podczas powstania węgierskiego (1848-1849) stał na czele wojsk w Siedmiogrodzie, a następnie był naczelnym wodzem armii węgierskiej; po upadku powstania służył w armii tureckiej jako Murat Pasza.

1870 - W Bohdanowie urodził się Ferdynand Ruszczyc, malarz, grafik, rysownik.

1893 - W Krakowie urodził się Jerzy Stempowski, eseista, krytyk literacki, epistolograf, publicysta.

1895 - W Dębnie urodził się Józef Janos, twórca ludowy, poeta i rzeźbiarz.

1900 - W Wilnie urodził się Henryk Niewodniczański, fizyk, członek PAN, twórca Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie.

1901 - W Sztokholmie po raz pierwszy wręczono Nagrody Nobla.

1903 - Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki odebrali Maria Skłodowska-Curie i jej mąż Pierre Curie.

1905 - Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury odebrał Henryk Sienkiewicz.

1909 - W Niechanowie w pobliżu Gniezna urodził się Adam Borys, ps. Pług, podpułkownik WP, cichociemny; organizator i pierwszy dowódca batalionu "Parasol" Kierownictwa Dywersji KG AK.

1911 - Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii odebrała Maria Skłodowska-Curie.

1912 - W Krakowie urodził się Jerzy Turowicz, dziennikarz, publicysta, wieloletni redaktor naczelny "Tygodnika Powszechnego".

1924 - Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury odebrał Władysław Reymont.

1927 - W Genewie marszałek Józef Piłsudski wziął udział w sesji Rady Ligi Narodów poświęconej normalizacji stosunków polsko-litewskich.

1936 - Zmarł Leon Wasilewski, ojciec Wandy Wasilewskiej, działacz i teoretyk PPS, historyk i dyplomata.

1936 - W Lidzie urodził się Roman Załuski, reżyser i scenarzysta, autor filmów "Kardiogram" (1971), "Sekret" (1973), "Och, Karol" (1985), "Kogel-mogel" (1988).

1940 - W Białymstoku urodził się Aleksander Smolar, publicysta, w czasach PRL działacz opozycji demokratycznej, rzecznik Komitetu Obrony Robotników. Założyciel kwartalnika "Aneks"; w latach 1991 – 2020 prezes Fundacji im. Stefana Batorego.

1942 - Nota ministra spraw zagranicznych RP Edwarda Raczyńskiego do rządów Narodów Zjednoczonych dotycząca niemieckich zbrodni na ludności żydowskiej w okupowanej Polsce.

1943 - W Moskwie zmarł Alfred Lampe, działacz komunistyczny, członek KC KPP; współorganizator Związku Patriotów Polskich w Związku Sowieckim oraz 1 Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki.

1945 - W Zamościu urodził się Marek Grechuta, piosenkarz, poeta, kompozytor, wykonawca przebojów "Dni, których nie znamy", "Będziesz moją panią", "Niepewność", "Korowód".

1946 - W Zabrzu urodził się Jan Sawka, grafik, malarz. Zajmowął się plakatem i grafiką ilustracyjną.

1948 - Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka.

1953 - W Warszawie zmarła Lucyna Messal (Messalka), aktorka, śpiewaczka, tancerka, primadonna operetki warszawskiej.

1956 - W Szczecinie wybuchły antysowieckie zamieszki, zaatakowano m.in. budynek konsulatu ZSRS, komisariaty MO, Centralne Więzienie oraz Prokuraturę Wojewódzką.

1956 - Decyzją Rady Państwa Stalinogród powrócił do historycznej nazwy - Katowice.

1959 - Zmarł Andrzej Sołtan, fizyk, twórca i pierwszy dyrektor Instytutu Badań Jądrowych.

1965 - W Londynie zmarł Michał Grażyński, członek POW, uczestnik powstań śląskich; w latach 1926-1939 wojewoda śląski; przewodniczący ZHP od 1931 do 1939 r., następnie przewodniczący ZHP poza granicami Kraju (1946-1960); po wojnie na emigracji w Wielkiej Brytanii.

1966 - Pierwszy album studyjny "Czerwonych Gitar" - "To właśnie my".

1972 - Premiera filmu "Trzeba zabić tę miłość" w reżyserii Janusza Morgensterna.

1980 - Czesław Miłosz odebrał literacką Nagrodę Nobla.

1980 - Przy Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "Solidarność" powstał Komitet Obrony Więzionych za Przekonania.

1982 - W meczu koszykarskiej ekstraklasy Górnik Wałbrzych - Pogoń Szczecin zawodnik Górnika Mieczysław Młynarski zdobył 90 punktów. Do dziś wynik ten pozostaje rekordem polskiej ligi.

