12 kwietnia

--------------

1656 – Potop szwedzki: wojska hetmana wielkiego litewskiego Pawła Jana Sapiehy wyzwoliły Lublin z rąk szwedzkich.

1773 - W Warszawie zmarł Jakub Fontana, polski architekt włoskiego pochodzenia, przedstawiciel baroku i klasycyzmu; zaprojektował m.in. gmach Collegium Nobilium, pracował przy przebudowie Zamku Królewskiego w Warszawie; w 1755 r. otrzymał tytuł architekta królewskiego.

1850 - Ogłoszono decyzję cesarza Franciszka Józefa o budowie Twierdzy Kraków.

1861 - W Poznaniu zmarł Tytus Działyński, działacz społeczny i polityczny, uczestnik Powstania Listopadowego, kawaler Orderu Virtuti Militari; mecenas sztuki, wydawca źródeł historycznych, założyciel Biblioteki Kórnickiej.

1863 - W okolicach Rawicza w pojedynku sprowokowanym przez przeciwników politycznych zginął Stefan Bobrowski, członek tajnego Komitetu Centralnego Narodowego; od stycznia 1863 r. właściwy kierownik Powstania Styczniowego, organizator i członek Tymczasowego Rządu Narodowego.

1905 - W Siedlcach urodził się Bohdan Korzeniewski, historyk i krytyk teatru, reżyser, tłumacz, pedagog.

1929 - W Warszawie urodził się Konstanty Puzyna, krytyk teatralny, eseista, poeta; kierownik literacki Teatru "Wybrzeże", Teatru Dramatycznego i Teatru Ateneum w Warszawie; badacz twórczości Witkacego.

1929 – W stoczni we francuskim Hawrze zwodowano podwodny stawiacz min ORP "Wilk", pierwszą jednostkę podwodną polskiej Marynarki Wojennej.

1940 - W nocy z 12 na 13 kwietnia władze sowieckie przeprowadziły drugą masową deportację ludności polskiej w głąb ZSRS; według danych NKWD w ramach przeprowadzonej akcji wywieziono łącznie około 61 tys. osób, głównie do Kazachstanu; ofiarami deportacji były rodziny rozstrzeliwanych w tym samym czasie polskich jeńców wojennych oraz osób więzionych przez NKWD.

1940 - Rozkaz Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego o formowaniu w Syrii Brygady Strzelców Karpackich pod dowództwem płk. Stanisława Kopańskiego.

1944 - W Hucisku w powiecie Bóbrka w Galicji Wschodniej oddział UPA, wsparty przez członków samoobrony ukraińskiej, zamordował ponad 100 Polaków.

1945 - 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka wyzwoliła niemiecki obóz jeniecki w Oberlangen, w którym więziono uczestniczki Powstania Warszawskiego.

1946 - W Brookwood w Wielkiej Brytanii zmarł Marian Zyndram-Kościałkowski, żołnierz Legionów Polskich, współtwórca POW, działacz BBWR; premier RP w latach 1934-35.

1950 - W Kamiennej Górze urodził się Ryszard Bosek, siatkarz, mistrz świata z Meksyku (1974) i złoty medalista olimpijski z Montrealu (1976); trener.

1961 - Z terenu Kazachstanu w Związku Sowieckim wystrzelono statek kosmiczny "Wostok 1" z kosmonautą Jurijem Gagarinem na pokładzie; był to pierwszy lot człowieka w kosmos, trwał 108 minut.

1963 - Premiera filmu "Godzina pąsowej róży" w reżyserii Haliny Bielińskiej.

1963 - W Warszawie zmarł Kazimierz Ajdukiewicz, filozof, logik, przedstawiciel szkoły lwowsko-warszawskiej.

1982 - Stan wojenny: W Warszawie pierwszą audycję nadało podziemne Radio "Solidarność", którego twórcami byli m.in. Zofia i Zbigniew Romaszewscy.

1982 - Premiera filmu "Znachor" w reżyserii Jerzego Hoffmana.

1985 - W Warszawie Sąd Wojewódzki zarejestrował Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ).

1991 - W Warszawie podpisano akt założycielski Giełdy Papierów Wartościowych.

1991 - Premiera filmu "Pogrzeb kartofla" Jana Jakuba Kolskiego.

2001 - W Warszawie został zastrzelony były minister sportu Jacek Dębski.

13 kwietnia

--------------

1603 - Wojska Rzeczypospolitej pod dowództwem hetmana polnego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza zdobyły bronioną przez Szwedów twierdzę Dorpat w Inflantach.

1881 - W Łodzi zmarł Karol Scheibler, przemysłowiec, działacz gospodarczy i społeczny.

1883 - Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego Zygmunt Wróblewski i Karol Olszewski jako pierwsi na świecie dokonali skroplenia azotu.

1893 - W Baranowiczach urodziła się Maja Berezowska (część źródeł jako datę urodzenia podaje 1898 r.); malarka, rysowniczka, ilustratorka; autorka cyklu karykatur Adolfa Hitlera, opublikowanych we Francji w 1934 r.; w 1942 r. aresztowana w Warszawie przez gestapo; więziona na Pawiaku i w KL Ravensbrueck.

1909 - We Lwowie urodził się Stanisław Ulam, matematyk, absolwent Politechniki Lwowskiej; od 1936 r. w USA; wykładowca m.in. Uniwersytetu Harvarda, profesor Uniwersytetu Wisconsin w Madison; od 1943 r. pracował w ośrodku badań jądrowych w Los Alamos, współtwórca pierwszej amerykańskiej bomby wodorowej.

1923 - Marszałek Francji Ferdinand Foch mianowany został marszałkiem Polski.

1930 - W Łodzi rozpoczęło działalność Muzeum Sztuki, kolekcjonujące przede wszystkim sztukę awangardową; podstawą jego zbiorów jest kolekcja sztuki nowoczesnej grupy "a.r.", gromadzona z inicjatywy Władysława Strzemińskiego.

1938 - W Wilnie urodził się Andrzej Dąbrowski, wokalista jazzowy, piosenkarz, perkusista, kompozytor.

1940 - W Warszawie urodził się Piotr Figiel, kompozytor, aranżer, pianista; autor piosenek "Dwadzieścia lat, a może mniej", "Powrócisz tu".

1942 - W Warszawie urodził się Waldemar Marszałek, zawodnik sportów motorowodnych, wielokrotny mistrz świata i Europy.

1943 - W Berlinie w siedzibie Ministerstwa Spraw Zagranicznych III Rzeszy odbyła się konferencja prasowa poświęcona odkryciu masowych grobów w Katyniu; Radio Berlin podało dodatkowe informacje ze Smoleńska na temat identyfikacji zwłok polskich oficerów.

1947 - Rozpoczęła się "bitwa o handel" - obradujące w Warszawie plenum KC PPR wyznaczyło główne kierunki reformy handlu wewnętrznego w Polsce, zmierzające do wprowadzenia modelu gospodarki opartego na wzorach sowieckich.

1957 - Kościołowi Mariackiemu w Krakowie, po 10-letniej konserwacji, przekazano rewindykowany z Niemiec ołtarz Wita Stwosza.

1967 - W Warszawie w Sali Kongresowej odbyły się dwa koncerty The Rolling Stones.

1972 - W Krakowie zmarł Feliks Młynarski, ekonomista, współtwórca Banku Polskiego SA; w czasie II wojny światowej, za zgodą rządu RP na uchodźstwie, pełnił funkcję prezesa Banku Emisyjnego w Krakowie, emitującego pieniądze dla Generalnego Gubernatorstwa, tzw. młynarki.

1986 - Jan Paweł II jako pierwszy papież odwiedził synagogę; w rzymskiej Synagodze Większej spotkał się z Naczelnym Rabinem Rzymu Elio Toaffem.

1990 - Związek Sowiecki przyznał się do zbrodni katyńskiej; w komunikacie rządowej agencji TASS oficjalnie potwierdzono, że polscy jeńcy wojenni zostali rozstrzelani wiosną 1940 r. przez NKWD.

1990 - Prezydent ZSRS Michaił Gorbaczow przekazał prezydentowi Wojciechowi Jaruzelskiemu kopie archiwalnych dokumentów z listami polskich jeńców wysłanych w kwietniu i maju 1940 r. z obozu w Kozielsku do Smoleńska i z obozu w Ostaszkowie do Kalinina (obecny Twer), a także wykaz akt ewidencyjnych jeńców wojennych, których wywieziono z obozu NKWD w Starobielsku.

2007 - W Konstancinie zmarł Andrzej Kurylewicz, kompozytor, pianista, trębacz, puzonista, dyrygent, jeden z pionierów muzyki jazzowej w Polsce.

2008 - W Warszawie zmarł Jerzy Krasowski, aktor, reżyser teatralny; w latach 1983-90 dyrektor Teatru Narodowego w Warszawie.

2015 - W Lubece zmarł Guenter Grass, niemiecki pisarz urodzony w Gdańsku, rzeźbiarz, rysownik; autor powieści "Blaszany bębenek", "Psie lata", "Wróżby kumaka"; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1999 r.

14 kwietnia

--------------

966 - W Wielką Sobotę odbył się chrzest Mieszka I; miejsce ceremonii do dziś budzi spory historyków, część z nich wskazuje na Ostrów Lednicki, inni na Poznań, Gniezno, są również opinie, że Mieszko I przyjął chrzest w Ratyzbonie.

1430 – Grupa rycerzy-raubritterów pochodzących z Czech, Moraw i Śląska napadła na klasztor paulinów na Jasnej Górze, zabijając kilku zakonników, łupiąc część kosztowności i uszkadzając obraz Matki Boskiej Częstochowskiej.

1570 - W Sandomierzu przedstawiciele protestanckich wyznań - kalwini, luteranie i bracia czescy - podpisali porozumienie, dotyczące współdziałania wobec kontrreformacji.

