W styczniu z powodu zadłużenia zlikwidowano gminę Ostrowice, a jej obszar włączono do sąsiednich gmin. To pierwszy taki przypadek w Polsce. Takiego zagrożenia nie ma na Opolszczyźnie, ale w bardzo trudnej sytuacji finansowej jest gmina Byczyna. Na koniec ubiegłego roku jej zobowiązania finansowe szacowano na ponad 71 mln złotych. Z zadłużeniem 12 tys. zł na mieszkańca zajmowała trzecie miejscu w Polsce. Tymczasem w przeliczeniu na jednego mieszkańca kraju dług ogólny wynosi niespełna tysiąc złotych. O opinię na temat problemów gminy Byczyna zapytaliśmy samorządowców z tego powiatu.

– Zaciągnięto kredyty na programy, które miała realizować gmina – powiedział Jarosław Kielar, burmistrz Kluczborka. – Zbyt szybko wzięto pieniądze nie mając pewności, że cokolwiek się z nich zrobi – ocenił.

– Korzystanie z parabanków to, niestety, w ostatnim czasie dość częsta praktyka wśród samorządów lokalnych – uważa Artur Nowak, członek Zarządu Powiatu Kluczborskiego z Platformy Obywatelskiej. – Powiat kluczborski korzystał w przeszłości i obecnie korzysta z usługi instytucji określanej jako parabank. Są sytuacje, kiedy banki nie chcą udzielić kredytów samorządom lokalnym. Nie jest to nic złego, kiedy przeznaczenie tych pieniędzy jest prorozwojowe – stwierdził.

Sytuacja Byczyny stała się kuriozalna. Aby spłacać kredyt w parabanku, gmina musiała pożyczać pieniądze od swojej spółki Rycerska Byczyna.

– Nad tym, czy samorządy korzystają z usług parabanków, czy nie, czuwa także Regionalna Izba Obrachunkowa – zauważył Piotr Pośpiech, były starosta kluczborski. – Zobowiązani jesteśmy taką informację przedkładać. Mechanizm, z którego skorzystano w Byczynie, sam w sobie nie jest zły. Polega na utworzeniu spółki celowej i wyemitowaniu odpowiedniej ilości udziałów, które później są wykupywane przez gminę. Nieszczęście Byczyny polega na tym, że wyemitowano tych udziałów na wartość 65 mln zł nie mając gwarancji inwestycji, na które mogłyby być spożytkowane. Głupota samorządowa albo niewiedza, która ogarnęła wszystkich ówczesnych decydentów. Zrobienie sobie 65 mln złotych długu na tzw. kupkę, bo zrealizujemy inwestycję, dało efekt, nad którym teraz debatujemy. Przez najbliższe lata będzie konieczny program ostrożnościowy albo naprawczy tej gminy – podkreślił.

– Przy tych działaniach w gminie Byczyna założono wariant optymistyczny, a nikt nie zakładał wariantu negatywnego – mówi Mateusz Mizerny, ekonomista z Kluczborka. – Teraz jest ratowanie gminy. Jako samorządy sąsiadujące z Byczyną mamy okazję, aby wyciągnąć z tego wnioski i uniknąć takich kłopotów. Zabrakło tam transparentności i szybszej interwencji RIO.

Dane Ministerstwa Finansów pokazują, że poziom zadłużania gmin wyhamował. Kluczbork jest przykładem gminy sukcesów na polu inwestycyjnym.

– Musimy się posiłkować kredytami – przyznaje Jarosław Kielar. – Kończymy obwodnice i rewitalizację miasta oraz jeszcze inne mniejsze zadania, które mamy dofinasowane z pieniędzy unijnych. Mamy 164 mln zł budżetu, 62 mln zł kredytu. Wypuściliśmy też obligacje, czyli to jest ponad 40 procent zadłużenia. Na koniec roku gmina miała ponad trzy miliony wolnych środków. Gmina Kluczbork nie ma żadnych zagrożeń – zapewnia.

– Bardzo ważne jest to, na co się wydaje pieniądze, czy na pomniki, czy na silniki napędzające dalszy rozwój – uważa Szymon Godyla, radny Sejmiku z Nowoczesnej. – W Kluczborku wydatki gminy spowodowały, że zaczęły tutaj inwestować firmy. Zadłużenie jest, ale wzrastają dochody gminy.

Gminy wiejskie mają ograniczone dochody i aby realizować inwestycje również się zadłużają.

– Zaciągnęliśmy kolejny kredyt, aby szybko spłacić dotychczasowe zobowiązanie kredytowe – powiedział Rajmund Kinder, przewodniczący Rady Gminy Lasowice Wielkie. – Mamy mało firm, stąd mamy niskie dochody. Największe zadłużenie było w ubiegłym roku i wynosiło siedem milionów złotych. RIO zwróciła nam uwagę, że jesteśmy blisko maksimum zadłużenia.

Powiatem kluczborskim rządzi teraz nowa koalicja. Obecny starosta mówi o krytycznym stanie finansów powiatu, który do 2038 roku musi spłacić sto milionów złotych długów.

– Sytuacja rzeczywiście nie jest kolorowa – przyznał Artur Nowak, członek Zarządu Powiatu Kluczborskiego. – W ostatnich latach dopinanie budżetu odbywało się przy pomocy kolan. Sytuacja jest na tyle trudna, że otrzymaliśmy negatywną opinię RIO w Opolu. Budżet powiatu zaplanowany jeszcze przez poprzedni zarząd to 88,6 mln zł. Zadłużenie na koniec 2018 roku to jest 52 mln złotych. Oprócz tego mamy jeszcze do spłaty ponad 15 mln zł rat leasingowych i odsetki. Wszystko razem to jest ok. 100 mln zł, które trzeba zapłacić. Jest to na tyle trudna sytuacja, że poprzednie i obecne władze powiatu miały problem, aby domknąć samorządowy budżet. Żaden bank nie chciał udzielić nam kredytów. To mocno ograniczy inwestowanie – podkreśla.

– Powiatem zawsze zarządzało się trudniej, bo ma słabszą strukturę dochodów – polemizował Piotr Pośpiech, poprzedni starosta kluczborski. – Wówczas radni Ziemi Kluczborskiej z komitetu obecnego burmistrza Kluczborka stanowili część takiej dużej koalicji. Łącznie zainwestowaliśmy 54 mln zł, pozyskaliśmy 107 mln zł środków zewnętrznych. Ja nie słyszałem, żeby ci ludzi ostro protestowali. Nowa ekipa, m.in. pan starosta, przyjęła narrację, że powiat jest zadłużony ponad wszelkie granice zdrowego rozsądku, że sytuacja jest katastrofalna. Oni już za to płacą. Nagłośniły to ogólnopolskie media. Bank nie udzielił im kredytu. W 2019 roku musieli się posiłkować dużo droższym narzędziem finasowania. Owe mityczne sto milionów długu to jest zsumowany koszt obsługi długu, czyli odsetek przez najbliższe 20 lat – powiedział.

Samorządową Lożę Radiową prowadził Jan Poniatyszyn, a zaproszenie do udziału w debacie przyjęli:

• Jarosław Kielar, burmistrz Kluczborka,
• Artur Nowak, członek Zarządu Powiatu Kluczborskiego z Platformy Obywatelskiej,
• Rajmund Kinder, przewodniczący Rady Gminy Lasowice Wielkie z Mniejszości Niemieckiej,
• Szymon Godyla, radny Sejmiku z Nowoczesnej,
• Mateusz Mizerny, ekonomista z Kluczborka,
• Stanisław Konarski, kandydat na burmistrza Kluczborka,
• Piotr Pośpiech były starosta kluczborski.

Samorządową Lożę Radiową zrealizowaliśmy w Muzeum im. Jana Dzierżona w Kluczborku.