1983 - Danuta Wałęsa wraz z synem odebrała w Oslo przyznaną Lechowi Wałęsie Pokojową Nagrodę Nobla.

1984 - Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Konwencję w sprawie zakazu stosowania tortur.

1986 - Lech Wałęsa powołał Komisję Interwencji i Praworządności NSZZ "Solidarność", którą kierował Zbigniew Romaszewski.

1989 - W Nowej Hucie zdemontowano pomnik Włodzimierza Lenina.

1991 - W Maastricht w Holandii zakończył się szczyt 12 państw EWG, podczas którego uzgodniono traktat o unii gospodarczej i politycznej.

1994 - Zmarła Krystyna Tustanowska, pseudonim Tina, żołnierka Armii Krajowej, uczestniczyła w wielu akcjach AK: w zamachu na Kutscherę i odbiciu "Rudego" pod Arsenałem.

1996 - Wisława Szymborska odebrała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury.

1996 - W Warszawie zmarła Maryna Zagórska, tłumaczka literatury pięknej, współpracowniczka Komitetu Obrony Robotników, żona poety Jerzego Zagórskiego; Sprawiedliwa Wśród Narodów Świata.

2003 - W Poznaniu zmarł prof. Janusz Pajewski, historyk.

2007 - Ruszyła Biełsat TV - satelitarny kanał Telewizji Polskiej nadawany w języku białoruskim.

2019 - Olga Tokarczuk odebrała literacką Nagrodę Nobla za rok 2018.

2019 – W Warszawie zmarł Adam Słodowy, popularyzator nauki i prowadzący program „Zrób to sam” w Telewizji Polskiej. Program nadawany był przez 24 lata między 1959 a 1983 r.

11 grudnia

----------

1618 - W Dywilinie zawarto rozejm kończący trwającą od 1609 r. wojnę pomiędzy Rzeczpospolitą i Rosją.

1811 - W Wiedniu zmarł Seweryn Rzewuski, hetman polny koronny, jeden z liderów tzw. stronnictwa hetmańskiego, przeciwnik reform Sejmu Czteroletniego, współtwórca i przywódca konfederacji targowickiej.

1817 - W Paryżu zmarła Maria Walewska, hrabina, kochanka cesarza Napoleona Bonaparte; z ich związku narodził się syn Aleksander Walewski, przyszły minister spraw zagranicznych Francji.

1866 - W Warszawie uruchomiona została pierwsza linii tramwaju konnego. Sześciokilometrowa trasa łączyła leżący na lewym brzegu Wisły Dworzec Wiedeński z położonym na prawym brzegu Dworcem Petersburskim (dziś Wileński) oraz nowo otwartym Dworcem Terespolskim (Wschodnim).

1869 - W Teatrze Wielkim w Warszawie odbyła się premiera "Parii", ostatniej opery Stanisława Moniuszki.

1876 - W Wiszniewie na Litwie urodził się Mieczysław Karłowicz, kompozytor, dyrygent, pionier taternictwa i narciarstwa rekreacyjnego. Był reprezentantem idei artystycznych "Młodej Polski" w muzyce.

1883 - Urodził się Stanisław Adamczewski, historyk literatury, krytyk literacki, wydawca, profesor Uniwersytetu Łódzkiego i członek Polskiej Akademii Umiejętności.

1896 - W Łupkowie urodził się Józef Garbień, żołnierz I Brygady Legionów, chirurg, piłkarz Pogoni Lwów, reprezentant Polski.

1908 Urodził się Aleksander Janta-Połczyński, poeta, prozaik, jeden z najwybitniejszych reportażystów lat międzywojennych.

1908 - W Wiedniu urodził się Amon Goeth, nazistowski zbrodniarz, komendant niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Plaszow; w 1946 r. skazany na śmierć przez Najwyższy Trybunał Narodowy i stracony w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich.

1918 - W Lublinie urodził się Zygmunt Kałużyński, publicysta, krytyk filmowy, popularyzator historii kina, przez wiele lat związany z tygodnikiem „Polityka”.

1921 - Na warszawskim Żoliborzu założona została pierwsza w Polsce spółdzielnia osiedlowa budownictwa wielorodzinnego - Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa (WSM).

1921 - Urodził się Tadeusz Bogucki, aktor. W czasie wojny uczestnik powstania warszawskiego.

1922 - Gabriel Narutowicz został zaprzysiężony na prezydenta RP.

1927 - Uruchomiono linię kolejową z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego, zbudowaną przez spółkę akcyjną "Elektryczne Koleje Dojazdowe"; była to pierwsza normalnotorowa elektryczna kolej w Polsce.

1932 - Urodził się Dariusz Fikus, dziennikarz, początkowo związany ze "Sztandarem Młodych" i Expressem Wieczornym", później przez 25 lat współtworzył tygodnik "Polityka".

1936 - W Genewie na forum Ligii Narodów przedstawiciel polskiego rządu potępił ochotników, którzy zamierzali walczyć w hiszpańskiej wojnie domowej.

1941 - Niemcy i Włochy wypowiedziały wojnę USA.

1941 - Rząd polski wypowiedział wojnę Japonii.

1941 - W Warszawie zmarł płk Bronisław Gembarzewski, historyk wojskowości, organizator i dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie (1916-1936) oraz Muzeum Wojska w Warszawie (1920-1939).

1942 - Niemcy spacyfikowali wieś Kitów na Zamojszczyźnie zabijając jej 174 mieszkańców.

1945 - Pogrzeb sekretarza NKW PSL Bolesława Ściborka, zamordowanego 5 grudnia 1945 r. w Łodzi przez funkcjonariuszy UB; w uroczystościach wzięło udział około 25 tys. osób.

1946 - Powstał UNICEF - Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci.

1946 - W Starym Olsztynie urodził się Marek Jackowski, muzyk, kompozytor, lider zespołu Maanam.

1948 - W Zakopanem funkcjonariusze komunistycznej bezpieki aresztowali Jerzego Bronisława Brauna, ostatniego delegata Rządu RP na Kraj (od czerwca 1945 r.), pisarza i krytyka literackiego, filozofa, instruktora harcerskiego.

1973 - Premiera filmu "Sanatorium pod klepsydrą" w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa.

1976 - Premiera serialu telewizyjnego "Daleko od szosy" w reżyserii Zbigniewa Chmielewskiego.

1981 - Początek posiedzenia Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" w Gdańsku.

1981 - W warszawskim Teatrze Dramatycznym rozpoczął obrady Kongres Kultury Polskiej.

1981 - Premiera filmu "Wahadełko" w reżyserii Filipa Bajona.

1994 - W Edynburgu zmarł gen. Stanisław Maczek, dowódca 1. Polskiej Dywizji Pancernej, wsławionej walkami pod Falaise podczas inwazji sił alianckich w Normandii w 1944 r. i wyzwoleniem holenderskiej Bredy.

1995 - W Warszawie zmarła Marta Fik, historyczka, krytyczka teatralna, autorka m.in. "Kultura polska po Jałcie 1944-81".

2005 - W Warszawie zmarła Maria Kaniewska, reżyserka, scenarzystka, aktorka; autorka m.in. filmów "Niedaleko Warszawy", "Awantura o Basię", "Szatan z siódmej klasy", „Poszukiwany poszukiwana”

2008 - W Krakowie zmarła Zofia Jarema, reżyserka teatralna, scenografka, współzałożycielka krakowskiego Teatru Laki, Maski i Aktora Groteska.

2010 - W Łodzi zmarła Urszula Modrzyńska, aktorka teatralna i filmowa, pamiętna odtwórczyni roli Jagienki w "Krzyżakach" w reżyserii Aleksandra Forda.

2017 – Prezydent Andrzej Duda powołał rząd premiera Mateusza Morawieckiego.

12 grudnia

----------

1385 – W Krakowie zawarto pokój między królem Polski Jadwigą Andegaweńską a księciem płockim Siemowitem IV, który zrzekł się praw do korony polskiej.

1501 - W katedrze wawelskiej Aleksander Jagiellończyk koronowany został na króla Polski.

1586 - Zmarł Stefan Batory, książę Siedmiogrodu, król Polski od 1576 roku.

1575 - Prymas Jakub Uchański ogłosił królem Polski cesarza Maksymiliana II Habsburga; wybór ten został jednak oprotestowany przez szlachtę, która doprowadziła do elekcji Anny Jagiellonki.

1577 - Zawarto porozumienie pokojowe kończące wojnę Rzeczypospolitej z Gdańskiem. Na jego postawie Gdańsk wypłacił odszkodowanie w wysokości 200 tysięcy złotych, zachowując autonomię i przywileje.

1586 - W Grodnie zmarł król Stefan Batory, panujący od 1576 r.

1812 - W Tulczynie na Ukrainie zmarł Stanisław Trembecki, poeta, jeden z najwybitniejszych twórców epoki klasycyzmu stanisławowskiego; sekretarz i szambelan króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

1823 - W Wilnie urodził się Władysław Ludwik Anczyc, poeta, dramatopisarz, wydawca, tłumacz, uczestnik powstania krakowskiego w 1846 r.

1846 - Urodził się Stanisław Szczepanowski, ekonomista, inżynier, pionier przemysłu naftowego w Galicji.