1786 - W Warszawie urodził się Walerian Łukasiński, oficer, działacz niepodległościowy, założyciel Narodowego Towarzystwa Patriotycznego; aresztowany przez władze carskie w 1822 r. i więziony do końca życia; zmarł w 1868 r. w twierdzy szliselburskiej koło Petersburga.

1810 – Dekretem księcia Fryderyka Augusta I została powołana Rządowa Dyrekcja Teatru – instytucja nadzorująca teatry Księstwa Warszawskiego.

1861 - W Kaliszu urodził się Stefan Szolc-Rogoziński, podróżnik, etnograf, badacz Afryki, przede wszystkim Kamerunu.

1889 - W Suchej Beskidzkiej urodził się Walery Goetel, geolog, ekolog i paleontolog; badacz budowy geologicznej Tatr; w latach 1939-51 rektor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

1915 - W Ursynowie, obecnie dzielnica Warszawy, urodził się Jan Zumbach, pilot, as myśliwski, w czasie II wojny światowej dowódca słynnego Dywizjonu 303.

1916 - W Krakowie urodził się Wojciech Żukrowski, prozaik, poeta, eseista; autor "Kamiennych tablic", "Skąpanych w ogniu", opowiadań wojennych "Z kraju milczenia", a także książek dla dzieci.

1917 - W Warszawie zmarł Ludwik Zamenhof, lekarz, twórca języka esperanto.

1924 - Reforma walutowa rządu Władysława Grabskiego; prezydent RP wydał rozporządzenie o zmianie ustroju pieniężnego; ustalono w nim m.in. relację marki polskiej do nowej waluty - złotego: 1 800 000 marek polskich za 1 złotego.

1927 - Oficerska Szkoła Lotnictwa została przeniesiona z Grudziądza do Dęblina.

1929 - Powołano rząd Kazimierza Świtalskiego, tzw. rząd pułkowników.

1934 - Powołano Obóz Narodowo-Radykalny (ONR).

1935 - W Pińczowie urodził się Andrzej Gwiazda, działacz związkowy, jeden z założycieli Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża; w sierpniu 1980 r. członek Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, współautor 21 Postulatów Sierpniowych; współzałożyciel NSZZ "Solidarność".

1940 - We wsi Józefów Duży niedaleko Kocka Niemcy rozstrzelali ponad 160 mieszkańców okolicznych wsi.

1941 - W Lidzie urodziła się Pola Raksa, aktorka; wielką popularność przyniosła jej rola w serialu telewizyjnym "Czterej pancerni i pies", w którym zagrała sanitariuszkę Marusię "Ogoniok"; wystąpiła również w filmach "Szatan z siódmej klasy", "Panienka z okienka", "Popioły", "Pogoń za Adamem", "Aria dla atlety" i "Uprowadzenie Agaty".

1950 - Władze komunistyczne i przedstawiciele Episkopatu Polski podpisali porozumienie pomiędzy państwem a Kościołem katolickim.

1953 - W Warszawie zakończył się proces płk. Wacława Kostka-Biernackiego, żołnierza Legionów Polskich, komendanta twierdzy brzeskiej, wojewody nowogródzkiego i poleskiego, organizatora obozu w Berezie Kartuskiej; więziony przez władze komunistyczne od 1945 r. skazany został na karę śmierci, zamienioną na 10 lat więzienia.

1966 - Początek głównych obchodów religijnych Milenium Chrztu Polski.

1968 - Premiera filmu "Wilcze echa" w reżyserii Aleksandra Ścibora-Rylskiego.

1986 - Premiera filmu "Dziewczęta z Nowolipek" w reżyserii Barbary Sass.

1985 - W Krakowie ogłoszono deklarację założycielską Ruchu "Wolność i Pokój" (WiP).

2013 - W Warszawie zmarł Andrzej Garlicki, historyk, badacz dziejów II RP, autor książek "U źródeł obozu belwederskiego", "Przewrót majowy", "Od maja do Brześcia", "Od Brześcia do maja", "Józef Piłsudski 1867-1935", "Piękne lata trzydzieste", a także publikacji "Rycerze Okrągłego Stołu".

15 kwietnia

-----------

1515 - W Krakowie zmarł Mikołaj Kamieniecki, hetman wielki koronny, wojewoda krakowski, autor wielu reform wojskowych; w 1512 r. wspólnie z hetmanem Konstantym Ostrogskim rozgromił Tatarów w bitwie pod Wiśniowcem.

1658 - W Skierniewicach zmarł Andrzej Leszczyński, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski od 1653 r.

1865 - W Krakowie urodziła się Olga Boznańska, jedna z najbardziej cenionych polskich malarek, przedstawicielka impresjonizmu, wybitna artystka okresu Młodej Polski.

1886 - W Krakowie urodził się Tadeusz Kutrzeba, gen. Wojska Polskiego, komendant Wyższej Szkoły Wojennej w latach 1928-1939; w kampanii polskiej 1939 r. dowódca Armii "Poznań", dowodził wojskami polskimi w bitwie nad Bzurą.

1888 - W Borucicach koło Łęczycy urodził się Tadeusz Pruszkowski, żołnierz Legionów Polskich, malarz, pedagog, profesor ASP w Warszawie; zastrzelony przez Niemców w 1942 r. podczas próby ucieczki z konwoju na Pawiak.

1889 - W Grodzisku Mazowieckim urodził się Kalman Szapiro, cadyk, rabin Piaseczna; w czasie wojny przybywał w warszawskim getcie, gdzie angażował się w działalność samopomocową; autor mów odnalezionych w Archiwum Ringelbluma; zamordowany w 1943 r. prawdopodobnie w niemieckim obozie w Trawnikach.

1922 - Sejm RP ratyfikował Traktat Ryski, kończący wojnę polsko-bolszewicką.

1926 - W Landwarowie pod Wilnem urodził się Igor Przegrodzki, aktor, wykładowca wrocławskiej PWST; przez wiele lat związany z Teatrem Polskim we Wrocławiu, następnie z Teatrem Narodowym w Warszawie; zagrał m.in. w filmach "Marcowe migdały" i "Parę osób, mały czas".

1927 - W Warszawie zmarł Feliks Perl, działacz socjalistyczny, publicysta, jeden z głównych teoretyków PPS; w latach 1915-1927 redaktor naczelny "Robotnika".

1934 - W Międzyrzecu Podlaskim urodził się Andrzej Kopiczyński, aktor, przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Kwadrat; wielką popularność przyniosła mu rola inżyniera Stefana Karwowskiego w serialu "Czterdziestolatek" i "Czterdziestolatek 20 lat później", zagrał również w filmach "Jarzębina czerwona", "Kopernik" i "Znachor".

1938 - W Śniatyczach na Zamojszczyźnie urodził się arcybiskup Sawa (Michał Hrycuniak), zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, jako metropolita warszawski i całej Polski.

1939 - Odbył się ogólnopolski zjazd założycielski Stronnictwa Demokratycznego.

1943 - Zbrodnia Katyńska: Sowieckie Biuro Informacyjne stwierdziło, że polscy jeńcy byli zatrudnieni na robotach budowlanych na zachód od Smoleńska i "wpadli w ręce niemieckich katów faszystowskich w lecie 1941 r., po wycofaniu się wojsk radzieckich z rejonu Smoleńska".

1945 - W Krakowie ukazał się pierwszy numer tygodnika "Przekrój".

1963 - W Oświęcimiu urodziła się Beata Szydło, samorządowiec, polityk; w latach 1998-2005 burmistrz gminy Brzeszcze; w 2005 r. wstąpiła do Prawa i Sprawiedliwości; posłanka na Sejm V, VI, VII i VIII kadencji; w 2010 r. wybrana wiceprezesem PiS; od listopada 2015 r. do grudnia 2017 premier rządu RP, wicepremier od 11 grudnia 2017 r.; od 2019 europosłanka.

1972 - Rozpoczęto budowę Huty Katowice.

1983 - Początek budowy pierwszej linii warszawskiego metra.

1999 - Podpisano akt założycielski partii Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD).

2000 - Komendant Główny Policji powołał Centralne Biuro Śledcze (CBŚ).

2002 - W Warszawie zmarł Szymon Kobyliński, grafik, rysownik, karykaturzysta, eseista i dziennikarz.

2007 - W Warszawie zmarł Jerzy Janicki, pisarz, dramaturg, scenarzysta, dziennikarz; współautor powieści radiowych "Matysiakowie" i "W Jezioranach"; autor scenariuszy filmowych do seriali "Polskie drogi", "Ballada o Januszku" i "Dom".

2010 – Prezydent RP Lech Kaczyński otrzymał pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela miasta stołecznego Warszawy.

2019 – Wybuchł pożar katedry Notre-Dame w Paryżu. Ogień częściowo zniszczył katedrę, doprowadzając m.in. do zawalenia się XIX-wiecznej iglicy świątyni.

16 kwietnia

---------------

1792 - Ignacy Wyssogota Zakrzewski został wybrany na pierwszego konstytucyjnego prezydenta Warszawy.

1888 - W Krakowie zmarł Zygmunt Wróblewski, fizyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; w 1883 r., wraz z prof. Karolem Olszewskim, dokonał pierwszego w dziejach skroplenia tlenu i azotu.

1895 - W Lisewie Małym w pobliżu Sierpca urodził się Czesław Kaczmarek, katolicki duchowny, w latach 20. duszpasterz polski we Francji; biskup kielecki od 1938 do 1963 r.; w latach 1951-1956 więziony przez władze komunistyczne.

1905 - W Kaiserslautern urodził się Ludwig Fischer, niemiecki prawnik, działacz NSDAP; w latach 1939-1945 nazistowski gubernator dystryktu warszawskiego; w 1947 r. skazany za zbrodnie wojenne na karę śmierci; wyrok wykonano w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

1908 - W Moszenkach na Lubelszczyźnie urodził się Wojciech Kołaczkowski, pułkownik Wojska Polskiego, pilot, w czasie II wojny światowej dowódca słynnego Dywizjonu 303.

1911 - W Płońsku urodził się Marian Gołębiewski, oficer WP, cichociemny, od 1943 r. komendant Obwodu Hrubieszów AK; szef Inspektoratu Zamojskiego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość od września 1945 r.; w latach 1946-56 więziony przez władze komunistyczne; działacz opozycji antykomunistycznej, współzałożyciel organizacji Ruch (1965); aresztowany w 1970 r. i skazany na 4,5 roku więzienia za "prowadzenie przygotowań do obalenia przemocą ustroju"; członek założonego w 1977 r. Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

1923 - W Warszawie urodziła się Alina Janowska, jedna z najpopularniejszych polskich aktorek, uczestniczka Powstania Warszawskiego; przez wiele lat związana z warszawskimi teatrami Syrena i Komedia; wystąpiła w filmach "Zakazane piosenki", "Skarb", "Samson", "Dzięcioł", "Podróż za jeden uśmiech", "Dulscy", "Rozmowy kontrolowane", a także w serialach "Wojna domowa" i "Lalka".

1923 - W Warszawie urodził się Andrzej Romocki "Morro", harcmistrz, członek Szarych Szeregów, kapitan Armii Krajowej; dowódca 2 kompanii "Rudy" batalionu "Zośka"; poległ w czasie Powstania Warszawskiego.

1927 - Polskie Radio po raz pierwszy transmitowało odegranie hejnału z wieży Mariackiej w Krakowie.

1936 - "Krwawy czwartek" we Lwowie - w czasie pogrzebu uczestnika demonstracji bezrobotnych, zastrzelonego dwa dni wcześniej przez policję, doszło do gwałtownych starć z siłami porządkowymi; od policyjnych kul zginęło 31 uczestników konduktu, kolejnych 18 zmarło na skutek ran.

1940 - W Garbatce na Mazowszu urodził się Krzysztof Kumor, aktor, prezes ZASP w latach 2006-10.

1943 - Do Katynia przybyła Komisja Techniczna Polskiego Czerwonego Krzyża, która pracowała przy ekshumacjach do 9 czerwca 1943 r.

1944 – Ukraińscy kolaboranci służący w 4 Pułk Policji SS dokonali masakry od 250 do 862 Polaków w Chodaczkowie Wielkim w województwie tarnopolskim.

1945 - Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę na Berlin; w rejonie Siekierek żołnierze 1 Armii Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Stanisława Popławskiego sforsowali Odrę, biorąc udział w operacji berlińskiej.

1945 - Na Bałtyku sowiecki okręt podwodny L-3 zatopił niemiecki statek transportowy "Goya", przewożący oprócz żołnierzy, wielu uchodźców z Gdańska i Prus Wschodnich; zginęło co najmniej 6 tys. osób, liczba uratowanych według różnych źródeł waha się od 98 do 334.

1946 - W Warszawie urodził się Maciej Wojtyszko, reżyser, dramatopisarz i scenarzysta.

1947 - Wykonano wyrok śmierci na byłym komendancie KL Auschwitz-Birkenau Rudolfie Hoessie; został on powieszony na terenie obozu, obok budynku komendantury, w której urzędował.

1952 - Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał na karę śmierci gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nila", organizatora i szefa Kedywu Komendy Głównej AK, jednego z najbardziej zasłużonych żołnierzy Armii Krajowej i polskiego podziemia niepodległościowego; egzekucję wykonano 24 lutego 1953 r.

1957 - Rozporządzeniem Rady Ministrów utworzony został Wielkopolski Park Narodowy.

1964 - W Mielcu urodził się Piotr Gąsowski, aktor, artysta kabaretowy.

1966 - W Gnieźnie i Poznaniu odbyły się centralne uroczystości państwowe związane z obchodami Tysiąclecia Państwa Polskiego.

1967 - Na terenie byłego niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau odsłonięto pomnik ku czci ofiar nazistowskiego ludobójstwa; podczas uroczystości odbyło się prawykonanie "Dies irae" Krzysztofa Pendereckiego.

1973 - Samolot Ił 62 "Mikołaj Kopernik" odbył pierwszy w historii Polskich Linii Lotniczych "LOT" rejs transoceaniczny do Nowego Jorku.

1979 - Premiera filmu "Zmory" w reżyserii Wojciecha Marczewskiego, nagrodzonego Nagrodą Główną Jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.

1985 - W Warszawie zmarł Tadeusz Bartosik, aktor, w latach 1976-82 dyrektor i kierownik artystyczny Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie; wystąpił m.in. w filmach "Zezowate szczęście", "Historia współczesna", a także w serialach "Stawka większa niż życie" i "Doktor Murek".

1991 - Inauguracja działalności Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.

1997 - W Paryżu zmarł Roland Topor, urodzony w rodzinie polskich Żydów, francuski malarz, rysownik, scenarzysta, powieściopisarz, dramaturg i aktor.

2003 - W Atenach podpisano traktat dotyczący wejścia do Unii Europejskiej dziesięciu nowych państw, w tym Polski.

2010 – Polska strefa powietrzna została niemal całkowicie zamknięta z powodu chmury pyłów wulkanicznych powstałej po erupcji islandzkiego wulkanu Eyjafjallajökull. Wydarzenie to uniemożliwiło przybycie niemal wszystkich delegacji zagranicznych na pogrzeb pary prezydenckiej w Krakowie.

2012 - W Toruniu zmarł Marian Biskup, historyk, badacz dziejów Pomorza, zakonu krzyżackiego i Torunia.

17 kwietnia

-----------

1330 – Na zamku wyszehradzkim węgierski arystokrata Felicjan Zach usiłował dokonać zamachu na rodzinę królewską, raniąc króla Karola Roberta i królową Elżbietę Łokietkównę, po czym zginął z ręki jednego z dworzan.

1594 - Papież Klemens VIII kanonizował misjonarza dominikańskiego Jacka Odrowąża.

1794 - Powstanie Kościuszkowskie; w Warszawie wybuchła insurekcja, wojska rosyjskie stacjonujące w stolicy zostały pobite i wyparte z miasta; wśród dowódców stołecznych walk wyróżnił się radny miasta, szewc Jan Kiliński.

1848 - Władze austriackie uwłaszczyły chłopów w Galicji.

1850 - W Popniu w powiecie brzezińskim zmarł gen. Jan Krukowiecki, uczestnik wojen napoleońskich, prezes Rządu Narodowego w czasie Powstania Listopadowego.

1865 - W Loosdorf w Austrii urodziła się Urszula Ledóchowska, założycielka Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego (urszulanek szarych); kanonizowana w 2003 r. przez papieża Jana Pawła II.

1888 - W Krakowie urodził się Józef Retinger, polityk, negocjator, znawca literatury i sztuki; w czasie II wojny światowej osobisty doradca polityczny gen. Władysława Sikorskiego, emisariusz, wykorzystywany do najtajniejszych misji, przerzucony m.in. do okupowanej Polski w 1944 r.; po wojnie działał na rzecz europejskiej integracji.

1900 - Józef Piłsudski został przewieziony z więzienia w Łodzi i osadzony przez Rosjan w więzieniu na Cytadeli Warszawskiej (X Pawilon), gdzie rozpoczęto śledztwo w sprawie jego działalności niepodległościowej w PPS.

1904 - W Budapeszcie urodził się Franciszek Dąbrowski, komandor porucznik Marynarki Wojennej, zastępca dowódcy obrony Westerplatte we wrześniu 1939 r.

1925 - W Warszawie urodził się Jan Romocki "Bonawentura", podharcmistrz, podporucznik Armii Krajowej; zginął w czasie Powstania Warszawskiego.

1938 - Papież Pius XI kanonizował Andrzeja Bobolę, jezuitę i misjonarza, zamordowanego w 1657 r. przez Kozaków w czasie rzezi w Janowie Poleskim.

1942 - W nocy z 17 na 18 kwietnia gestapo na ulicach warszawskiego getta zamordowało 52 osoby; była to pierwsza zorganizowana akcja terroru na terenie dzielnicy zamkniętej.

1943 - Delegat PCK przy MCK w Genewie Stanisław Radziwiłł złożył oficjalną notę rządu RP w sprawie wysłania komisji do Katynia; tego samego dnia, pół godziny wcześniej, również Niemcy zwrócili się do MCK o wszczęcie dochodzenia; działania władz niemieckich zmierzające do sprowokowania konfliktu pomiędzy aliantami miały wywołać wrażenie, że postępowanie Berlina i polskiego rządu są ze sobą koordynowane.

1943 - Oświadczenie Rady Ministrów RP w sprawie Zbrodni Katyńskiej: "Rząd Polski piętnuje wszystkie zbrodnie, popełnione na polskich obywatelach, i odmawia prawa wyzyskiwania tych ofiar w politycznej grze przez kogokolwiek, kto winien jest tych przestępstw przeciw Narodowi i Państwu Polskiemu".

1944 - W obozie jenieckim Murnau zmarł Czesław Fijałkowski, generał WP; w kampanii polskiej 1939 r. dowódca SGO "Narew".

1947 - Rejonowy Sąd Wojskowy w Warszawie skazał Kazimierza Bagińskiego na 8 lat, Wiktora Bazylewskiego na 6 lat, Tadeusza Węgrzyniaka na 6 lat i Tadeusza Wyrzykowskiego na 3 lata więzienia za redagowanie rzekomo nielegalnego biuletynu PSL.

1951 - W Warszawie urodził się Paweł Śpiewak, socjolog, historyk idei, profesor Uniwersytetu Warszawskiego; od 2011 r. dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego.

1952 - W Warszawie urodził się Robert Gliński, reżyser, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi (2008-2012); autor filmów "Wszystko, co najważniejsze", "Cześć Tereska", "Wróżby kumaka" i "Kamienie na szaniec".

1955 - We Wrocławiu urodził się Jan Borysewicz, lider zespołu Lady Pank, kompozytor, gitarzysta, wokalista i autor tekstów.

1979 - W nocy z 17 na 18 kwietnia ładunek wybuchowy uszkodził pomnik Lenina w Nowej Hucie; mimo licznych przesłuchań MO nie ustaliła sprawców.

1981 - W Warszawie zmarł Ludwik Sempoliński, aktor, śpiewak, reżyser, profesor warszawskiej PWST, związany m.in. z Teatrem Syrena; wystąpił w filmach "Pan Twardowski", "Piętro wyżej", "Paweł i Gaweł", "Żołnierz królowej Madagaskaru", "Skarb" i "Irena do domu!".

1988 - Relikwie świętego Andrzeja Boboli zostały złożone w nowo wybudowanym sanktuarium na warszawskim Mokotowie.

1989 - Sąd Wojewódzki w Warszawie ponownie zarejestrował NSZZ "Solidarność" z siedzibą w Gdańsku.

1990 - W Warszawie zmarł Witold Łokuciewski, pułkownik WP, as myśliwski, pilot Dywizjonu 303, uczestnik Bitwy o Anglię; w 1942 r. zestrzelony nad Francją, trafił do niemieckiej niewoli; po wojnie ostatni dowódca Dywizjonu 303 (1946).

2003 - Papież Jan Paweł II wydał encyklikę "Ecclesia de Eucharistia".

2005 - W Warszawie zmarł Rajmund Kaczyński - oficer Wojska Polskiego, uczestnik Powstania Warszawskiego, inżynier, wykładowca Politechniki Warszawskiej; ojciec polityków - Lecha i Jarosława Kaczyńskich.

2017 - We Wrocławiu zmarł arcybiskup Jeremiasz, ordynariusz prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej, w przeszłości m.in. wieloletni przewodniczący Polskiej Rady Ekumenicznej.

2018 – W Wersalu zmarł podporucznik Stanisław Likiernik, żołnierz Kedywu Armii Krajowej, uczestnik wielu akcji likwidacyjnych i sabotażowo-dywersyjnych oraz Powstania Warszawskiego, autor wspomnień „Diabelne szczęście czy palec Boży?”.

18 kwietnia

-----------

1025 - Podczas Świąt Wielkanocnych w Gnieźnie odbyła się koronacja królewska Bolesława I Chrobrego.

1518 - Na Wawelu odbyła się koronacja Bony Sforzy na królową Polski i jej zaślubiny z królem Zygmuntem I Starym.

1506 - Papież Juliusz II położył kamień węgielny pod nową bazylikę św. Piotra w Rzymie, jedno z najważniejszych dzieł architektury renesansu i baroku.

1791 - Sejm Wielki uchwalił prawo "o miastach królewskich", zgodnie z którym obywatele miast uzyskali prawo nietykalności osobistej i majątkowej oraz możliwość głosowania w Sejmie w sprawach miast, handlu i rzemiosła.

1792 – Na polecenie Sejmu Wielkiego dokonano ostatniej lustracji zbiorów Skarbca Koronnego na Wawelu. Zgromadzone pamiątki dziejów Polski przez cztery kolejne dni były prezentowane zwiedzającym.

1854 - W Elsnerowie, obecnie część Warszawy, zmarł Józef Elsner, kompozytor, pedagog, nauczyciel Fryderyka Chopina.

1869 – Na łamach warszawskiego „Przeglądu Tygodniowego Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych” ukazał się debiut literacki Henryka Sienkiewicza – recenzja teatralna z występu Wincentego Rapackiego.

1892 - W Rurach Jezuickich koło Lublina urodził się Bolesław Bierut, członek KPP i WKP(b), funkcjonariusz Międzynarodówki Komunistycznej; w latach 1944-1956 członek BP PPR, a następnie PZPR; od 1948 do 1954 r. przewodniczący, później (1954-1956) I sekretarz KC PZPR; prezydent KRN (1944-1947); w latach 1947-1952 prezydent RP; bezpośrednio odpowiedzialny za zbrodnie komunistycznego aparatu bezpieczeństwa.

1916 - W Warszawie urodził się Witold Kula, historyk, badacz dziejów społeczno-gospodarczych Polski.

1919 - W Poznaniu założone zostało Muzeum Wielkopolskie, w 1950 r. przekształcone w Muzeum Narodowe.

1922 - Tzw. Litwa Środkowa z miastem Wilnem została przyłączona do Polski; w związku tym Litwini przenieśli stolicę do Kowna.

1926 - Polskie Radio rozpoczęło regularną emisję programu.

1927 - W Płocku urodził się Tadeusz Mazowiecki, działacz opozycji demokratycznej, redaktor naczelny "Tygodnika Solidarność"; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; pierwszy niekomunistyczny premier Polski po II wojnie światowej (1989-1991); w latach 90. wysłannik ONZ na Bałkanach.

1934 - W Warszawie założono Instytut Fryderyka Chopina, od 1950 r. działający pod nazwą Towarzystwa im. Fryderyka Chopina.

1938 - W Warszawie urodził się Tomasz Łubieński, pisarz, publicysta, dramaturg, eseista i tłumacz; autor m.in. książek "M jak Mickiewicz" i "Bić się czy nie bić".

1940 - W Częstochowie urodził się Janusz Kochanowski, prawnik, wykładowca Wydziału Prawa UW, dyplomata; założyciel i prezes Fundacji "Ius et Lex"; Rzecznik Praw Obywatelskich w latach 2006-2010; zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu Tu 154 pod Smoleńskiem.

1944 - Na Wołyniu w walce z Niemcami poległ ppłk Jan Kiwerski "Oliwa", dowódca 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej.

1944 - W Bydgoszczy urodził się Jan Rulewski, działacz opozycji demokratycznej, więzień polityczny; w 1980 r. członek Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "Solidarność", od 1981 r. w Tymczasowym Prezydium KKP, członek Komisji Krajowej; przewodniczący Zarządu Regionu Bydgoskiego NSZZ "S" (1981); w stanie wojennym Internowany, a następnie aresztowany i oskarżony o "próbę obalenia przemocą ustroju PRL"; uwolniony na mocy amnestii w 1984 r.; poseł na Sejm w latach 1991-2001, od 2007 r. senator RP.

1945 - W Piskorowicach koło Leżajska oddziały Narodowej Organizacji Wojskowej, podległe Józefowi Zadzierskiemu ps. Wołyniak, zamordowały około sto osób narodowości ukraińskiej.

1946 - Rozwiązano założoną w 1920 r. Ligę Narodów, międzynarodową organizację założoną z inicjatywy prezydenta Stanów Zjednoczonych Thomasa W. Wilsona dla zapewnienia pokoju i rozwoju współpracy międzynarodowej.

1947 - W Krakowie urodził się Jerzy Stuhr, aktor, reżyser, pedagog, rektor PWST w Krakowie (1990-1996 i 2002-2008); przez wiele lat związany ze Starym Teatrem w Krakowie; znany z filmów "Amator", "Wodzirej", "Seksmisja", "Kingsajz", "Obywatel Piszczyk", "Deja vu", "Spis cudzołożnic", "Historie miłosne", "Kiler", "Duże zwierzę", "Habemus Papam - mamy papieża" i "Obywatel".

1948 - W Krakowie zmarł Wincenty Pstrowski, górnik, rębacz dołowy, wzór przodownika pracy w PRL-u.

1951 - W Paryżu podpisano traktat, na mocy którego powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali, która zapoczątkowała integrację europejską.

1952 - W Warszawie w Al. Szucha, gdzie w latach 1939-1944 mieściła się siedziba gestapo, otwarto Mauzoleum Walki i Męczeństwa.

1975 - W Świdniku urodził się Marek Dyjak, polski kompozytor i wokalista, wykonawca poezji śpiewanej i jazzu.

1984 - W Wilnie odsłonięto pomnik Adama Mickiewicza.

1985 - W Kostrzynie nad Odrą urodził się Łukasz Fabiański, piłkarz, bramkarz reprezentacji Polski, zawodnik m.in. Legii Warszawa, Arsenalu Londyn, Swansea City AFC.

1986 - Józef Szaniawski, dziennikarz PAP i "Interpressu", współpracownik Radia Wolna Europa, oskarżony przez władze komunistyczne o szpiegostwo wojskowe, został skazany na 10 lat więzienia, konfiskatę mienia oraz grzywnę.

1989 - W czasie spotkania Lecha Wałęsy i gen. Czesława Kiszczaka podjęto decyzję o powołaniu Komisji Porozumiewawczej, mającą czuwać nad wykonywaniem porozumień zawartych przy Okrągłym Stole.

1990 - Premiera filmu "Deja vu" w reżyserii Juliusza Machulskiego.

1990 - W Warszawie urodził się Wojciech Szczęsny, piłkarz, bramkarz reprezentacji Polski, zawodnik m.in. Arsenalu Londyn i AS Roma.

1993 - Papież Jan Paweł II dokonał beatyfikacji siostry Faustyny Kowalskiej, zakonnicy ze Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia.

2005 – W Watykanie rozpoczęło się dwudniowe konklawe po śmierci papieża Jana Pawła II.

2010 - W Krakowie odbyły się uroczystości pogrzebowe Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego i jego żony Marii; para prezydencka spoczęła w katedrze na Wawelu w krypcie pod wieżą Srebrnych Dzwonów. (PAP)

szuk /