Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 35 lat temu zmarł Edmund Osmańczyk, dziennikarz…
2024-10-04, 13:00 Autor: IAR/E.Porycka/dok.

35 lat temu zmarł Edmund Osmańczyk, dziennikarz, publicysta, senator I kadencji

Edmund Osmańczyk podczas obrony doktoratu na opolskiej WSP [fot. Archiwum Główne Uniwersytetu Opolskiego]
Edmund Osmańczyk podczas obrony doktoratu na opolskiej WSP [fot. Archiwum Główne Uniwersytetu Opolskiego]
35 lat temu, 4 października 1989 roku, zmarł Edmund Osmańczyk, pisarz, poeta, dziennikarz i publicysta, do wybuchu II wojny światowej działacz narodowego Związku Polaków w Niemczech. Był reporterem, autorem audycji i korespondentem zagranicznym Polskiego Radia, podczas okupacji niemieckiej - działaczem podziemia, żołnierzem Armii Krajowej, uczestnikiem Powstania Warszawskiego.
Po wojnie pełnił funkcję sprawozdawcy prasowego z konferencji poczdamskiej i procesu norymberskiego. Był też parlamentarzystą - posłem wielu kadencji Sejmu w okresie PRL oraz senatorem I kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego "Solidarność". Opublikował ponad 50 książek, w tym "Sprawy Polaków" oraz kilkakrotnie wydawaną i nagradzaną "Encyklopedię ONZ i stosunków międzynarodowych".

Przed wojną Edmund Osmańczyk działał w Związku Polaków w Niemczech i kierował Centralą Prasową tej organizacji. Był pomysłodawcą nazwy "rodło". Zagrożony aresztowaniem przez poszukujące go gestapo, jako dezertera z Wehrmachtu, w sierpniu 1939 roku uciekł do Warszawy. Od 31 sierpnia pracował w Polskim Radiu, we wrześniu w walczącej stolicy był spikerem i reporterem pod pseudonimem "Jan Gor". Potem działał w konspiracji, współpracował z Polskim Państwem Podziemnym, między innymi był pracownikiem Sekcji Polskiego Radia Delegatury Rządu na Kraj.

Podczas Powstania Warszawskiego służył w Armii Krajowej, a od 8 sierpnia nadawał w radiu "Błyskawica" codzienne audycje zatytułowane "Dzień walki". W trakcie powstania zmarł jego kilkumiesięczny synek Łukasz. Po upadku zrywu Osmańczyk wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną. Aresztowany przez gestapo 6 stycznia 1945 roku w Krakowie, zbiegł z transportu jadącego do obozu koncentracyjnego. W maju 1945, jako korespondent wojenny, uczestniczył w zdobyciu Berlina. Po latach wspominał w Polskim Radiu, że najważniejszą chwilą jego życia było wejście 2 maja do zdobytej Kancelarii Rzeszy i nadanie stamtąd depeszy prasowej. W latach 1952-1961 i 1969-1985 Edmund Osmańczyk sprawował mandat posła na Sejm PRL, reprezentując ziemię opolską. W 1956 roku zwrócił uwagę na potrzebę rehabilitacji żołnierzy Armii Krajowej. W wyborach w czerwcu 1989 roku został senatorem z ramienia Komitetu Obywatelskiego "Solidarność". Przewodniczył senackiej Komisji Emigracji i Polaków za Granicą. Zmarł kilka miesięcy później, na chorobę nowotworową, 4 października 1989 roku. Został pochowany na cmentarzu koło kościoła "Na Górce" w Opolu.

Po jego śmierci ukazał się drukiem dziennik z Powstania Warszawskiego zatytułowany "Trzeba to opowiedzieć (...)". Do znanych książek Osmańczyka należą też "Listy z USA" oraz "Rzeczpospolita Polaków".

W 80. rocznicę urodzin pisarza, w 1993 roku, na kamienicy przy placu Zamkowym 8 w Warszawie, w której mieszkał w latach 1969-1989, odsłonięto tablicę pamiątkową. W 2000 roku powstał o nim film dokumentalny zatytułowany "Janek".