1860 - W Szymborzu urodził się Jan Kasprowicz, poeta, dramaturg, krytyk teatralny i tłumacz; jeden z głównych przedstawicieli Młodej Polski, piewca przyrody tatrzańskiej, autor poematu "Miłość" i tomów "Krzak dzikiej róży", "Ginącemu światu", "Księga ubogich".

1861 - W Luboni k. Leszna zmarł Franciszek Morawski, żołnierz i poeta, uczestnik bitew pod Raszynem (1809) i Lipskiem (1813), minister wojny w Rządzie Narodowym w okresie Powstania Listopadowego, członek literackiego Towarzystwa Iksów i Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

1882 - W Stawiskach urodził się Akiba Rubinstein, arcymistrz szachowy, członek polskiej reprezentacji, która zdobyła złoty medal na III Olimpiadzie Szachowej w Hamburgu (1930).

1886 - W Pławowicach koło Miechowa urodził się Ludwik Hieronim Morstin, dramatopisarz, prozaik, poeta, tłumacz.

1886 - W Warszawie urodził się Adam Pragier, ekonomista, prawnik, działacz PPS, poseł na Sejm II RP, skazany w procesie brzeskim.

1890 - W Tarnopolu urodził się Kazimierz Ajdukiewicz, filozof, logik. Był jednym z najważniejszych polskich logików i autorem pierwszych w Polsce nowoczesnych sformułowań definicji „dowodu”, „wynikania”, i „twierdzenia”.

1906 - W Lublinie odbyło się uroczyste otwarcie Muzeum Lubelskiego.

1907 - W Łodzi urodziła się Halina Buyno-Łoza, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z roli Anieli Kargulowej w filmach Sylwestra Chęcińskiego "Sami Swoi" i "Nie ma mocnych".

1915 - W Warszawie urodził się Jeremi Przybora, poeta, aktor, współtwórca "Kabaretu Starszych Panów".

1916 - Do Warszawy przybył entuzjastycznie witany komendant I Brygady Legionów Polskich Józef Piłsudski.

1939 – Na terenach RP okupowanych przez ZSRS wycofano z obiegu złotego i zastąpiono go rublem.

1945 - Podczas I Zjazdu Polskiej Partii Robotniczej Komitet Centralny powołał Władysława Gomułkę na stanowisko sekretarza generalnego.

1952 - W Warszawie odbył się zjazd księży popierających władze PRL, tzw. księży patriotów. W zjeździe wzięło udział ok. 1500 duchownych.

1953 - W Warszawie otwarto Halę Torwar.

1956 - W Warszawie zmarł Jerzy Nel (właśc. Jerzy Zyms), scenarzysta, autor tekstów piosenek m.in. "Już taki jestem zimny drań", "Baby, ach te baby"; uczestnik bitwy pod Kockiem, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego.

1963 - W Ottawie zmarł gen. Józef Zając, w czasie kampanii polskiej w 1939 r. naczelny dowódca lotnictwa i obrony przeciwlotniczej.

1968 - Zapadły wyroki w procesie studentów oskarżonych o udział w protestach Marca '68: Jan Lityński - 2,5 roku więzienia, Seweryn Blumsztajn - 2 lata.

1970 - Radio i telewizja nadały wieczorem komunikat o znaczących podwyżkach cen detalicznych artykułów spożywczych i przemysłowych; informacje te stały się bezpośrednią przyczyną strajków i demonstracji na Wybrzeżu.

1974 - List 15 polskich intelektualistów i artystów do władz PRL zawierający żądanie udostępnienia Polakom zamieszkałym w ZSRS kontaktu z polską kulturą oraz własnego szkolnictwa.

1981 - Początek operacji wprowadzania stanu wojennego: przed północą przy wsparciu wojska rozpoczęły działania jednostki MSW składające się z grup specjalnych, oddziałów ZOMO, jednostek antyterrorystycznych, funkcjonariuszy SB i oddziałów Jednostek Nadwiślańskich.

1981 - W Warszawie odbyło się pierwsze posiedzenie Prymasowskiej Rady Społecznej, której przewodniczył prof. Stanisław Stomma.

2000 - W Warszawie zmarł Jan Młodożeniec, grafik i plakacista.

2015 - W Paryżu blisko 200 krajów przyjęło konwencję klimatyczną ONZ, mającą zatrzymać globalne ocieplenie; to pierwsza w historii umowa klimatyczna o takim zasięgu.

2017 – Rząd premiera Mateusza Morawieckiego uzyskał w Sejmie wotum zaufania.

2019 - Olga Tokarczuk odebrała Literacką Nagrodę Nobla. (PAP)

en / skp /