(więcej)

Edmund Jan Osmańczyk urodził się 10 sierpnia 1913 roku w Jagielnie na Dolnym Śląsku (wówczas na terenie Cesarstwa Niemieckiego), w polskiej patriotycznej rodzinie. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim oraz na uniwersytetach w Bordeaux i Berlinie. Stopień doktora nauk politycznych uzyskał w latach 70. XX wieku. Od 1932 do 1935 roku był redaktorem pisma "Młody Polak w Niemczech", kierował Centralą Prasową Związku Polaków w Niemczech. Debiutował jako poeta zbiorem "Wolność jest słoneczna" w 1937 roku. Po raz pierwszy wystąpił przed mikrofonem Polskiego Radia w Katowicach 19 października 1936 roku, bezpośrednio po zjeździe Związku Polaków w Niemczech na Górze św. Anny. Swemu wystąpieniu dał tytuł "Byliśmy, jesteśmy, będziemy", który potem stał się hasłem Polaków w Niemczech.

W 1938 roku wziął udział w Kongresie Polaków w Niemczech, zorganizowanym z okazji 15-lecia działalności Związku. Wraz z technikiem radiowym nagrał potajemnie przebieg wydarzenia na taśmie magnetofonowej i w konspiracji przewiózł nagranie do Polski. Dzięki temu sprawozdanie Osmańczyka zostało wyemitowane we wszystkich rozgłośniach radiowych 12 marca 1938 roku.

W latach 1947-1952 oraz 1954-1969 był korespondentem zagranicznym Polskiego Radia. Od 1969 roku zajmował się działalnością publicystyczną oraz pracą naukową. W latach 1979-1980 był członkiem Rady Państwa, następnie zasiadał w prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. W latach 1983-1988 pełnił funkcję prezesa Stowarzyszenia Autorów ZAiKS.

Jego "Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych" została wydana w języku hiszpańskim i angielskim. Najciekawsze mowy sejmowe Osmańczyka pochodzą z lat 1981-1983, czyli z okresu, kiedy komunistyczne władze wprowadziły w Polsce stan wojenny. Zostały opublikowane w 1983 roku pod tytułem "Kraj i emigracja (...)". Pisarz otrzymał doktorat honoris causa uniwersytetów - Śląskiego oraz Wrocławskiego. Imieniem Edmunda Osmańczyka nazwano ulice w Opolu i w Warszawie.

Zobacz także

2024-11-10, godz. 10:00 Mija 86 lat od "nocy kryształowej" Opole pamięta o żydowskich mieszkańcach miasta i tragicznej "nocy kryształowej", która miała miejsce 86 lat temu. W nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku w… » więcej 2024-11-10, godz. 09:00 140. rocznica urodzin pisarki Zofii Nałkowskiej 140 lat temu, 10 listopada 1884 roku, urodziła się Zofia Nałkowska, pisarka, publicystka, autorka pamiętników, działaczka społeczna i tłumaczka. Stałe… » więcej 2024-11-10, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 10 listopada » więcej 2024-11-09, godz. 11:00 35 lat temu runął Mur Berliński Równo trzydzieści pięć lat temu runął Mur Berliński, który dzielił mieszkańców obecnej stolicy Niemiec. To był realny koniec komunistycznej NRD, a… » więcej 2024-11-09, godz. 09:00 85. rocznica Sonderaktion Lublin 85 lat temu, 9 listopada 1939 roku, w okupowanej Polsce, na terenach przedwojennego województwa lubelskiego, rozpoczęła się niemiecka operacja Sonderaktion… » więcej 2024-11-09, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 9 listopada » więcej 2024-11-08, godz. 09:00 Tydzień Patriotyczny w Kędzierzynie-Koźlu Z okazji 106. rocznicy odzyskania przez Polskę Niepodległości Muzeum Ziemi Kozielskiej przygotowało tygodniowy program obchodów tego jakże ważnego dla wszystkich… » więcej 2024-11-08, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 8 listopada » więcej 2024-11-07, godz. 09:00 Powstaje replika wozu pancernego dla nowego Muzeum Powstania Wielkopolskiego Replika wozu pancernego Ehrhardt M17 powstaje dla nowego Muzeum Powstania Wielkopolskiego. „Siłą nowego muzeum i prezentowanej ekspozycji będą oryginalne… » więcej 2024-11-07, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 7 listopada » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »